Catalog

14 OCAK 2024 3 Hilafetin kaldırılmasına giden yolda yaşananlar Adabımuaşeret CHP grubu devrim eğitimi Değerler ve onların bir parçası olan muaşeret kuralları okulda öğrenilmez, yasalarını görüşüyor (I) çocuklar bunları ailede, anne babalarını model alarak öğrenirler. eni yılın iki haftası geçti bile... Siyaset yine pek hararetli, EDES kapsamında öğretmenlik malum yerel seçimler var. sertifikası olmayan din adamları, Yok yok kim kazanacak gibi ağabeyler, ablalar, okullarda sınıflara Ykonulara girmeyeceğim. Seçim Ç girmeye başladılar. (ÇEDES’in ortamında yine gündem olan bir konuya, taşıdığı çelişkileri ve yaratacağı “hilafet”e değineceğim. Ama sizi 100 yıl olumsuzlukları daha önceki haftalarda önceye götüreceğim. 1924 yılında CHP’nin belirtmiştim.) ÇEDES kapsamında sınıflara grup toplantısında konu nasıl tartışıldı girenler çocuklarımıza toplumsal değerleri ve sorusunu yanıtlayacağım. Sizi sıkmazsam adabımuaşereti öğreteceklermiş. Bu yazıda yanıtım biraz uzun olacak... Yani dizi yazı sadece adabımuaşeret eğitimini eleştireceğim. 1925'de ıı. tbmm'de olacak... Genel kurul toplantısı Önce bu “grup” ile ilgili kısa bilgi ali fuat c ebesoy, atatürk, r auf o rbay adabImuaşeretin zararlar I vereyim. 1924 Adabımuaşeret konusunda 150 yıl kadar yılı başında önce Hagop Baronyan tarafından yazılmış bir bu hazinedeki paranın yetmediğini Şükrü Hoca’nın “Hilafeti İslamiye” ve grubun adı öykü kitabı var, “Adabımuaşeretin Zararları” söyleyerek maliye hazinesinden ek ödenek “Büyük Millet Meclisi” adlı kitap ve Halk Fırkası adını taşıyor. Aziz Nesin öncesinin bu talep etmesidir. broşürleri kamuoyunu karıştırmıştır. Her grubudur. 10 muhteşem mizah kitabını okurken çok güldüm. Başbakan İsmet Paşa’nın 22 Ocak 1924’te iki hoca da TBMM başkanının devlet ö Kasım 1924’te Eşim Prof. Dr. Zehra Dökmen, fazla gülmenin cumhurbaşkanına ilettiği istekler sert yanıt başkanı kimliğini reddedip onun koltuğuna Cumhuriyet kendisine giderek acı verdiğini söyleyip kitabı bulur. Mustafa Kemal’in bir yıl önce işaret Halife Abdülmecit’i oturtmak, Gazi’nin Halk Partisi yarım bıraktı. ettiği uygulama zamanının geldiğini de ısrarla vurguladığı TBMM’nin üstünde grubu adını Kitaba yüzeysel bakanlar Baronyan’ın ortaya koyar. Cumhurbaşkanı ordunun, bir güç bulunmadığı ilkesini çiğnemek ŞaDuman Halıcı alacaktır. o günkü Ermeni toplumunu eleştirdiğini gazetecilerin, öğretim üyelerinin desteğini ister. Refet Bey’in halifeye at hediyesi sadumankaragozhalici@gmail.com Partinin kuruluş söylüyorlar, oysa yazar hikâyelerinde sadece alır. Nasıl mı? Önce 5 Şubat 1924’te basında geniş yankı bulmuş, Rauf Orbay, tüzüğünün Ermeni toplumunu İstanbul gazetecilerini kabul eder, basının cumhuriyetin ilan biçimine yönelik eleştirel “Meclis Grup Teşkilatı” başlığı değil Osmanlı’daki desteğini ister, nazlananlar olsa da hilafet demeçleri yüzünden altında yer alan bilgilere göre tüm adabımuaşeret konusunda desteklerini alır. Ardından 11 Halk Partisi grubunda grup her yıl mart ayı başında meraklılarını mizahi bir Şubat’ta İstanbul Üniversitesi’nin rektörü sorguya çekilmiştir. İçte toplanır. Bir başkan, iki dille eleştirmektedir. İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu başkanlığındaki halife yanlıları safları başkan vekili ve dokuz üyeden Baronyan’ın kahramanları, heyeti kabul eder. Onlardan da laik eğitim sıklaştırırken bir de Ağa oluşan bir yönetim kurulu aşırı kibarlık sergilemeye konusunda tam destek bulur. 15-20 Şubat Han ile Emir Ali’nin seçer. Grubun doğal başkanı çalıştıklarında hem günlerinde yapılacak harp oyunları nedeniyle mektupları gündeme bomba partinin genel başkanıdır. Yani kendilerini hem de İzmir’e gelen komutanlarla ise üç devrim gibi düşmüştür. Başbakan Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal karşılarındaki kişiyi komik yasası konusunda uzlaşma sağlar. Ankara’ya ve cumhurbaşkanına Prof. Dr. ve ona vekâleten İsmet Paşa... ve zor durumda bırakırlar. döner. 1 Mart 1922 günü meclisi açış gönderdikleri kişisel Grup, en az haftada bir kere Üst Ün Müfredata adabımuaşeret konuşmasında milletvekillerinden üç konuda mektupların onların eline toplanır. Dökmen konusunu koyanların artık yasaları hızla çıkarmalarını ister ve... geçmeden 5 Aralık 1924’te Asıl önemli olan grup klasik sayılan bu eseri Ertesi gün yasa önerileri CHP grup İstanbul gazetelerinde toplantılarında parti üyelerinin okumaları iyi olur. toplantısına gelir. Başkanlık yayımlanması diledikleri gibi özgürce tartışma, kürsüsünde İsmet Paşa ise gelişmelerin oy verme haklarının bulunması adabImuaşeretin göreceliliği vardır. Konuşmalar tutanağa dış kaynağına ama alınan kararın bütün üyeler Adabımuaşeret kuralları zaman içinde iskilipli atıf - islam Yolu geçmeden önce kimi işaret eder. Az için bağlayıcı olmasıdır. Yani değişir, üstelik aynı zaman diliminde bir milletvekilleri parti içinde önce Lozan’da grupta karar alındıktan sonra toplumun farklı kesimleri farklı kuralları anlaşmazlık olduğu izlenimi tam bağımsızlığını dünyaya konu TBMM’ye geldiğinde karşı çıkmış benimser. Örneğin gençliğimde yaygın bir yaratmış olmalı ki Muhtar kabul ettirebilmek için can hıraş olanlar da çıkan karar aleyhinde konuşabilir kural vardı. Bir yaşlı bir gence, “Nasılsın Bey (Trabzon) buna karşı mücadele veren Türkiye’nin ama oy kullanmaz. Bu nedenledir ki İkinci evladım” diye sorduğunda gencin, “Teşekkür çıkar ve der ki “Parti bir içişlerine müdahale cüretidir TBMM’de görüşmeye açılan yasa önerileri ederim efendim, iyiyim” demesi yeterliydi. ailedir ve o ailede herkes mektupları... Dolayısıyla tepki Birinci Meclis’te olduğu gibi geniş tabanlı Eğer genç kalkıp da “Ben iyiyim, siz düşüncesini açıklar. Onun için sert olur. Gazeteciler İstiklal bir tartışma yaşanmadan kabul edilir. nasılsınız” diye sorarsa bu durum büyük kimseyi kötü niyetli olmakla Mahkemesinde yargılanır ama Ancak bu İkinci Meclis’in demokratik bir görgüsüzlük olarak yorumlanırdı. suçlamayalım, anlaşmazlık kasıt olmadığı için beraat eder. olmadığı anlamına gelmez. Çünkü Meclis’in Kadınlar toplantısında büyüklere nasıl olduğunu göstermeyelim.” Yaşananların tek nedeni vardır. üyeleri zaten grupta yeterince ve özgürce olduklarını soran genç hanımları, terbiyesiz (Tutanaklar, s.393) Hilafetin kaldırılmasından tartışmıştır. oldukları gerekçesiyle bir sonraki toplantıya Ve görüşme başlar. O gün endişe duyulması ve ön alınmak İşte devrim yasalarını yani hilafetin çağırmazlardı. Ancak bu konuda annemin grupta yapılan görüşmeler istenmesi. Bütün bu gelişmeler kaldırılmasını, öğrenimin birleştirilmesini, görüşü farklıydı. İstanbul’da yetişmiş bir pek çok gerçeği gün yüzüne sırasında Mustafa Kemal Paşa r auf o rbay, atatürk ile din işleri ve vakıflar ile Genelkurmay Cumhuriyet aydını olan annem, hem avukat çıkaracak niteliktedir. Örneğin, Türk Ocak 1923’te İzmit Kasrı’nda bakanlıklarının hükümetten bağımsız hem de otoriter bir öğretmendi. Yolda halkının pek çoğu gibi milletvekillerinin İstanbul gazetecilerine yurt gezisi sırasında olarak yeniden örgütlenmesini öngören öğrencilerine nasıl olduklarını sorduğunda önemli bir kısmı da İslamda halife, hilafet Türk milletine aynı vurguyu yapar: TBMM yasa önerileri de önce parti grubunda bazıları, “Sağ olun hocam iyiyim, siz ve vekâlet kavramlarında yeterli bilgiye Abdülmecit’i halife seçmiştir. Görev sınırını görüşülmüştür. Ne zaman? 2 Mart 1924 nasılsınız?” derlerdi. Annem bu öğrencilerin sahip değildir. Örneğin, günümüzde Mustafa belirlemiştir, sembolik bir makam olarak tarihinde... Tarihi bir grup toplantısıdır... medeni cesaretlerinin yüksek olduğunu, Kemal halife olmak istiyordu iddiasının varlığını sürdürmektedir. Türkiye’de bir Günümüze de ışık tutacak niteliktedir.* dışa dönük davrandıklarını söylemişti bana. temelleri yine o günde saklıdır. Mustafa halifelik sorunu yoktur... Türkiye Cumhuriyeti’ni o güne getiren Buyurun bakalım, basit bir konuda bile iki Kemal’in böyle bir isteği olmuş mudur ya gelişmelerin fitili ise çok önce ateşlenmiştir. farklı değer yargısı ortaya çıkıyor. Bir genç Kemal Paşa uyard I da İngilizler halife Türklerde kalsın diye mi Saltanatın kaldırılmasının ardından hatırını soran büyüğünün hatırını sormalı mı, Ama her seferinde uyarısını da yapmıştır. İstanbul’u Türklere vermiştir? cumhuriyetin de ilanı kimi çevrelerde sormamalı mı? Buna kim karar verecek? Hilafet makamından bu sınırı aşmaya dönük Abdullah Azmi ile Yahya Galip beylerin tepki yaratmıştır. Yalnız laik devlete karşı Her yönden göreceli olan görgü kurallarının herhangi bir adım atılırsa o zaman görüşler atışmasında ve yanıtlarda buluşmak üzere... şeri devleti, Misakı Milli sınırları içinde okullarda öğretilmesi anlamsızdır, imkânsızdır. bitecek uygulama başlayacaktır. Uygulamayı Türk milliyetçiliğine karşı ümmetçiliği Değerler ve onların bir parçası olan muaşeret başlatan ise halifenin destekçilerinden savunanları değil kişisel olarak Mustafa kuralları okulda öğrenilmez, çocuklar bunları cesaret bulup ataları padişahların yolundan * Toplantı tutanakları için bkz. Yücel Demirel- Kemal karşıtlarını da harekete geçirmiştir. ailede, anne babalarını model alarak öğrenirler. gitmek, devlet başkanı gibi yetkiler Osman Zeki Konur (Hazırlayan) CHP Grup Toplantısı Şeri devlet savunucusu ve ümmetçi İskilipli Bu görüşü televizyonda Prof. Dr. Arif Verimli kullanmak istemesi, kendisine ayrılan Tutanakları (1923-1924), Bilgi Üniversitesi Yay, Atıf’ın “İslam Yolu”, Afyon milletvekili de ifade etmiştir. ödeneği halifelik hazinesi olarak yorumlayıp İstanbul, 2002. nasrettin Hoca’n In eleştirisi berrin kara Den iz Bir Nasrettin Hoca fıkrasında başkalarının davranışlarını bilip bilmeden eleştiren ahlak berrin.karadeniz@cumhuriyet.com.tr v Çirkin kumkuması ukalalar hicvedilir. Şöyle: hoca eşeğe binmiştir, oğlu yanında yürümektedir, nlatı tiyatrosu ile dijital enstalasyonu birleştiren, bunu gören birinci yolcu hocayı eleştirir. Hoca Kültür rotası AFiruze Engin’in yazdığı Güray Dinçol’un yönettiği utanıp iner oğlunu bindirir, karşıdan gelen “Çirkin” tiyatroseverlerle buluşmayı sürdürüyor. Nihal ikinci yolcu ise çocuğu saygısızlıkla suçlar. v Puccini’yi anma konseri Yalçın ve Onur Berk Arslanoğlu’nun sahneyi paylaştığı Oğlan da utanır, baba oğul birlikte binerler, oyun her cuma ve cumartesi Hope Alkazar’da. umhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası, İtalya üçüncü yolcu eşeğe insafsızlık ettiklerini CBüyükelçiliği işbirliğiyle ünlü besteci söyler. İkisi de inip eşeğin yanında Puccini’yi ölümünün 100. yıldönümünde bir konser yürümeye başlarlar, dördüncü yolcu, ile anıyor. Şef Andrea Solinas yönetimindeki “Hay aptallar, eşek boş yürüyor, binmeyi akıl v Göz Alabildiğine İstanbul orkestra ve koro şefi Elnara Kerimova’nın edemiyorlar” diye söylenir. Bunun üzerine yönetimindeki TRT Ankara Radyosu Çoksesli mer Koç Koleksiyonu’ndan buluşuyor. Küratörlüğünü Şeyda Hoca, “Evladım ne yapsak eleştirdiler, biz Korosu, Puccini’nin öne çıkan operalarını 19 Önadide eserlerin yer aldığı Çetin ve Ebru Esra Satıcı’nın bildiğimiz gibi yapalım” der. Kıssadan hisse, Ocak’ta CSO Ada Ankara’da seslendirecek. “Göz Alabildiğine İstanbul: Beş üstlendiği sergi İstanbul’un yoldan geçenler sürecin sadece bir kısmını Asırdan Manzaralar” sergisi zengin bir görsel kaydı görüp eleştirmişlerdir, onlara itibar etmemek Meşher’de ziyaretçileriyle niteliğinde. v ‘Sen Potansiyellerle Doğdun’ gerekir. Muaşeret kurallarının örgün eğitim içinde öğretilebileceği görüşüne de itibar estorasyon çalışması etmemek gerekir. Rsonrası Beyoğlu’nun v İstanbul’da metal rüzgârı dikkat çeken yapılarından etal müziğin efsane biri olan Casa Botter, Mtopluluklarından Megadeth, Mercan Dede’nin 30 yıllık İmtiyaz Sahibi: 14 OCAK 2024 SAYI: 1762 n Yayın Koordinatörü CUMHURİYET VAKFI adına “Crush the World Tour” kapsamında dENİz üLKüTEKİN görsel sanat çalışmalarının ALEV COŞKUN n Sayfa Tasarım İstanbul’da. Davulda Dirk Verbeuren, bir seçkisinden oluşan “Sen Genel Yayın Yönetmeni EMİNE BİLGET bas gitarda James LoMenzo, gitarda Potansiyellerle Doğdun” MİNE EsEN n Reklam Genel Müdürü Sorumlu Müdür pazar.dergi@cumhuriyet.com.tr Teemu Mäntysaari, gitar/vokalde EsRA BOzOK sergisini ağırlıyor. AsLAN YILdIz Reklam Yönetimi: Yenigün Haber Ajansı Basın Dave Mustaine’in olacağı konser, 12 Sergi, 4 Şubat’a kadar Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve ve Yayıncılık AŞ. Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sk. Haziran’da KüçükÇiftlik Park’ta. Teknik Hiz. Tic. A.Ş. Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. No: 2 34381 Şişli/İstanbul Tel: (0212) 343 72 74 (20 sanatseverlerle buluşacak. No:11A/41 Bahçelievler İstanbul dağıtım: Turkuvaz hat) Faks: (0212) 251 98 68 e-posta: reklam@ Dağıtım Pazarlama A.Ş. Yaygın süreli yayın cumhuriyet.com.tr Uets: 25999-15079-37611 k Pr ÜbaŞı