Catalog

15 AĞUSTOS 2021 4 Erdinç Utku’dan ince kalma önerileri KİTAPTA KİMLER VAR? Gülerek En katı eleştirenlerinin bile ka- yıtsız kalamadığı Pop Art tarihi- ne şu on sanatçıyla tanık ettiri- yor Seda Eroğlu: zayıflamanın Eduardo Paolozzi, Richard Ha- milton, Peter Blake, Jasper Johns, Robert Rauschenberg, Roy Lichtenstein, Claes Olden- kitabı da yazıldı GAMZE burg, James Rosenquist, Tom AKDEMİR Wesselmann, Andy Warhol. okuz ke ile patates yiye- Kitapta pop artın Türkiye’de- rek 32 kilo vermiş aydır, ki yansılarına da, eserleriyle ve haftanın olmasını önerecek akıma ilişkin yol hikâyeleriyle kimse yoktur. O ne- üç günü şu isimlerle yer veriyor Eroğlu: Dbir tür denle Erdinç’in za- Altan Gürman, Nur Koçak, Öz- Seda Eroğlu, yıflama yöntemi da- oruç tutarak kilo verme- demir Altan, Gülsün Karamus- Destek yi, hem de bu yaşta, ba- ha sağlıklı. tafa, Burhan Doğançay, Bedri Tabii Erdinç’in şardığım için “azmedi- Baykam, Halil Altındere, Murat Yayınları lirse yapılamayacak şey “zayıflamanın en iyi Tosyalı, Balkan Naci İslimyeli, tarafından MUSTAFA K. yolu yiyecek bula- yok”a her zamankin- Sedef Gali. ERDEMOL yayımlanan den daha fazla inandı- mayacak kadar yok- sullaşmaktır” dediği ğım günlerdeyim. Ma- “On lum, ikram kültürünün yok. Fakirlik zama- Yenilikçiyle Ölçüm basittir, nında, romanı Oli- çok geliştiği, o nedenle Eroğlu, ‘sıradan’ olanı sanat olarak sunan akımı yazdı sunulanı geri çevirme- ver Twist’te de kar- Pop Art” bir mizahçının şımıza çıkar, piş- nin kabalık olarak kar- kitabını, yeniyi kitabını şılandığı bir topluma, miş elmayla sürdür- denemekten dü yaşamını Char- sofrada bırakılan yeme- okurken ğin arkamızdan ağlaya- les Dickens. Tutku korkmayanlara olmadık derecesinde bağlıy- cağının söylendiği ai- Haylaz muhalif: esin olması bir yerde lelere mensup bireyler dı elmaya. Çok yok- sulken ulaşabildi- olarak son derece sağ- dileğiyle kıkırdıyorsa lıksız/yanlış beslenmiş ği tek yiyecek oydu yayına kişi o kitap çünkü. İngiliz şair bir topluluğuz. Bu top- hazırlamış. lumun bir bireyi olarak John Keats mide ra- mükemmeldir. ağız tadına düşkünlüğü- hatsızlığından, tü- Zamanın Erdinç’in mün de etkisiyle hay- berkülozdan mus- Pop art! kaçınılmaz kitabında bunu li kiloluydum. “Sen- taripti. Her gün tek de sırıtmıyor”, “Omuz- bir hamsi ile kü- değişimine göreceksiniz. lar geniş, belli olmu- çük bir dilim ekmek ünyayı derinden sarsan savaşların, yıkım- sanat olarak sunan bir hareketin başlangıcı olur. Fast cesur ve hızlı yor” diyenlerin gazı- yemesini öner- ların, krizlerin, dolayısıyla bireysel ve food ürünleri, konserveler, otomobiller, Ay’a yolculuk biçimde sanat na gelip hep ertelediğim di doktoru. Şunun toplumsal travmaların tavan yaptığı 20. rüyası, elektronik ev aletleri ve araçlar, posterler, mü- zayıflama mücadele- için söylüyorum yüzyılın yansısını olanca soğuran akım- zik, cinsel özgürlük hareketi, Hollywood yıldızları, ör- perdesinde ses mi hiç de küçümsenmeye- bunu: Erdinç gü- D lardan biri olarak tarihe ismini yazdıran nek gösterilen ve erişilmek istenen lüks yaşamlar, dö- soluk olmuş cek bir zaferle sonuçlan- nümüzde çok da- pop art, çok boyutlu bir akım. Çok kısa sürede kültleş- nemin siyasi yüzleri güzel sanatların bilindik teknikle- dırmış durumdayım. Eğer ha kolay koşullar- bir sanat mesi ve gel geç olmaması da bunun en önemli göster- rinden bağımsız, çoğunlukla baskı, resim, fotoğraf, ko- Erdinç’in (Utku) ken- da kilo verebilece- gesi. 20. yüzyılın ikinci yarısında ekspresyonizme tep- laj, üç boyutlu malzemelerin kullanımı gibi farklı tek- akımı pop art. di zayıflama yöntemini ğimizi, dilediğimi- ki olarak doğdu. Makineleşen niklerle tuvallerde yer almaya başlar. son derece keyifli bir dil- zi ölçülü yeme ko- dünyaya bir sitem, güzel sanat- Georges Braque ve Pablo Picasso ile başlayıp Mar- le anlattığı, Cumhuriyet şuluyla hiçbir ağız ların gelenekselliğine bir kar- cel Duchamp ile yeni bir boyut kazanan hazır nesnele- Kitapları’ndan çıkan kita- tadından mahrum şı koyuştu. 1950’lilerin sonun- rin sanatta yer bulması geleneğine yeni bir bakış açı- bı “Eyvah Zayıflıyorum” kalmayacağımı- da Avrupa ve Amerika’da eş- sı kazandırılır. Duchamp’ın 1917’de, günlük kullanım dokuz ay önce basılsaydı, zı anlatıyor kitabın- zamanlı ortaya çıktı. 1960’lar- nesnelerinden pisuvarı bir sanat eseri olarak sergiledi- inanın, önerdiği yöntemi da. Dickens ile Ke- dan itibaren tüm dünyayı etkisi ğinde çektiği tepkinin bir benzerini artık pop art sanat- kesinlikle uygulardım. ats gibi zorunlu ol- altına alan canlı renkleri ve po- çıları ortaya koydukları eserlerle çekiyorlardır. Yıllardır, aforizmalarıyla, mizah madan yani. püler kültür temalarıyla günü- Gerek Jasper Johns’un Bayrak eseri gerekse Andy kitaplarıyla tanıdığımız Erdinç her müzde de en çok konuşulan sa- Warhol’un yüzlerce Marilyn’i, Elvis’iyle sanat artık ŞİŞMAN YAZAR OLMAZ ne kadar “hamur işinden humor işi- nat akımlarından biri. Çağının, üretilen bir nesneye dönüşür. Buluntu nesnelerin sana- Erdinç’in kilo vermesi yazar ne geçtim” diyerek yazmış da olsa, şafağının önde temsilcisi ve öz- ta dahil edilmesiyle Duchamp’ın tekniğinden uzakla- kimliğine de uygun bence. Şişman elbette kullanmayı çok iyi becerdiği gür sanatta özgünlüğün timsa- şan pop art için tuval bir gösteri alanıdır artık. yazar dostlarımız alınmasın ama mizahın o olağanüstü gücüyle, as- li olageldi /olageliyor. Pop artın ana temalarından biri olan kadın, eserler- bu yazar takımının şişmanı pek lında zorlu geçirdiği süreci eğlence- de kadının tüketim çağının bir nesnesine dönüşmesini yoktur. İki yüz yıl öncesinin ba- TANı M ALLOWAY’DEN li bir dille aktarıyor. Ne de olsa bir dile getirmekteydi. Özellikle Hollywood’dan Marilyn şarılı yazarları hayli zayıftı. Tap- mizah yazarı Erdinç ama gerçekten İngilizce popular art (po- Monroe gibi çok sayıda film yıldızı pop artın düzenli tığım Bronte kardeşler çok yok- püler sanat) teriminden kı- iyi bir mizah yazarı. imgeleri arasında yer aldığı artık herkesin malumu. sul sayılmazlardı ama zaman za- saltılan pop art kavramı ilk Pop artın Türkiye’ye gelmesine öncülük eden sa- man gıda eksikliği çeken bir ai- kez İngi- natçı, 1963-1966 arasında Paris Güzel Sa- lede büyüdüler. Yulaf lapası liz eleştir- natlar Yüksekokulu’nda eğitim gören Altan Ve... “Bir ile ekmekten başka bir şey men ve kü- Gürman’dı. Gürman, soyut dışavurumculuk- gün herkes yemedikleri zamanlar çok- ratör Lawrence Alloway tarafından tan uzaklaştığını yapıtlarında kullandığı pata- 15 dakikalı- tur. Kendi istekleri dışında 1958’de, Architectural Design der- tes, mısır, musluk, şekerpancarı gibi ve Mon- ğına şöhret ola- zayıf kalsalar da kendi dö- gisinin şubat sayısında yazdı- taj 4 isimli eserinde olduğu gibi tarımsal faali- cak!” sözünü tari- nemlerinden sonra gelen- ğı The Arts and The Mass yetlerin hâkim olduğu Anadolu kırsalını baskın he kazıdı. Kapitalist toplu- lere “beden konusunda” Media (Sanatlar ve Kit- düzenin girilmez levhaları, bariyerleri, dikenli mun duygusuzluğunu yansıttığı model oldular. Erdinç, bu le İletişimi) isimli ma- telleri gibi imgelerle vurguladı. Bunun nedeni 32 tuvalden oluşan Campbell Çor- niyetle başlamasa da ar- kalede, “popüler kül- 1960’lar Türkiyesi’nin ana konusunun tarımsal ba Konserveleri’yle, aynı teknikle res- tık “zayıf yazarlar” arasın- tür araçları kulla- faaliyetler ve baskın askeri düzen olmasıydı. mettiği Coca Cola şişeleri gibi kitle kül- da yerini almış bulunuyor. nılarak icra edi- türüne ait ünlü objelerle ve hele ki Ma- İyi yapmış. UNUTULMAZLARDAN b AZı LARı len sanat” anla- rilyn Monroe’nun trajik ölümünün ar- Kitapta aslında yaptığı şu- mında kullanılıyor. Oğlunun bir Mickey Mouse resmi göstere- dından başladığı, serigraf tekniği kulla- dur anladığım kadarıyla: Alloway’in ortaya rek “Bahse girerim bu kadar güzelini yapamaz- narak iki tuval üzerine farklı renk ge- “Zayıflatma endüstrisi”nin tu- attığı bu kavram, 1950’lerin sonun- sın” demesi üzerine Donald Duck ve Mickey Mouse’u çişleriyle Monroe gibi ünlü yüzlerden zaklarına düşmeden, “evdeki da İngiltere’de ve ABD’de, temelini mizahi bir anlayışla büyük boyutta bir tuvale resmede- oluşan eserleriyle unutulmazlar malzemelerle”, elbette onlara atan kitle iletişim araçları sayesinde rek soyut dışavurumculuğun hâkim olduğu bir dönem- arasındaki yerini aldı... Pop ar- da dikkatli yaklaşarak kurulacak aynı zamanda ve birbirinden bağımsız de sanatta yaşanacak radikal bir değişime işaret eden; tın ölümsüzlerinden Andy bir ilişkiyle zayıflamak. Yerinde İYİ Kİ YOK olarak Pop Sanat akımına dönüşüyor. 1963’te, canlı renklerle savaş görüntüleri ve füzenin Warhol... durmamak, yürümek, ufak tefek İkinci Dünya Savaşı sonrası kapitalist uçağı vurmasıyla çıkan sesin grafik tasarımdaki karşı- Sayfaları keyifle okurken ak- beden hareketleri yapmak. Diyet ekonominin patlak vermesi, seri üretimin yay- lığı olarak kabul edilebilecek bir kelimeyle oluşturdu- lıma neler geldi, bilseniz. İşi kitaplarının “didaktik”, haliyle ki- gınlaşması, yaşamın temellerinin tüketime dayan- ğu, çizgi romanı anımsatan iki tuvalden oluşan; kendi- kâğıtla, kalemle, haliyle okumay- birli diline inat, Erdinç, başta ken- dırılması farklı bir kitleyi de beraberinde getirir. Daha si pop art kavramını kabul etmeyerek sanatı için Ame- la olan Erdinç’in masasına otu- disi olmak üzere gıdaya dair her önce hiç bilmediği bir ürünü rek- rikan tarzı endüstriyel çizim nitelemesini kullansa da rup yazmaya başlamadan önce şeyle “dalga geçerek” zayıflama lam araçları yoluyla talep ede- bir pop artın kültü sayılan eseri Whaam! ile Roy Lich- her sabah istiridye kahvaltısı ya- yöntemi sunuyor okurlarına miza- bilir hale gelen alt gelir grubu- tenste... pan Walt Whitman’la muhab- hın diliyle. Az bildiği zayıflama na mensup halk ile üst gelir se- Pop artın tuvallere ve kolajlara yansıyan imgeleri- bet ettiğini hayal ettim. Kim bi- yöntemlerine en iyi bildiği mizah- viyesine sahip olanların bir nok- ni devleştirerek heykel sanatında yeni bir devri başla- lir ne gırgır diyaloglar çıkardı or- la yaklaşıyor tabii. Zayıflamasa- tada birleşmelerini sağlayan or- tan, 1960’ların başından itibaren sanatına konu aldı- taya. Ya da yaptığı ekmekleri- nız da (ki bu okuyanın beceriksiz- tak bir kitle kültürü evrilir. Bu da ğı dev boyutlu hamburger, pasta, dondurma, diş ma- ni dostlarına ikram eden Emily liğidir kesinlikle) gülmüş oluyor- sanatçılara sanatı, yüksek sana- cunu, mandal gibi nesnelerle Amerikan günlük yaşamı Dickinson’a nasıl “hayır” diye- sunuz en azından. Bir tabu yıkıcı tın ulaşılmaz sınırlarından kurta- ve popüler tüketim kültürüne atıfta bulunan, yumuşak bileceğini düşündüm de işi hayli olarak da “bir kahkaha bir pirzola” rarak gündelik yaşama dahil ede- heykel kavramının da yaratıcısı Claes Oldenburg... zor olurdu Erdinç’in. klişesine meydan okuyor ki bir ve- bilmeleri için bambaşka bir da- Farklı imajları keskin ayrımlarla bilboard görünümü Günümüzde yazıyla okumay- jetaryen olarak pirzolaya yüklenen mar açar. yaratarak eserler sunan, ünlü tablosu I Love You with la haşır neşir olanın aklına perhiz bu aşırı olumlamadan nefret eden Çizgi roman estetiğinin sanat- My Ford’da (Seni Ford’umla Seviyorum) kitle medya- yapmak falan gelmez. Erdinç’in benim gönlümü kazanıyor. sal bir boyutta ele alındığı akım- sı ve görüntüleriyle bir Ford’un ızgarası, bir kadın ve de çok sonradan gelmiş tabii. Bence zorluğu yok ama (bu yaş- da, ressamlar reklamlardan, rek- spagetti makarna ile ortak bir nokta yakalayan James Londra’dan ortak dostumuz başa- ta kilo verdim ben), eğer zor ol- lam panolarından, dergiler- Rosenquist... rılı iş insanı Hüseyin Özer’le yü- duğunu düşünen varsa zayıflama- den, çizgi romanlardan nesneler, Karikatürü bırakarak güzel sanatlara yönelmiş, rürken kilosu yüzünden ona ye- nın, Erdinç’in kitabı işte bu ne- filmlerden artistlerin görselleriy- 1961’de New York’ta Tannager Gallery’deki ilk kişe- tişemeyişi aklına düşürmeseydi denle çok ama çok yararlı. Oku- le herkesin bildiği imajları tuval- sel sergisinde sunduğu “Great American Nudes” (Bü- zor gelirdi sanki. Bendeniz veje- yun, denileni uygulayın, başladı- lerine yansıtırlar. Bu, herkesin yük Amerikan Nüleri) ve “Stiil Life” (Natürmort) seri- taryenim. Bize ne zaman vejetar- ğınızın bile farkına varamayacak- tanıdığı imgelerle sıradan olanı leriyle dikkat çekmiş Tom Wesselman... yen denmiş bilmiyorum ama yıl- sınız. Hem, kaç mizah yazarının lar yıllar önce Pisagorcular denir- perhiz macerasını okuyabildik ki? di benim gibilere. İşte eli kalem Şanslıyız yani. POP ARTı N İLKLERİ ONLAR tutanlar arasında bu yeme içme- Akıllı biri “İstediğiniz beden ye dikkat edenlerin başında et- İskoç sanatçı ve illüstratör Eduardo Paolozzi’nin 1947’de yaptığı, taşıyıcısı olur. 1959’da Londra’da açılan “İşte Yarın” başlıklı sergide için yiyin. Sahip olduğunuz beden ten de nefret eden Pisagor gelir, 1972’de litografi (taşbaskı) olarak basılan ünlü kolajı “I Was a Rich sunulan, pop artı, popüler, geçici, harcanabilir, düşük maliyetli, kit- için değil” demiş. Bu kadar basit. benim bildiğim. Sonraki yıllarda Man’s Plaything” (Ben Zengin Bir Adamın Oyuncağıydım) de, Law- lesel üretilen, esprili, göz alıcı olarak tarif eden Richard Hamilton’ın Bu özlü söz kesmediyse Erdinç boğazına sanki biraz daha dikkat rence Alloway’in 1958’de “pop art” terimini bulmasından yıllar önce “Bugünün Evlerini Bu Denli Farklı, Bu Denli Cazip Kılan Nedir?” söylesin o zaman sözünü: Son şiş- eden yazar, şair vs sayısı çoğaldı. tasarımında pop kavramının yer aldığı ilk eser, pop art kavramının ilk başlıklı kolajı da Pop Art’ın ilk örneklerinden sayılıyor. manlık fayda vermez. Tabii yine de bugünden baktığı- Okuyun bakalım. mızda Lord Byron’un sadece sir- Bİ DÜNYA İNSAN