Catalog

1. ULUSLARARASIİSTANBUL KİTAP FUARI 5 Mart 1960 yılında cephane yüklü bir Belçika gemisi Havana limanında infilak etti. Mürettebattan 136 kişi öldü. "Rcvolution" adlı Küba gazetesinde çalışan Alberto Korda 1 lavana'da ölenler için düzenlenen töreni görüntülemek üzere görevlendirildi. Törenc katılacak olanlar arasında JeanPaııl Sartre ve Simone de Bcauvoir da vardı. Fidel Castro o uzun söylevlerinden birini verirken Korda da resimler çekiyordu. Konuklar arasında ansızın Che Guevara belirdi. Che arkasını dö nüp kaybolmadan öncc Korda onuıı iki resmini çekmeyi başarmıştı. Korda karanlık odasına döndüğünde diğer fotoğrafların vanı sıra Che'nin resimlerinden birini de büyüttü. "Revolution" gazetesinin editörü Castro resimlerinden birini scçip diğcrlerini Korda'ya geri yolıadı. Korda çektiği Che resmini beğenmişti. Resmi Havana'daki stüdyosunun du varına astı. 1967 yılında stüdyonun kapısı çalındığında, sigara dumanından sararmış olan resim hâlâ duvarda asılıydı. Gelen adam kcndini takdim etmedi. Üst düzey görevlilerden birinin kendisini yolladığını belirtti yalnızca. Elinde bu görevliden getirdiği bir mektup vardı. Mektupta, Korda'dan iyi bir Che portresi arayan bu adama yardtm etmesi isteniyordu. Korda duvarda asılı resmi işaret ederek "En iyi Che resmim bu," dedi. Ziyaretçi de aynı kanı daydı. Resmin iki kopyasını istedi. Korda adama ertesi gün gelmesini söyledi. Ertesi gün adam resimlerin ücretinin ne tuttuğunu sordu. Korda devrimin dostlarından para alamayaeağmı belirtti. Misafirinin ünlü îtalyan yayıncı Feltrinelli olduğundan habersizdi. Feltrinelli Sovyetler Birliği'nden "Dr. Jivago"nun metnini kaçırmasıyla ütılenmişti. Feltrinelli Küba'ya Bo livya'uan gelmişti. Bolivya'da Regis Debray'in serbest bırakılması pazarlığını sürdürüyordu. Debray'den Bolivya'daki gerilla liderinin Che Guevara olduğu ve çok yakında öldürüleceği habcrini almıştı. Che'nin olası katlinin kârlı bir iş fırsatı doğııracağını anlamıştı. Dünyanın dört bir yanında Korda'nın çektigi Chc resmi bü/iik posterler halinde satılmaya .laşladığında (Che'nin cesedi nenüz soğumamıştt bilc. Korda'nın anlattığma göre Feltrinelli altı ay içinde 2 milyon postcr sattı. Daha sonraki yillarda Fotoğraf cok çeşitli şekillerde basılıp tüm clünyaya dağıtıldı. Alberto Korda bu işten beş kuruş bile kazanmadı. Bıınıın tek bir nedeni vardı: Küba Berne Konvansiyonu'nu imzalamamiştı. Fidel Castro entclektüel mülkiyetin korunmasını emperyalist bir "zırvalık" olarak nitelendiriyordu. Yanda, Jorge Amado'nun bu ünlü resimle ilgili bir yazısmı var. Che Guevara'mn JORGE AMADO C hc Guevaıa nın lotogıalı /.amana ve her gıın acıması/ca bırbiııni i/lcyen olaganü.stü olaylara inat du ruyor, ıluvaıiarda vc bırçok gcnç ınsanın kafasında duruyor: Dcgişmcıniş, güzel vc lomantik. Che'nin dogrudan getçekliğın otesıne bakan hülyalı f; g<)zlcrlc, iktidara y ^ bir adaıınn ıı/ıın hakımlı sakalıyla tlcj>ıl, savaşçı sakalıyla, başında kızıl yıldı/.lı "bercsiylc" <,ckilmi^ lotogratını kas tediyorıım atak bir yıırogin çarprığı göğsiinü dcri cckct örtüyoı. Alberto Korda'nın 1%() yılında çektı ği fotograt, "dünya ^apırıda cn ı,ok reprodüksiyonıı yapılmış fotograflar arasındadır: Böylcsi nc çoğaltılan bir ünlü, bir olay, bir manzara veya sanat cseri pek yokrur", diyc yazıyor Antonio Soccol Rorda'ya. "Fotografın Avrupa'da, Giincy Amerika'da vc hatta Birleşik Dcvlctlcr'dc birdcn lazla kuşak için sembol ve bayrak oldıı", diyeekliyor yctmişlı yılların en biiyük mitlerinden birini değcrlcndirirkeiı. Bolivya'nın kırlarında ölen, özgürlük mücadelesinin ersanesi, sonıut eylenı olnıa ya çalışan düşün cfsanesi ("he Cjııevara'nın bu varlığı, dünya için iotograhan ötc, bizzat dcvrinıci eylemden daha büyük bir öneme sahiptır. Bunıın böylc olduğunu kanıtlayabilirim: Birden fazla ku şak (ihe'yi, ola^anüsrü bir duşün sembolü vc bayraöı haline getirdi. Bu totoğratı Rio Vermeino'daki cvde Joao Jorge'nin odasının tluvarında, Mario Sampoio'nun odasında, Mirabeaıı'nün evincie, Chame('.hame'nın, Jose Luis Pcna'nın odasmda, Fontc di Boi'de, bütün bu saydıklarımda ve '*""""**** başka birçoklarında, genç liselilcrdc ya da üniversite öğrencilcrintle, konformist olmayanlarda, 1964 abkeri diktatörlüeüne karşı yı kıcı asilerde, terbiycli vc cesur genc, insanlarda gördüm. Protcsto cylemlerinde, göstcriler dc, grevlcrde, okul işgallcrinde, UNE (o za manki, Alman SDS bcnzcri öğrcnci biıliği) kongrelerinde Che sembol vc bayraktı. bııyıık b.ı^tan cıkarıcısı, ya^anmı son ustası haline ge tirdi, çünkü o, Üçüncii Dünya'cla kenclilerini Mar.vist Lcninist ilan ctlcn devrimcilcr arasındaki son romantikti. Fidcl'in yanında Kıiha devrimini yapmış ve Latin 5 Amerik a tl e v r i m i n ı y,apmak için tek başına yola çıkmıştı. Ve sonra Bolivya'nın kukain ormanlarına, sıradağların yiiksek sarp yamaçlarına gcldi; bölunnıcz bir Latin Amerika düşünün itici gücüyle yeniden canlanmış bir Sımon Bolivar'(lı o. Marxıst ıdcolojıyc donuştıırulmüş, yeni giysiler içinde cski bir ütopya örnek vc yasa ilan cuilmiş olan birçok ıdcolojiden bırı. Fakat isrcsek de ıstcmcsck dc Latin Amerika nc kıta olarak ne de birleşik mücadele olarak bütünlüklü birşcy dcgildirLatin Amerika kavramı, zaman ve mekân bakımıntlan ılonup kalmış bir solun küçük ideologlarının iddiaların gözönüne alınmaksızın, sömiireecidir. Biz Latin Amerikalı halklar vc uluslar sadece olunısuzda aynıyız: Yoksullukta, büyük toprak mülkiyetinde, kültürcl gcrilikte, as Gerçek çok farkh kendiktatörlük ler taratından ^ baskıda, Caudi los'un demagojisindc. Başka hcr şcvdc, Latin Amerika halklan denen bizlcr, ne mutlıı kı birbirimizdcn farklıyız. ldcoloji yanlıştır, olsa olsa ajitasyon ve retorik için, gerçeklıkten ıızak yaşayan, kötü haznıedilıni^ bir Maı.\izmlc gebe dulaşan entelektüeller için, politik başarı arayışı içindeki prolctaryanın yanlıs, önderleri için yararlulır (îerçek çok tarklı: Halklarımı/.ın zorlu mücadclesi her ülkcde tek tek sonııçlan dınlmak zomndadır vc hayali kıtayı kuıtaracak olan ne bir Simon Bolivar nc dc bir Che duevara olaeaktır. Hcr ülkcde mücadele yürütüleeck vc günün hirim.ltdemokrasi, adalet ve sosyalizm kazanacaktır ijinıdi Doğu Avrupa'da ve SSCBVle varoluş hakkını dermansızlık ve gerilik içinde son bularak yitiren sosyalizm de ğil, gerçek sosyalizm. Cne Guevara, insani ilgilcri bir idcolo ii tarafından sınırlansa da, alışılmış normların dışında çok olağanüstü bir iıısaııdı; Giysisi bir askerin giysisi değildı, çiinku romantik bir yüregi örtüyordu. (), keıulilcrini Marx'ın çocuklan, Lenin'in miras çıları diyenlerin arasında cn sonuncusu, en romantiöiydi. ünun için yaşanıın de ğerleri teorilerin, sözümona ilkclcri, Parti tarafından dikte cdilen şeylerin kısa vc acımasız tezlerindc (ilçıılmüyordu. Birinsan HsaneChe Fonda, haylaz lnı çchrenin, etc avuca sığ ınayan bir çocuğun, oğ lıım Joao Jorge'ııin anı sı dııruyor, fakat bu ka dar yılın ardından \ii/ çizgilerini anımsayamı yorıım. Manoel Detıoto okulunda okııvan polı tikolarak aktifWgen<,ti, Bahia sokaklaııncla Che (iuev.ırasakalıbıraklı ve sakalı lıâlâ var. Che Cîucvara, Brczilya gençliginin birdcn tazla ku^ağına damgasını vurdu, aşağılanma ve i^kcncc tlöneminde onla ra ccsaret vercli, guç vcrıli. Bolivyalı gerilla savaşçısı hakkındaki clsaııe, kahramanın And ean gıllarının kenarında, umudun sinırlarıncla ölümü hakkındaki clsane Che'yi gcnçligln son i G(Vzümün önünc aynı şekildc unutulmaz bir fotoğraf daha geliyor: Che, geril lanın ana karargâhını kurdugu ormanda, kulübenin içinde perı şan haldeki portatü bir Karyolaya uzanmış Gocthe okuyor, gozlerinde hcyccan parıltısı. Pcrışan bir portatif karyolaya uzanmış ölünıün arefesinde Goethe okuyor vc gözleri puııldıyor. Chc Guevara bir kahıamandan ötc, bir mıttcn ötc: bir insan. F'rancis Combc, bir Fransız ozanı, Parisli üniversite öğrencilerinm politik sözcülerindcn biri, "Elcgic pour le Chc"sinde şöyle yazıyor: "Sa photo cst posce sur mon bureau/ entre le globc tcrrcse ct la vieillc machine a ecrire/m.Kİe in USA/LcChecst vcnu s'installer chcz moi/aevc ses ycux saintset sa baıbe d'adolescent/ et il soıırit/ malgre la fievrc ct l'asihma/ ct les cont ratlıctıons de l'historic. "Ya/.ı masamın ü/erinılc ılurııyor fotoğralı / Küıcvle eski dak tilo arasında/ m.ulc ın USA/Chcyanınıa ta^ındı/ o aziz gözleri ve gcnç sakalıyla/ gülüm.süyor/ ate^e ve astıma/ ve taıı hin çclişkilerine inat." \Tancis (x>mbe'nin aıtık ır/ıın süretlir Chc Guevara usulü öğrcnci sakalı yok, ama (,he örneğine ııygun olarak vc tarihin çclişkilerine inatdiışünü ve uınudunu korudu. • SAYFA 7 CUMHURİYET KİTAP SAYI 422