Catalog

voı okuıu Tarıhsel boyut elbette bır baş ka coğralyaya da bağlanıvor Boğazıçı'nm hcnıı/ ycıleşıme açılmaclığı tum doğal gu/ellıkk ı ının kıılenıneye bo/ulmaya başlamadıg'ı bıı cogtaha bu O donemın şıddetıyk acıması/lıg'ıyla çelışen bıı dunya yıtııılnıış bu cennet, dıyecegım Boğıızkc stıı btt hukumdarın ronıanını onun uzcrımkhı gıleıuksd vc yarı rcsmı pcrdcyı kaldtrıranına yazmi) olmak uzdc nc lc r uyandırdı > Fâtıh Sultan Mehmct buyuledı bcnı Cok ılgınç bır kışılık çunku Onun acı masızlığı ve duşkunluğu, hem bılgıye hem de dunya nımetlerıylc ha/Iaıa olan duşkunlııg'u, uzun suıe /ıhnımı meşgul cttı laııhsel gcıçckletle etsanelcrı bırbı ııne karıştırınadan, her bırının hakkını veımeye çalışaıak ya/dım I âtıh'ın loma nını Ama bıı loınan aynı 7amanda Fâ tıh ın lomanını ya/an F âtıh Haznedar'ın cla romanı oldıı Bır anlamda 1 âtıh Haz ncdaı kcndını I âtıh Sultan Mehmet'le o/dcşkştıı lyor d c r ç ı bunun u/erınde çok la/la duıulımıyoı lomanda Ama dıkkatlı bıı okuı bcıı/cılıklcıı kavıayabı In Proust tan vantıgım alıntı ba/ılarını şaşııttı O/elIıkle kadm okuı laıını 1 âtıh I la/ıudaı ın yumıışak bıı kısılığı oldıığu nu stvdığı kadını olduıccck denlı gad daı olamavacagını ıomanın sonundakı cınayctın manclıııcı olmadıgım soyledılcı Onlaıa bıı bakıma katılıyoruın Nc vaı kı cınayct ışlcvcn kışılcı genellıkle bıı bulııan anında geıçckleştııuleı bu cdını lcıını Onccden dıışunulup planlanmış cmavctleı lomanlaıda pek a/dıı Dosto vcvskı'nın Suç ve Cezasındakı Raskolnı kov'un cınayetını sayma/sak tabıı Evet hcı şcy bıı andaoluvcııı bır krı/ anında Ba/ı ınsanlar lutkıılarının saplantılaıının csıııdıılcı 1 atıh Ha/ncdaı da boyle bııı, tıpkı Maıcıl Proust un loman kahra ıiTanlaıı gıbı () da crsancyc bakılıısa kafa cscnhğıne kavuşmak ıcm' sevdıgı kadını keıulı ellcrıyle hançerleyen Fâtıh Sultan Mchnıet e oykunuyoı Daha dog IUSU, Osmanlı hukuındaıının saplantılı kaıakterı ona geçıyor Heı yazarda şey tanla mclcgın çatışması varciır, evet var dıı kım ne dese desın Bu romanla, henı bugun hem dc çok yakın bır gcleccktc, yaptıgınızı hem aşma hem de yc nı bır yon verme yoluna gtrmış olacahsımz Bundan sonra hep roman mu Roman yazmayı surdurmek ıstıyorum Romanın getırdıgı olanaklar oykude yok çunku Okurlarla daha kolay nuluşmayı saölayan bır tur Ama oykuden vazgeçe bılecegımı sanmıyorum Oyku, ne de ol sa, ılk gozağrım sayılır Şu sıra Venedık Istanbul eksenınde gelışen, ama pek de dallanıp budaklanmayan bır anlatı yazı yorum, bır u/un oyku Sonra gezı ızle nımlerı var Az once sozunu ettığım Gemiler de Gitti vc Goçebe Gunler. Yaşar Kemal uzerıne Fransızca yazdıöım kap samlı bır ınceleme kıtabını da bıtırmek zorundayım Bolunmuj bır ya?arım anla yacagınız Turkçeyle Fransızca, romanla oyku, ıncelemeyle gezı yazıları, cn kotusu de Parıs'le Istanbul arasında bolunmuş bır yazar Ama bu durumun zengınleş tırıcı yonlerı de var Yakınmıyorum Daha çok ?amana gereksınım cluyuyo lum yalnızca, 'yolun yarısını' aşmış bır 'genç yazar olaıak Kıtaplarınız bcllı başlı Ba/ı dıllerıne {cvrılıyor Boğazkesen de ba$ka ulkckrde yayımlanacak mı1 F r a n s a ' d a Nısan 1996 da Seuıl Yayınevı'nce basılacak Çcvırısı bıttı kolay da olmadı O/cllıklc taııhscl bokımlcım 1 lansızcava çcvrılmesınde bıı çok guçluklc karşıfaştık Kaışılaştık dıyoıum, romanı çcvıun Tımouı Muhıd dınc'lc sıkı bıı ışbırhğı yapmam gcıcktı çunku ltalya Yunanıstan vc Hollanda yayın haklaıını satın aldılar Ne ya/ık kı o ulkelerde yapılacak çevııılerı go7clcn geçımıc olanağına sahıp dcgılım Bır çok ılıl bılmek ısterdım, ama Turkçeyle Fran^ sızcanm dunyasıııda çıktığım sonu gcl mı/ yokulııklaı cngcllıyoı bunu Zaten ya/aı bır ıılkcdc dcğıl, bır dılde yaşar Bcnını ulkcm dc Tuıkçc Daglaıca nın dcdığı gıbı, 'ses bayrağımı' bu kc/ Bızans ın burçlarma dıkmek ıstcdım • CUMHURİYET KİTAP SAYI 307 Kurtarılmı Dilimize "Körleşme", "Sözcüklerin Bilinci", "Kulak Misafiri/Elli Karakter" adlı kitapları çcvrılen Canettı, yasamoyküsünü "Kurtarılmış Dil", "Kulaktaki Meşale" ve "Gözlerin Oyunu" adlı iıç kitabında anlatmıştı. Bu üçlemenın ılk cıldı dilimize çevrilip yayımlandı. "Kurtarılmış Dil", beş bölümden oluşuyor ve dört şehri anlatıyor. SENNUR SEZER uyuk çağdaşlaıı Steran Z\\cıg ve Mancs Spcıbcı gıbı çoku luslu A\ustuıya Macaııstan Impaıatorluğu nun ko/mopolıt atmosle ııııclc buyuyen, ıkı dunya sava^ını, sava^ aıalarını \e sonıalarını sava^laıın ardın dan aıtık olma/ dcnen neleıın okkığunu ınsanhğı koıumak adına mutlaka yapıl malı clcnciı nelerın yapılmadığını \akın dan goren Elias ( ancttı, duşunuı kımlı gını bu ya^adıklaıını buyuk bıı bıııkım potasıncla vogurarak edındı Basta kcııdı sı olmak uzerc, tek bır bııeyı bıle ınsanlı ğın tum konumlarından sorıımlu tuttıı \c bu soıumluluğa layık olabılnıe çabası hep yaşamının odak noktasında yer aldı t^te bıı nedenle boyle bır tanıgın kcııdı kalemınden çıkma ya^amoylusunu okıı mak çaöımi7i kavıayabılmenın ko^ulla rındaıı nırını olu^turmakta dıı " Ahmet Cemal, 1981 Eylu lunde Franz Kafka Odulu nu, 1981 E k ı m ı n d c de N o b e l Edebıyat Odulu'nu alan Elias Canettı'yı (25 Temmuz 190514 Ağustos 1994) ve onemını boyle tanımlıyor Dılımızde Körleşme, Sozcuklerın Bılın cı, Kulak Mısafırı/Ellı Karak ter adlı kitapları çevrılen Ca ncttı, ya^amoykusunu Kurta rılmıi) Dıl, Kulaktaki Meşale ve Gozlerın Oyunu adlı uç kitabında anlatmıştı Bu uçle menın ılk cıldı dilimize çevrı lıp yayımlandı Kurtarılmış Dıl, beş bolumden oluşuyoı ve dort şehrı anlatıyor Rus Çuk (1905 1911), Manchesteı (1911 1913), Vıyana (1913 1916), Z u r ı h (1916 1919 1919 1921) Canettı, Kurta rılmış Dıl adlı anlatısında anı laıını, ızlcnımlcrını rcnklı bıı anlatımla yansırırken, bır ya /arın dunyasını oluşturan ay rıntılaıı da unutmuyor Kıta bına ad olan da bır çocukluk anısı (îordutju bır olayı sov lerse dılının Kesılccefiı tchcfı dl Çocuk ( ennetı, bakıcısı nın sevgılısını aılcsındcn yıl laıca gı/leycıck, dılını kurta lacaktır ( ancttı anılaıını anlatırkcn yaptığı ço/umlemelerle yakın tarıhın vc co^ıaryanın başka bıı yu/unu gosterıyoı okura Bu ço/umlemeler okuru, bı rcşımleıe, yargılara goturecck ıpuçlaıı Bır başka dcyışlc, C anettı analı/lerı kendı yam yor Sentezı ıse okura bııakı yor Canettı'nın anlattıkları nın Turk okuru ıçın o/el bır onemı vaı Balkanlaıdakı Os Elias Canetti'den kişisel bir tarih manlı yonctımmm do ncmındckı başka yone iımlerle karşılaştırılması çok kultuılu bıı toplumun bu çocuktakı ctkılerı vb Lanettı, Rus çuk ta tanıdığı bu çok kulturlu ortamda butun dunyayı tanıdıüı duygusunu taşı yacaktıı hep bıında ılk çocukluk yılları nın butun yaşamı ctkılcmcsının de payı \aıdıı kıışkusu/ Ya/arın Rusçuk takı o ılk yı 1ların renklı yaşantılaımı, tutkularının ve kor kularının eksıksı? bır renklı tablosunu yansıtmak haylı guç O donemden sonra yaşaclıgım butun dcneyımler, daha once deıı Rusçuk ta vaşanınıştı" dıye tanımla dıj^ı bu oıtamın ozellıgı ncdıı1 Kendı ıfa dcsımn vansıttıöı gıbı ulusal \c kultuıel rcnklılık 'Oıada, gcçmışleıı bııbırınden çok huklı ınsan gıuplaıı saşaıdı tck bıı gun boyunca, yedı sekl/ dılın konuşuldu Ğunu duyardını/ Cıcncllıklc kırsal kc sıınkıden gclcn Bulgaı laı dan başka, kcııdı m a h a l k k ı ııule otıııan pek çok luık vardı onlııın mahallcsının vanında da, tspanvol kokcıılı Yahudılcı'm otuı duğu Sclaıdım va da Seleradlar mahalle sı bmm nıalıallc bulunuvoıdu Yunanlı laı Aınavutlaı, Eımenıleı, (, ıngeııeler \ardi I ı ı n a n m kaışı kıvısınclan Roman yalılaı gelııclı aıtık anımsamadığım be beklık dadım Romendı O r d a burda Rııslaı da vaıdı Bıı çocuk olarak bu çe şıtlılığı geıçek anlamda ka\ramış deg'ıl dııiı, ama etkıleıım aıalıksı/ lııssetmışım dıı Ba/ı ınsanlaı \alnı/ \c yalnı? bcllı bır ctnık gıuptan olmalaıı ve dığerleıınden taıklı gıvsılcı gıymclcıı ncdcnıvlc belle ğımde ver etmıştır Altı \ıl boyunca evı mızde çalışan hı/nıetçıleı bu bakarsmız Çerke/, bır bakarsıni7 Ermenı olurdu Annemın cn ıvı dostu Olga adında bır Rustu Haftada bır gun, bahçeını /e Çıngeneler gclııdı sayılaıı ovk çoktu kı butun bır ıılııs orada bah çemı/dcvmış sanılııdı ( ııuttı Rusçuk ta yalnı/ca ulusal vc etnık topluluklaıı tanımakla kal nu/ Sınıfları ve bu sınıtlaıın bırbır lcııne kaışı ta\ıılaıını cla oğıenır (, unku ekonomık \c toplumsal ko kenlcrın yaıattığı bu sınırlaıın çclışkı sı cn şıddetlı bıçımde aılc ıçınde ya şanmaktaclır Annesıylc babasının aılcsı aıasında Yazar çocuk olarak tepkı duy dııöu, bır ınsanın kokenı yu/unden baş kafarını aşağı goımcsı olgusunu, omru boyunca cleştırecektır O aılcsıylc gurur duymayı de^ıl, onlaıa sc\gı bcslcmeyı anlayacak bıı d u ş u n u s vapısındadır Kendısı de aılesını scvgıylc anlatacaktır ( ancttı nın dun\ ısı \ ılııı/t ı goıcluklc rıyle oluşmuyoı Onun kışılığını oluştu lan ogelcr arasında kıtaplaı L\A buyuk yer rutıi)oı Bu kıtaplaı dan so/ ettığı saytalaı bı/ dekı çocuk edcbıvatı tutkunlaıını ııkıltc bılıı "Butun kıtap atllaıını anımsıvoıum Binbir G e c e M a s a l l a ı ı ml.ııı sonıa (ıiınını ın Masallııı Robinson Crusoe, Gulliver'in Gezilerı, Shakesperae'den Masallar, Don Kihote, Dante, VC'illiam Tell gcldı Daııtc vı çocuklaı ıçın ııvarla mak nasıl mumkım oldıı bılcmtyoıum ( ) Daha sonıa bcnı bcn vapan heınen hemen her şcvııı yaşamınıın vcdıncı \ılın da babam ıçın okudııgum bıı kıtaplaı da zatcn \aı oldugunu gostcımck kolav ola caktı O gunden sonıa pcşımı hıç bııak mayan oyku kahıamanlaıı aıasında tck eksık Odvsseus tu Kucuk ( ancttı okıı dugu hcı kıtabı babasıvla taıtışıı Babası vetışkınlcHİcıı bcklcncccgı u/cıc, ına sallarm gcıçck olmadıgını asla sovlcmc/ ona Bu tutum Canettı u/cıındc olumlu bır etkı yapaı Flbet Robıııson ( ııı soc'nın Denı/cı Sınbat tan huklı oldu^u nu goıuyoıum, ama bu oykuleıdcn heı hangı bırının daha a/ degetlı olabılccegı hıç aklımdan gcçmcdı Kuçuk Canettı nın okuma ve tartışmalaıı babasının olu ınundcn sonra annesıyle suıc cektır Bu o n u n kısılığının oluşmasını hazırlar "Bu done mın h ı ç b ı r şeyle kıyas lanamayacak kaclar onemlı, en heyecan verıcı ve en ozel olay lan, annemlc yaptıöımız akşam okumalarıyla okuduklarımızla ılgılı tartışmalardı Bu konuşmaları artık ayrın tılarıyla a k t a r a m a m , çunku benım, benhfSımın buyuk bır bolumu onlardan oluşuyor In sanın kuçuk yaşlarda kazan dığı, sık sık başvurduğu, asla kaçınamadığı bır zıhınsel oz dıye bır şey varsa, o oz budur " Elias Canettı'yı ıyı bır yazar yapan, onun pek çok hayatları kavrayabılmcsıdır Bu da, çoğunluĞu okumayla ka/anılan bır yetıuır " O donemden, yanı on yaşımdan berı, kendımın, hıçbır şekılde farkında ol madığım pekçok insanı ıçeı dıgım ınancı dogma gıbı bıı şey oldıfbenım ıçın Bır ya/aı dan tat almak ço^unlukla onu kendme yakın duymakla olanaklıdıı Kuıtarıl mış Dıl, ( anettı vı tanımanın yolu O n u n otckı kıtaplaıın dan once okunınalı bu kıtap belkı dc 'jeınsa Yeğın'ın akıcı T u ı k ç c s ı , p u t u z l c ı d c n kuı t a ı ı l m ı ş çevııısı, okumayı kolaylaştırır, Ahmct Ccmal ın Pekçok İnsanı Içermek Analiz ve Sentez Sonso/'u Canettı'yı ycnıdcn yoıumlarkcn bu kıtabı oku mayı savsaklamak bclkı dc vaşamı savsaklamaktıı • Kurtarılmış Dil/Bir Gençliğin Oykusu/ / //</s ( aıullıl {ıiırı ıı !}im\a )tğııı/ Puiıl Ya\ıııl(in/ 111 % SAYFA 11