Catalog

Savunma sanayii şirketlerinin özelleştirilmesi Aytekin Ziylan ayziylan@superonline.com S CBT 1032/7 29 Aralık 2006 avunma sanayii bulunan bütün ülkelerde devletler, özellikle, ulusal teknoloji geliştirilmesini destekler. Çünkü teknoloji savunma sistemleri için çok önemlidir. Savunma sanayiine devlet müdahalesi, her ülke için değişik şekillerde de olsa, hepsi ulusal şirket, ulusal sanayii ve teknolojiyi geliştirme amaçlıdır. ABD bunu Savunma Sistemleri Federal Tedarik Yönergeleri’yle (DFAR’larlaDefense Federal Acqusition Regulation) güvenceye almıştır. ABD’de DFAR’lar; tedarikte esas yöntemi "Açık İhale" olarak belirlemesine karşın, aynı yönerge bunun istisnalarının da olduğunu belirtmektedir. Bunlardan birkaçı: • Savunma sistem üreticilerinin kriz dönemlerinde de çalışır (fonksiyonel) olmalarının sağlanması için, • Seçilmiş üreticilerin eğitimlerine, mühendislik ve ArGe çalışmalarına devam etmelerini sağlamak, işçilerin melekelerini kaybetmelerini önlemek için, • Kritik ürün üreticilerinin üretimi kesme riski varsa, üretimin sürekliliğini sağlamak için, açık TEKNOLOJİ EDİNME HEDEFİ ihaleye gidilmeyebilir ve ihale Bakanlığın seçeceMSB 1998 yılında "Türk Savunma Sanayii ği güvenilir firmaya verilir(1). ve Stratejisi Esasları" (TSSPSE) dokümanı çıkardı. 20 Haziran 1998’de 98/11173 Nitekim, ABD’de 19982003 yılları arasında savunma bakanlığınca yapılan sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe giren bu politika ve strateji esasları ihalelerin sadece %40’ı açık ihale ile yapılmış, diğer ihaleler yukarıdaki kriterleMSB’ce uygulanmıyor. Oysa TSSPSE ulusal savunma sanayiinin ve ulusal teknore uygun olarak bakanlıkça seçilen firmalara açık ihale yapılmadan verilmiştir ( loji yeteneğimizin gelişmesi için çok yararlı olacaktır. 2). Bu dokümanın en önemli özelliği, bir hedef belirlemesi, teknoloji odaklı olmaGörülüyor ki, MSB’ler sadece ihaleye çıkarak sistem tedarik eden makamlar sı ve ihtiyaç duyulan teknolojileri "milli olması zorunlu" , "kri" ve "diğer" teknolojideğildir. Ulusal teknolojinin geliştirilmesine çalışan, silahlı kuvvetlerin ihtiyaçlaler şeklinde gruplayarak, her grup için ayrı ayrı tedarik kriterleri belirlemesidir. rını her türlü şartlarda tedarik edeceği güvenilir sistemlerle karşılamayı garanti TSSPSE’nin ortaya koyduğu sanayi modelinin merkezinde ‘teknoloji edinme heetmesi gereken, seçilmiş üreticilerin eğitimlerini, ArGe çalışmalarına devam etdefi’ vardır. Teknolojiler sınıflandırılarak ve bu sınıflara uygun tedarik ilkeleri tesmelerini sağlamak ve işçi ve mühendislerin melekelerini kaybetmelerini önlepit edilerek, teknoloji edinme ve edinilen tekmekten, üretimin sürekliliğini sağlamaktan sorumnolojinin millileştirilip geliştirilmesi, tedarik lu makamlardır. Savunma sanayi alanında yapılacak sürecinin bir parçası haline getirilmiştir. Teözelleştirmeler, örneğin "Makine Kimya darik işlevi her zaman sürekli olarak yapılan KRİTİK DURUMLARDA GÜVENCE Endüstrisi Kurumu"nun (MKE) özelleştirilmesi bir işlev olduğu için de, yapılan her tedarik Tedarik, ister kamuya ait şirketlerden, isterse ulusal teknoloji yeteneğimizin gelişmesine çok iyi düşünülerek yapılması gereken bir iş. özel şirketlerden yapılsın MSB’ler silahlı kuvvetleister istemez katkıda bulunacaktır. re ileri teknolojili, güvenilir sistemleri kritik durumTürk Savunma Sanayii Politikası ve Stratejisi Tedarik yönergelerine gelince; aslında larda da sağlayacaklarını güvenceye almak zorunEsasları" (TSSPSE) uygulamaya sokulmadan ve MSB’nin tedarik yönergeleri vardır ama, dadır. yeni bir tedarik mevzuatı hazırlanmadan bunlar ulusal teknoloji düzeyimizin geliştirilGelişmiş hiçbir ülke, kendine bu güvenceyi bugünkü mevzuat ve uygulamalarla MKE’nin mesini, ABD örneğinde gördüğümüz gibi sağlayacak tedarik sistemini kurmadan elindeki üretimin sürekliliğini, ArGe yapılmasını, işsavunma şirketlerini özelleştirmeye gitmemiştir. özelleştirilmesi kötü sonuçlar yaratabilir. çilerin melekelerini kaybetmemelerini vb. Ülkemizde bu kapsamda savunma sistem tedarik sağlama yönünde değil sadece "kamu maliyesinin korunması" amacıyla konulmevzuatı yoktur. Olmayışının tehlikelerini ise ulusal vakıf şirketleri ile MKE önlemuş hükümlerdir. Zaten bizim Kamu İhale Yasamızın amacı da kamu maliyesinin mektedir, çünkü dışa bağımlı sistemler ve yabancı ortaklı şirketlerin ürünleri sakorunmasıdır, ulusal teknoloji yeteneğimizin geliştirilmesi değil (3). vunma alanında gerekli caydırıcılığı sağlayamaz, kritik zamanlarda, savaşta, üreÖzetlemek gerekirse; kamu savunma sanayii şirketlerini özelleştirmeye gittimlerini sürdürecekleri kuşkuludur ve bu sistemler güvenilir değildir. meden önce TSSPSE’nin uygulamaya sokulması ve ulusal teknoloji yeteneğimizi MKE özelleştirilirse, satın alacak şirketin ekonomik olmaktan çıkan bir ürünü ileriye götürecek, savunma sistemlerinde üretimin sürekliliğini teminat altına üretmekten vazgeçmesi, kendisine bir yabancı ortak bulması ve MSB’nin bunu alacak, şirketlerin ArGe çalışmalarına yönlenmesini özendirecek, işçilerin ve engellememesi de olasıdır. Üretim durursa silahlı kuvvetlerin ihtiyaçlarının karmühendislerin melekelerini geliştirmelerini ve dışa bağımlılığı azaltmayı güvenşılanması riske girecek, yabancı ortaklık durumunda dışa bağımlılık olacak dece altına alacak yeni tedarik yönergelerinin hazırlanması zorunludur. Bu sistem mektir. oluşturulmadan kamu savunma sanayii şirketlerinin "özelleştirilmesi" doğru Günümüzde savunma sistemleri yazılım kontrolünde çalışır. Sistemlerin yazıdeğildir. lımına egemen olunmadan o sistemlerin etkin olarak kullanılması olanaklı olmaKAYNAKÇA : dığı gibi, tam aksine "Truva atı" gibi çalışarak düşmana sizin hakkınızda gizli bil1 DFAR , Defense Federal Acquisition Regulation giler vermesi dahi olasıdır. 2 "Outsourcing the Pentagon, www.publicintegrity.org/pns/report Dolayısıyla ülke savunmasını ABD’den veya diğer yabancı bir ülkeden satın 3 DPT ,TürkiyeAT Mevzuat Uyumu Sürekli Özel İhtisas Komisyonu Raporları, Kamu aldığımız dışa bağımlı F16 vb. sistemlerle değil, MKE, ASELSAN, HAVELSAN giİhaleleri Alt bi ulusal şirketlerin ürettiği savunma sistemleriyle yapacağımızı bilmemiz gerekir. Bazı şirketlerin işletme problemleri olabilir. Ama bunun çözümü (ABD’de olduğu gibi kapsamlı bir "savunma sistem tedarik mevzuatı" hazırlanmadan) bu şirketleri gözü kapalı elden çıkarmak değildir. Unutulmamalıdır ki bugün Türk Savunma Sanayiinin belkemiğini oluşturan Vakıf şirketlerini bugünkü gelişmiş konumlarına taşıyan vizyon ve inisiyatif sahibi şirket yöneticileri ve teknolojinin sınırlarını zorlama azim ve yeteneğine sahip teknik kadroları oldu. Örneğin; bugün Silahlı Kuvvetlerimize en güvenilir ve ileri teknolojili savunma sistemlerini sağlayan ASELSAN ’ın başarılı bir şirket olarak var oluşu Genel Müdürü M.Hacim Kamoy’un eseridir. HAVELSAN işe yabancı ortakla başladığı için başlangıçta başarılı olamadıysa da şimdi ulusal yönetim altında başarıya gitmektedir. Bu başarılar şimdi MSB’ce hazırlanan "savunma sanayii politika ve stratejileri", ve "tedarik yönergeleri" marifetiyle olmalı.