Catalog

Bilim Tarihi Türkiye'de bilime adanmış 'yabancı' bir hayat Türkiye'de Elektrik ve Makine Fakultelerinin Kurucularmdan: François Duscio (19051972). Osman Bahadır rançoı.s Duscıo'nun ısmını ılk kez 1999 yılında duymuştum 0 yıl, Cumhurıyetın ılk matematıkçılerınden Husnu Hamıd Sdyman'ın (1890 1975) yaşamı ve çalışmaları hakkında araştırma yaparken, 192627 oğrenım yı lında, Istanbul Darulfunun Fen Fakultesı'nde elektrik ve mekanık derslerı vermek uzere hukumetın bır kararıyla Fransa'dan Duscio ısmınde bır uzmanın getır tıldıgını ogrenmıştım olabıleceğını düşunmuştum F 99. DOĞUM GÜNÜ Geçenlerde ITU Makine Fakulte sı'nın panolarından bırınde gordugum bır yazı, gerçegın hıç de oyle olmadığını gos terıyordu Makine Fakultesı Termodınamık ve Isı Teknolojısı Bolumu'nun panosunda şunlar yazılıydı, "Fakultemızın Termodınamık ve Isı Teknolojısı Anabılım Dah'nın gelışmesıne buyuk katkılarda bulunmuş olan Prof François Duscıo'yu, 99 doğum gununde (23 Mart 2004) saygı ve şukranla anıyoruz" Bılgı almak ıçın bolume başvurdu gumda, oğretım uyelerınden Yrd Doç Dr Sayın Erhan Boke, Mosyo Duscıo'nun 1971 yılına kadar ITU'de gorev yapmış olduğunu soyledı Daha sonra da bana Mosyo Duscıo'nun bır fotoğrafının ve el yazısıyla Fransızca olarak yazmış oldugu ozgeçmışının bırer kopyalarını ver dı Erhan Boke'ye çok teşekkur ederım Mosyo Duscıo'nun ozgeçmışının tam çevırısı çerçeve ıçınde verılmıştır. Buradan da goruleceğı gıbı, Mosyo Duscio, ElektBır malzeme dırencı laboratuvarı ıle makine atölyesının kurulması 1933 Istanbul Yuksek Muhendıs Mekte bı'nde (bugunku İTU'de) tasarı geometrı profesöru 1934 Fen Fakultesı ndekı ElektroMekanık Enstıtusu nun Yüksek Muhendıs Mektebı'ne nakledılmesının ardından burada prolesör Fıkrı Santur ve Burhaneddın Sezerar ıle ışbırlığı halınde bır Elektrik ve Makine Muhendıslığı bolumunün kurulması 1934 1971 Sırasıyla şu derslerın profesöru ve laboratuvarların kurucusu Makine teknolojısı Endustrıyel tasarım Mdlzeme dırencı Grafıksel statık, Uygulama lı dınamık ve kınematık Makine elemanları Kaldırma aygıtları Termık motorlar (ve laboratuvarı) Buhar ma kınelerı (ve laboratuvarı) Termodınamık Hıdrolık ma kınelerı (ve laboratuvarı) Soğutmalı makıneler (ve la boratuarı) Kompresörler ve vantılatörler (ve labora tuarı) Buharlı turbınler Ayrıca bunlara paralel olarak, hıdrolık ve termık makı ne projelerı rıkMekanık Enstıtusu nun kuruluş yılın da ders vermekle kalmamış, Elektrik Ma kıne Fakultesı'nın kuruluşunda ve daru sonra da bolumlerının, derslerının, labo ratuvdrlarının ve çeşıtlı projelerının gelış tırılmesınde, Husnu Hamıd, Burhaneddır Sezerar (18851953) ve Fıkrı Saııtuı (18761961) beylerle bırlıkte onemlı rol ler ustlenmıştır YOKSULLUK İÇİNDE ÖLÛM Sayın Erhan Boke, Mosyo Dus cıo'nun buyuk bır yoksulluk ıçınde vefat etmış olduğunu soyledı Oyle kı cenazt masraflarım dahı meslektdşları karşılamış ve yıne onların yardımıyla cenazesı Fran sa'ya gonderılmış Mosyo Duscıo'nun yaşam oykusu onu çok yalın bır şekılde bıze tanıtmaktadır Butunuyle bılıme adanmış mutevazı bır yaşam Işte onu asıl tanımlayan şey budur 22 yaşında bır muhendıs olarak geldığı yabancı bır ulkede 45 yıl boyunca bılımın ve muhendıslığın gelışmesıne hızmet eden bu bılım ınsanımn buyuk tutkusuna yon veren neydı? Yuzyıllarca karanlıkta tutulmuş bır ulkenın, bılıme ve bılgıye susamış ınsanlarının ve bılımı kendıle rıne rehber edınmekte kararlı yonetıulerının heyecanının onu etkılememış olduğunu soyleyebılır mıyız'' Daha genç meslektaşları ve ogrencılerı, onu bıze belkı de daha yakından tanıtacaklardır Mosyo Dustıo'nun buyuk hatırası onunde saygıyla eğılıyorum (*) bahadırosmuıı&lıolmdil com 192627 oğrenım yılı, Turkıye tnu hendıslık tarıhınde onemlı bır yıldır Hus nu Hamıd Bey, Fen Fakultesı Dekanı (o gunku tabırle reısı) ıken, 192627 oğrenım yılında fakulte bunyesınde bır ElektroMekanık Enstıtusu kurulmasına oncu luk etmıştır Bu enstıtu, ulkemızde elekt rık ve makine muhendıslığı eğıtımı veren ılk kuruluştur (1933 Unıversıte refor munda bu enstıtu Fen Fakultesı'nden alınmış, Yuksek Muhendıs Mektebı'ne bugunku ITU nakledılmış ve 6 yıllık ElektrıkMakıne Muhendıslıgı Fakultesı'ne donuşturulnıuştur) Işre Mosyo Duscio, geldığı yıl kurul muş olan bu ElektroMekanık Ensıtusu'nde elektrik ve mekanık derslerı verıyordu Mosyo Duscio hakkında edındığım tum bılgı bundan ıbarettı Hakkında başka bır şev ogrenemeyınce, bır yıllık bır çalışmadan sonra tekrar ulkesıne donmuş İTU Makine Fakultesı Doğum tarıtıı 23031905 Doğum yprı Rambervıllers (Vosges) Fransa ilköğrenım Ecole Foyatıer 1918 Parıs OrtaogreıııiTi Nancy 19191923 Yuksekogrenım Faculte des Scıen ces de Nancy (Nancy Bılımler Fakultesı) matematık lızık rasyonel mekanık Ecole Supeneııre rie Mecanıque et d'Electrıcıte de l'Unıversıte de Nancy (ı e n) (Nancy Unıversıtesı Elektrik ve Makine Yüksek Okulıı) Uzman Makine Muhendısı dıploması 1926 19271933 Istanbul Unıversıtesı Fen Fakulkesı nde Husnu Hamıd Sayman ve Burhaneddın Sezerar ıle ış bırlığı halınde ElektroMekanık Enstıtusu'nun kurul ması Bır hıdrolık ve uygulamalı mekanık laboratuarının ku rulması Profesör DUSCİO François DörtKöşş Olurya... hfH Ökkeş ıle okudum Muhendıslık ve ırfan hayatımızda haız olduğunuz mevkıı, fennı neşrıyatı halk tabakalarına ısal (ulaştırmak) etmek ıçın gösterdığınız gayret ve teşebbus ıle, yenı bır vadıde mucıbı ıstıfade kılmak ıstıyorsunuz Teşebbusunuzu tebrık ederım Muhtaç olduğumuz, tamımını (genelleştırılmesını) tekamulunu arzu ettığımız bır teşebbustur Bu vesıle ıle de te'yîdı hürmet ederım 10 Kanunı sanı 341 (10 Şubat 1925) Ismet" ** * Başbakanlık dergıyı destekler, kutuphaneler ünıversıteler, lıseler çocuk esırgeme kurumları, kışlalar, ordu evlerı, öğretmenevlerı sendıkalar abone olur Bır kutüphane böyle bır dergıye abone olmazsa hangı dergıye abone olur? Bu dergıyı devlet desteklemezse hangı dergıyı destekler? Polıtıkası, dını, dılı ınancı yok rengı kokusu, tortusu yok, kımseyı uzmez, duşunce suçu ışlemez [ ]" *** Turkıye'nın ılk populer bılım dergısı Fen Âlemı yayımlandığında dönemın başvekılı Ismet Paşa dergıye aşağıdakı mesajı göndermıştır "Elektrik muhendısı muderrıs Mehmet Refık Beyefendı'ye Kıymetlı Fen Âlemı nı tahr (övunç) ve meserret (sevınç) 895/1015 Mayıs 2004 Mustafa Kemal ın 22 Eylul 1924 tarıhınde Samsun istık lal Tıcaret Mektebı nde yaptığı konuşmanın canalıcı kısmını hepımız ezbere bılırız "Efendıler dunyada her şey ıçın, medenıyet ıçın, hayat ıçın, muvaftakıyet ıçın en hakıkı murşıt ılımdır, tendır llım ve fennın harıcınde murşıt aramak gaflettır cehalettır dalalettır" Bu konuşma ıle, özellıkle ögretmenlere, adeta, "ögretmenler ılk hedefınız bılımdır, ılen" denmektedır Bırkaç ay sonra Turkıye'nın ılk populer bılım dergısı Fen Âlemı, Ocak 1925 Aralık 1926 tarıhlerı arasında (toplam 24 sayı nushası 10 kuruş) Mehmet Refık (Fenmen) tarafından yayımlanır(') #* * Aradan aşağı yukarı 80 yıl geçer Matematık prolesöru Alı Nesın, sankı başka ışı gucu yokmuş gıbı Matematık Dunyası adlı dergının sorumluluğunu ustlenır Çok keyıflı bır dergı hazırlar Satışlar ve abonelık ustel (logarıtmık) artar Cumhurıyet Kıtap Ekı nde 23 Ekım 2003 tarıhınde yayımlanan soyleşıde Alı Nesın şöyle der "[ ] Her kesımden abonemız var Ama memleket memleket olsa MEB, YÖK, Kultur Bakanlıgı, Genelkurmay, Azız okurlarımın "Hocam, bız bunları bılıyoruz, sen ne amaçla yazıp duruyorsun şımdı?" dedıklermı duyar gıbı oluyorum Açıklayayım hemen Olur ya, bu yazıyı okuyan 2004 Turkıye'sının Cumhurreısı ve Başvekılı, 80 yıl oncesının geleneğını surdurmek ısteyıp Matematık Dünyası'na abone olur ve bırer mesaj gönderırler Zaten yurdun dört bır yayını gözeten bır Cumhurreıs ve Başvekıl'ın Dörtköşe'mızı ızlememesı düşünülemez1 ** * Azız okurlarımın, aşağıdakı kıtabı bulup buluşturup okumaları gerekmektedır (*) Osman Bahadır, Cumhurıyetın ilk Bılım Dergılerı ve Modernleşme, Izduşum Yayınları, 2001