Catalog

>larına hazıriıksızT bu surecı teısıne çovırır Buz tabaka ları yerınden oynar ve buzul çagı sona erer Ingıltere'do Easet Aııglıa Urııvcısıtesı'ndcn Andy Watson ay ııntıldi tam olaıak büınmesc de bu su recı karmaşık, fakat bır duzen ıçınde yapılan dansa benze tıyor VVatson bu konuda şoyle konuşu yor "Bu dansı sah rıeye koyanlar, buz tabakalaıı atmosfe rık kımya, okyanus lar ve ıklımdır Bu suıecı ınceleyerek Dunya'run ıklım sıs temınm dırıamığını daha ıyı anlayabılı nz Ayrıca bu sıstemı felakete donuşturecek sınıra yakla şıp yakldşmadıgımızı da goıebıluız" Bu aşamada bılım adarrılarmı en çok şaşııtan olgu, olay lann hızı Jeolojık standaıtlaıa goıe bunu çılgın bır dan sa berızetebılırız caklıklar yırmı yıl ıçınde 6 ıle 8 derecehk duşuşleı gosterebılır VVatson'a gore buzul çagldıında Dunya'run ıklırnı ıkı sabıt dunımla ıinıılıdıı Bu ıkı duıum aıasındakı ge çışler vumuşak değüdıı Basıl olarak, gezegen zaman za man bu durumdan dıguıııiü all<ıı Buzulların ıçı rıi' hapsolrnuş gaz lıaloncuklaıı ayııntı lı bır şekılde ınceleımse, bu ıkı durumun havadakı CO 2 du7eyı ıle yakından ılgılı oldugu goıu Buzullaşma donemıde yaklaşık 190 ppm ırts per mılyon) olan CC)^ duzeyı ıkı buzul ıemı arasında 280 ppm'e yukselrı Bılını ımları bır durumdan dığeııne geçışte bonurı okyanuslar kara ve atmnsfer ıçın <ı dağıumınm değıştığınt; dıkkal çekıyoı Jüımdakı bu değışıklık Antroposen done /le ılgılı onernlı bu soıuyu guııdeıne getı3i Sorı ıkıyuz yüdaı ırı&anoglu atrnosfcrık > duzeyını 373 ppm sınırına çıkarttı Bu 2 sureç her 10 yılda 16 pprn duzeyınde artmayadevam edryoı Dunyasıstemleııbuduıu ma nasıl tepkı gosterecek 7 Dramatik gelişmeler Kurosel ısınmayla ılgılı konvansıyoncl duşunceye gore C O 2 emısyonunun artması atrnosferık yogunlukta sabıt bıı aıtışa yol açarken, sıcaklıklardakı artış da sabıt bu yol ızler Ancak buzul çağlarmdarı elde ettıgımız bılgılcrc gore gelecekte ıklımlerın bu yolu ızlemeyeceğını goruruz Tam tersı, C O ? emısyonunun yukselmesı sıstemde dramatik bu g e n besleme suıecı basldtabılu Bu as lında ıyı bır haber olarak algılanabıür Bu ge lısnıe, sıslemırı turrı ekstra CC^'y emmesıne yol açarak kuıesel ısınmayı duıduıabılu Steffen'e gore daha buyuk bır olasılık da CO 2 emısyonunun artmasıyla degışıklığvn hızının artması Steffen ayııca gelecekte soz konusu ıkı durumdan başka uçuncu bır dururnuıı daha devreye gıreceğırıı ılerı suruyor Halıhazırda herkesın uzerınde durdugu konu, kuresel ısınma dolayısıyla kaıbonun doğal kaynaklarının açığa çıkması Bu kayndklar terrıel olarak ormanlar ve topraktu Bunlaı havada seıa gazmın anıden yuk selmesıne yol açabılır Şu anda orman eko sıstemı CO/yı emıyoı çunku kuıesel ısırıma, fotosentezı hızlandrrıyor Ancak Ingıltcıo'de Hadley Hava Tkhmınlerı Merkezı'nde yapılan çalışmalara goıe oımanlık arazıde ve topraktakı kaıbonun ayıışması gen alrm ıle aynı hızda 2050 yılında atmosfere C O 2 saları rıct kaynak olarak yalnızcH o>rrMnbı V" toprakiar kalacak Hadley O n t e r dan Peter Cox'un yaptığı bıı rrıodele goıe 2050 yılında Amazon oımanldiının tumu olccck vc ıç lerınde bırıken tum kaı bonu havaya salacak Cox'un hesaplarına gore bu gelışme tahnııtı edüen kuresel ısınmuyı yuzdc G0 oıanında artıracak Sibiryada'ki metan deposu Seıa gazı deposu olarak degeılendmlebılecek bır dıger kaynak da, Sıbrryada daunı don alündakı topıak tabakasmda bulunan doıunuş metan Ocçmıstokı bıyolojık sureçlerden artakalan bu dogal urun donmuş topıak eııdıkçe havaya sdlınacak Me tan, CO ? 'den daha hızlı hareket edeı ve da ha guçludur Ayrıca Sıbuyaııın doıımuş topıakla nnda kuresel sıcaklıgı bırkaç derere yukseltecek oıanda metan saklıdu Kdldj kı benzeı bu" olay daha once de yasdrırıııs olabılır Yak laşık 55 mrlyon yıl once buzul çaglarından dd once trılyonlarca ton nıetarı Dunya'mn yuzeyındekı bır noktadan havaya CışkucL So nuçta kuresel sıcaklık yaklaşık 10 derece du zeyınde yukseldr Ve bu olay bugun bızım yaşadıgrmıza benzeı koşullarda geı çekleştı Isı yayan okyanuslar Fakat ıklımsi1! değışıklıkleı 11 oluıası 1 ıçın mutlaka sera gazlarının saunması gerek mez Okyanuslar da gezenlen ıçın bır ısıtıcı vazıfesı goruı Tcmel sukulasyon sıstemı tfimohahn sukulasyonu olarak bdınır şaşu tırı bır hızla kendını açıp kapatma yeteneğı ne saruptıı Bunun da ıkümler uzerınde çok buyuk etkısı vaıdu Bu sukulasyon Atldnü gın ku7eyınde buzullann oluşumuyla tetıkle nu Buzullaı ın oluşması gerıde çok tuzlu bır su buakır Bu su çok yogun oldugu ıçın, ok yarıus tabanına çoker ve sukulasyonu başlatu Bu hareket tum okyanusa yayılu Oıjıridl su 1000 yıl sonra Kuzey Atlantrk'te, Gulf Stream olarak bılınen ılık su şeklınde su yuzeyıneçıkar Bu sırkulasyonu ne durdurabılır 9 Bu gıdışata dur dıyebılecek etmenlerırı basırıda Atlantık'uı kuzeymde buz tabakalannm olu şumunun sona ermesı veya denıze ulaşan tatlı su mıktaıuıın artması gelu Tatb su mıktarının aıtması kaıadakı buzlaıın erımesıno baglıdıı Bu ıkısı de kuresel ısınmanın sonuçlaııdıı Aslındd da t>on yapılan aıaştu^malar Atlarıtık'ın kuzeymde suların gıdcrek tatlı su rutelığı kazandığını gosterıyor Almanya'da Potsdam Ikum Etkısı Aıastırma Enstıtusu'ndcn Stefan Rahmstorf, bu sısternırı kendısırıı 100 yıl ıçınde kapatacağı111 hesapladı Boyle bu felaket ılk başta Avr u pa yı soglıtacak Belkı 0 donemde boyle bır geusme idhatlama sağlayacak Ancak aynı anda tropıkler ve guncy yarıkure sıcaktan bogulacak Ayrıca bu sukulasyon buyuk mıktarlarda CO2V1 v e 1S1Y1 havadan almakla yukumlu oldug\j ıçın kuresel ısınmanın hızı buyuk bu olasılıkla aıtacak İklim sistemlerindeki diğer bozulmalar Iklım sıstemleı mde buna beıueı başka degışıklıkler de brrbu^ı ardrna yaşanabılu Buyuk Okyanus'ta daha sıcak bu hava daımı bır El Nmo bdslalabılıı Bu dd yagmuı 01manlarının kuruması anlamına gelır Antro posen'dekı tek ıklım degışıklıgının bununla sınulı kalmayacagı dusunuluyoı Bazı bılım adamlan ozon tabakasının yenı surprızlere gebe olduğundan kuşkulanıyoı Bu de hıdıoksıl denılen bu gazuı ya rattıgı etkıler var Bu kısa omurlu ve reaktıf oksuen gazı, havayı kuleten rnaddeler ıle etkılcşrme gırcrek bunları havadan çekıp alır ve sonuçta havayı temızler Havayı kırleten maddeleım aıtmasıyla hıdıoksıkn ış yogurılugu artar ve sonuçta hava daımı olarak pus lu bır goruntu verır Halıhazırda hıdroksü yo ğunluğunu olçecek guvenılu bır yontem bulunmadığı ıçm boyle bır senaryoya hazırlıksız yakalanabılırız Benzeı felaketleı deruz sevıyelerınde de yaşanabılu" Gronland'da 10 000 yıldır varolan buz tabakaları bugun erımenın eşıgınde Hadley Merkezı'nden Jonathan Gregory 3 derecenın altında bır ısınmanın erımeyı baslatdbıleceğını ve dunyada denız sevıyelerının 7 metıe kadar yuksebıleceğıne dıkkat çekıyor Yazının devamı 14. sayfada 872/9