Catalog

İnsanlık kıyamet senar Son 10.000 yıldır insanlık önemli sayılacak bir doğal afetle karşı karşıya kalmadı. Ancak insanların doğal dengeleri bozmaya yönelik eylemleri, ani ve geriye dönüşü olmayan değişikliklikleri tetikleyebilir. A ntıoposen donemıne hoşgeldı 1 nız Bu yem jeolojık donemı da hd yakmdan tanımak ıçuı çevıemze dlıcı gozuyle bakmaııız yetcrlı Gezeqenımızın tek bır turun egemenüğı altına gırdığı bu donemde ınsanoğlu yeryuzununu gozle gorulur bır bı çımde değıştırdı Dunya'nın son ıkıyuzyıllık donemıne antroposen adını veıen bır gr,up bılım ada mı, ozellıkle dunyada doğal sıstemlerm nasıl çalıştığmı vc bu sıstemlerın sureklılıgı sağlamak ıçın kendılerını nasıl yenıledığıru ve onardığını araştırryor Bunlara gore sıstemle rm ıçınde bazıları pdrçalanmanın eşıgınde Eğer bu goruş doğı uysa dunyamızın onun dekı en korkutucu kıyamet senaryosu küresel ısııuna değıl Çunku yavaş bır seyır ızleyen kuresel ısınmadan daha çok ani bir sistem bozukluğu gelecek yuzyılda dunyanın dengesını bozacak Son yıllarda oıtaya atılan bu ıddıaya goıe gezegenımız yavaş yavaş değışmıyor, tam tersı gezegenımız daha ani ve yıkıcı de ğışıklıklere gebe ' Pck çok ınsan masum ve zaraısız bu Kopeınık dunyasında yaşadıgımızı sanır Bu duııyada guneş her zaman do ğaı ve rnevsımler değışmez Ancak bu doğ ru değıl dıye konuşan Harvaıd UıııveiMte sı ndpp BUl Clark Dunya sıstsrrJpriMİ vprpleyen dığer bılım adamlaıı ıle bırlıkte ınsan laım gezegenın kılıt sureçleıını na&ıl değıştırdıkleı mı ıncelıyoı Bu kılıt sureçlerın başın da karbon ve nıtrojen dongusu buzullaı m ve oımanlaıın buyumesı ve yok olması atnıos ferın kımyası ve okydiıusların dongusu gelı yoı Başı Claık ın çektıgı bu gıup ınsanoğlunun geııye donuşu oLrnayan yıkıcı ve şıddet lı bır degışıklığı tetıklemek uzere olduğunu duşunuyor Kısara Antroposen donemının acı ve gozyaşlaıı ıçınde son bulacağmdan koıkuyoılar rnasının altmda yatan nedenlerı araştıran bı lım adamlarının, yenı tehdıtlere dıkkat çekerken müıtan bu tavır sergılemelerı ncden sız değıl Çunku bu ınsdnlar ne kaddr buyuk bır terılıkenın kıyısından donduğumuzun far kındalar Asünda Dunya'da yaşam henuz tehlıke altında değıl Ancak yaşam koşullarını çok zorlaştıracak bazı gelışmelere davetıye çı kaıttığımız da bır gerçek Unulmdyalım kı uygarük bugunlere son 10 000 yülık dınguı ve duzenlı bır seyır ızleyen ıklımler sayesın de ulaşabıldı 10 000 yü once son buz çagı bıtmıs, yerıne sakın bır ılkbahar donemı başlamıştı Kısaca ınsanoglu buyuk ve ani değı şıklıklere alışık değıl Ancak 10 000 yıldıı değışıklığın olmaması bunların olmayacağı anlamına gelmez Stockholm'de merkezı bulunan Ulusldiarası Jeosfer Bıyosfer Progra mı'nın yetkılılerınden Will Steffen bu konu da şoyle konuşuyor Bızım programımız Dunya sısteınlerını ınceleyerı bılım adamla ıından oluşuyor Hepımız gezegenımızde hcr an ani bu değışıklığın olmasını beklıyo ruz Bunun ıçın de Dunya da bır çok zayıf noktanın bulunduğu ınancındayız Bu hassas noktanin ne oldugunu ne kddar erken oğıe nırsek o kadar ıyı İklim değişikliği kayıtları Doğal bi.slpmlerın bıtdeıı tt'ibint' do Ozon tabakasında delik bundan yırmı yıl once şans olarak nıtelendıı ılcbüecek bır doğa olayı ıle karşılaştılaı Antarktıka'nın uzerındekı ozon tabakasında koca bu delığın açddığı keşfc dıldı Boylece kıtanın moıotesı ışınlaıa karşı koruyucu kalkanı ortadan kalktığı ıçın doğrudan bu zararlı ışmlaıa nıaruz kaldı Bu de lıgın Antarktıka uzeı mde açürnası ınsanoglu ıçın bır şdnstıı Aynca delığı çok buyumeden keşfet memız ve sanayıcılerın buzdoldpldiı ve ae rosol spıeyleıde bromın yerme kloım bıle şımlerını kullanmayd başldmaları da bıı şaitetu Rastlantısal olarak dlman bu kaıaı ozon delığının felaketlere yol açacak boyut lara ulaşmasını onledı Ozon delığının açü 872/8 nebıleceğı konusunda ılk kanıtlar bır mılynn yıllık ıklım kayıtlarından elde edılebılıı Bu kayıtlaı ıçınde bulunduğumuz sakın ılkba har donemınden once gezegenın sureklı olaıak bu/ul donemlerıne gıııp çıktığını gostcrıyoı Ustelık bu geçışleruı oldukça hızlı olduğu anlaşüıyoı Buzul çağlarını tetık leyen etnıenın ıse gezgenın yoıuqesuun yal palaması olduğu konusunda ıpuçlaıı dd mevcut Gezegen yalpaladıkça Guneş ın Dunya'yı ısıtması sırasında marjuıal kayma lar olabılıyoı Bu ydlpdlamalann etkısınm 100 000 yılda bır olduğu duşunuluyoı Ilgmç olan bu donemlerm buzul çağlaıına denk gelmesı Dahada ılgıncıenzayıfyalpalama nırı Dunydda en buyuk etkıyı yaıatnidsı çunku Dunya sıstemleıı bu etkıyı buyutuyoı Do layısıyla az mıktarda bır soğuma son derece guçlu bu donma olayı ıle sonuçlandbılıyoı Ingılteıedekı Bnstol Unıversıtesı nden Tony Payne a goıe sıstemlenn mmor bır değışunı bıı doğd felaketı halme getırmesının temel nederu kuzey yarıkurede genış bu/ tabakalarımn oluşması Bolgesel az mıktdidd bu soğuma buz tabakasuun az mıktarda buyuınesıne yol açar Ilerleyen buz guneş ışınlarını tekraı uzaya geıı gondeıeıek soğurnayı hızlandırır Bu suıeç bıtkı leıden dtmosfere salınan kaıbon dıoksıt mıktaıında da azalnidya yol açar ve okyanuslaı dakı sırkulasyonda da değışıklıklere neden oluı Bunun sonucunda da atmosfere salıridn COJ mıktaıında bıraz daha azakna oluı CO sera etkısı yaıatan bu gazdır ve geze genın en onemlı termostatıdır Havadakı CO nın mıktaıının azdlmdsı sıcaklığın duş mesırıe yol açar Butun bunları bııaıaya getıı ırsenız, kuçuk bır değışıklık olarak başlayan bu surecm kuzey yarıkurenın buz tabakaları ıle kaplanmdsınd yol dçtığıru gonırsunu/ genış anlamda bu buz tdbdkalarının buy luğu 40 mılyon kılometıe kube ydkldşu bu tabakalaı o kadaı çok su tutar kı dc sevıyesı bugunkunden 120 metre aşağıld kalır Felakete dönüşen değişikli Yeı yuzunun buzullaıla kapldnması > bınleıce yıl suıer Ancdk zaman ıçmde D ya nın yorungesındekı bu yalpakma bu