Catalog

Uçakta ani ölümlerin hedeni elektrik voltajının artması mı? Askeri uçaklann da nedensiz yere çakılmasının nedeni, yüksek elektrik gerilim sonucu pilotlann bayılması mı? Ocak 2001 gunu Cumhuriyet gazetesı son sayfasında Spıegel dergısınde almma "üznn Uçan Kısa Yaşıyor" başhklı haberde, uzun surelı uçak gezılerınde hareketsızlık nedenıyle ınsanlarda damarlarda pıhtılaşma ıle olunüer olduğu belırtüıyoı Çare olarak da sık sık uçdkta vucut hareketlerı yapın denıyor. Hatta Busıness class yolculannda 5 defa daha fazla pıhtılaşma gorulduğu behrtıhyor "Tıbbı bır bılgı Batı dunyasrndan geluse dogrudur, bır Turk doktorunun gonışu de buna zıt ıse o yanhştır" ınancı yurdumuzda her ne kadar yaygın olsa da, bu konudakı goruşumu 1975te Ankarada yapılan NATOAGARD Aerospace Konferansı'nda açıklamıştım Olumlerın sebebı uçaklarda artmış olan elektrik voltajına bağlı olarak kanda bazı tuzlann azalması, bazüannın artması ve bu sırada da kolestrolun arüşıdır, demıştım Aruden artdn kolesterol damarları tıkamaktadır Kanın ruzlarında ve pH'sında yanı elektrik dengesındekı degışıkhk de bazen bayümaya veya olume sebep oluı... Bu goruşlerım AGARD CONFERENCE PROCEED1NG No 182'de The Use of Inflıght Evaluaüon for the Assessment of Aırcrew Fıtness başhklı kıtapta B71. ...5 bolumunde ve D 3 5 sayfalarında yayımlanmıştı 25 yıl once yayımlanmış olan bu bılgılerden haberı olanlaı çok az Ek bılgı dşdğıdadır. ö Ocak 2001 gunku Milliyet gazetesınde 3'ncu sayfa da "Pilot bayıldı..." başlıklı bır haber vardı Bazı pılotlann neden bayılmış olabıleceklerı konusunda bır yazım Ttirk Hava Kuvvetlerinin "Hava Knvvetleri" deıgısınde ya yımlandı Sayı 230, Agustos 1968 Sayfa 5455, Hava, Elektrik ve tnsan başlık ıdı Bu yazıdan kısa bır zaman once egıtim uçuşu suasında genç bu pılot albaym uçagı duşup olmuştu Bu kadar ıyı yetışmış bır pılot guzel bır havada uçarken, motor da arıza yap madığuıa goıc acaba neden kaza oldu dıye duşundum Heı halde uçuş sııasında bayıldı da onun ıçın duştu dedım Bunun sebebı olarak da uçrugu anda hava elektrigı çok yukseldıgı ıçın bayılmış olabdııdı Ve bu goıuşum o tarıhte o dergıde yayımlandı 1971 yılmda Ruslaım Soyuz 2 uzay yemısınde 3 koz monot sağlıklı bır şekılde uçmuşlar ve dunyaya donerlerken canlı ıdüer Ama iyonosferı geçip de yanm saat sonra yere in dıklerındc olu (dcad) ıdıler Ruslar olum sebebını hava kaçağı oldugunu belirttıler Hava kaçagı olsa ıdı onlann akcıgerle ıı agızdan dışaıı çıkaıdı, kaıınlaıı şışerdı Halbukı onların du daklaıında bu gulumseme vardı Boyle bır gulumsernerun sebebı ıse solunum durması olabılırdı. Bu goruşumu belırtert bu sayfa yazıyı aym yun SSCB, ABD ve Baü Almanya elçtfıklerıne ve Turk Hava Kuvvetlerı Komutanlığı'na verdım ve yuk selen hava elektrıgi voltajı bu olumlerın sebebıdır dedım Ay nı sebep egıtim uçuşlarında da bazı kazalara yol açabılırdı Bana verdıklerı bır ızınle deney yaptım ve kanda yuksek ha va elektrıgıne bdğlı olarak dlkaloz oldugunu gosteıdım Kan tahlıllerı bu sonucu verdı Alkaloz artınca solunum durur ve püot bayüır ve sonra da kaza olur Veya Ruslar da oldugu gıbı solunurn bdşkmdzsd dd olum gehı Bu goruşumu 1975'te Ankarada yapüan NATO UZAYHAVA TIP TOPLANTISrnda an lattım ve 1976'da da NATO tarafindan toplantı deıgısınde yayınlandı Ingılterede 1978'de yayınlanan The Cycles Of Heavon ısımlı btapta da Soyuz 2dekd Ruslar'ın olumunu açıklayan en ıyı teorı Dı G. Caymaz'ın goıuşuduı dıye yazıldı Şımdı gazetenızdekı habere gore Texas'tan Parıs'e gıt mekte olan uçakta kaptan pılot bayılınca uçagı New York yakmrndakı Newark havaalanrna yardımcı pılot ındırmış ve pılot da hastaneye kaldınlmış Yanı benım 33 yıl once bazı uçak kazalanndaJa neden pılot bayılmasıdır goruşumu tamamen destekleyen bır olay gerçekleşmıştır, Uçaktala yolcuların oncoden veya uçakta yedıklen yıyeceklere gore uçuş sırasında kanlannda o çeşıt farklar olu şur kı hepsı de uçakta normalden çok fazla elektııksel voltaj la karşılaşüklan halde, hepsının kandakı tuz dengelerı bozuldugu halde, dengesızlık uçakta daha belırgın olur ve bu kısrmnda bayılmaya gıden degışımler olurken, bır kısmında kan damarlannda pıhnlaşma sonucu tıkanmalar olur O zaman da ekonomı sınıu yolcu sendromundan oldu derler Gerçekte ıse sebep kandakı bazı tuzlann azalmasına bağlı kandaki pıhu laşmarun artmasıdu Zaten 1971de olen uç Rus uzay adamının da damarldrında pıhtı olduğu ıçm olduklerı otopsı yapıhnca anlaşümıştı Ben gereken tuzlan uçuş sırasında kullanarak kendımı veya benımle uçan yakınlarımı korurum Ama bu bılgıye sahıp olmadıklan ıçın 17 Ocak 2001 gunu egıtim uçuşu yapan F16 uçagımızda ıkı pılot da Sivrihisar yakınına duşup oldu. Herhalde ıkısı de tıpkı bır buçuk ay oncekı Yunan F16 pılotu gıbı bayıldüar Bunu aşagıda dçıklıyorum 1971 den once tek pılotlu askeri uçuşlaıda Güney Afrikada (3) uçagm gıdıp daga çarptıgı haberı gazetelerde çıktığmda ben bunu NATO bıldırısınde aynntılı olarak açıklamışüm. Benzeı bu olay da Lıucerabnrgda olmuştu Daha onceden venlen emırle I iava Kuvvetlerı uçuculannda deney ya parken Eümesgut Havaalanı'ndakı pdotlara uçuş sırasında bazı pılotların bayüdıklarıru tahmın etügımı soyledım Onlar da evet dedıler Bız grup uçuşu yaparken bazen yanımızdakı pdotun başının one duştuğunu goruruz Onu radyo ıle uyanrız Ama o cevap vermez ve duşer, sebebını bılmeyız, dedı ler Uçuş sırasında uçaklar zaman zaman yeı degıştırırler Bunun sebebı her uçagın bır anten gıbı elektrik toplaması ve dığer uçaklann da bu elektık alanı ıçınde daha çok etkılenmesıdn Uçaklar yer değıştııınce etkı degışır ve daha dengelı olur Onun ıçın yer degiştırmek yararlıdır Bır buçuk ay once yıne Milliyet te jkı haber yayımlandı Japonyada ıkı Amerıkan K16 uçac/ı havada çarpışmıştı Bır uçagın pilotu atlamış Oburu atlayamamıstı Goruşume gore herhalde bu pılot bayıldıgı ıçın uçagı gıdıp oburune çarpmıştı Baygın oldugu ıçın de atlayamadı Ama oburu uyanıktı ve atladı Aym gun veya ertesı gun bu Yunan F16 uçagı Ege de nızıne çakıldı, ecjıtım uçuşu suasındd Onun pılotu da atlama dı Çunku bence, o da herhalde baygındı Bundan 20 yıl kadar once bana bır planor pılotu sdkdt lanmış olarak geldı Ismı Abbas Tıraş Inonu planor kampın da uçuyormuş, daha sonra kendını belı kırık oldiok hostane de yatarken bulmuş Ne oldugunu hatırldmıyoı Bayılmışım herhalde dıyor "Kartallarla berabeı done dftne yukselıyor dum Sonrasını bılmıyorum." Kartalları kanat çırpmadan yukselten şey havadakı yu kan gıden anaforlar Bız dc onların ıçıne gueıek yukseluız Anaforun sebebı havadakı elektrik akımlaı ı Orada çok elektrik akırru oldugu için hava donüyor Sıklon denen fırtınalı ha valaıda bulutlaıın nasıl huıtumldi halınde heı şeyı yukseltük lerını artık TVde hepımız gorduk ve ogrendık Havada yıldınmlar uçuşur o sırada Çunku elektrik çok aıtmıştır Çok ar üncd hoı tum ve fu tına oluı Az aı tuıca kaı tdllarld beraber planorler de havaya yuksehr ve bazı pılotlar da o sırada bayılır Turk Hava Kuşu püotu olan Zeynel Karaağaç, hem Abbas Tıraş'ı hem de ondan sonra aynı çeşıt bır kazada olen Mukaddes Kaygısızel ı tanıdıgıru soyledı Bu hanımın ya nınddia dıger pılot oldn Hakan Bayır da pıste ıneceklerı sırada planor spırale gırmış ve duşmuşler Kadın olmuş Erkek yaralı olarak kurtulmuş, fakat neden duştukleıını haürlamıyor Herhalde bayılmış oldugu ıçın hatırlamıyor Zeynel Bey 25 yıldır çalıştıgı bu yerde zaman zaman boyle kazalar oldugunu bılıyor Fakat nedenını bılmıyor Bence nedeni, kaza olan gunlerde havanın elektrik voltajının çok yukselmesıdır Çunku 1970 71 yıllarında havanın elektnk voltajını her gun 15 ay boyunca olçmuştum Voltaj yukseldıkten sonrakı gunlerde çalıştıgım Atarurk Sanatoryumu'nda hastalar akciğer kanamalanndan olurlerdı ve kandmaldrla yenı hastalar gelırdı Trafık kazaları uçak kazaları olurdu O zaman ıçınde 90 defa yuksek voltaj oldu ve heı seferınde bu kazalar, olumler oldu Dr. Cultekın Caymaz, <gcaymaz@marketweb net tr> Jeofizik tartışması S ayın Şengor'un yazıma verdiğı yanıtta oncehkle aşağıdaki hususlan belirtmek isterim: I) Diınya 'da jeoüziklisans eğitiminin kapatılması konusunda herhangibir tartışma yoktur. Tartışmalar, daha kaliteli Use mezunlanıun jeofizik eğitimine nasü çekileceği yönündedir. Bu konuda, Socıety of Exploralion Geophysics, lise oğrencileri için bir tamüm CD ve saydam gösterisi hazırlama projesi başlatmıştır. 2) Sayın Şengör'ün jeofizik lisans eğitiminin sonlandınlması ile ne gibi kazançlar sağlanacağı konusunda hiçbir somut verisi bulunmamaktadır. Tek dayanağı, bunun Sayın Ergin tarahndan önerildiğidir. Sayın Ergin, emekli oluncaya kadar Bö'lüm Başkanı olarak, çok uzun yıllar tTU Jeofizik Bölümü'nde görevyapmıştır. Sayın Ergin'in, jeofizik lisans eğitiminin başındaki kişi olarak, bu çelişkiyi nasıl yaşayabildiğine ben ahl erdirememekteyim. 3) Sayın Şengör'ün şansına karşı herhangi bir saldında bulunmuş değilim. Eleştirdiğim sadece 'jeofizik lisans' eğitimi konusundaln düşüncesidir. Sayın Şengör'e gore, kendi mesleği olmayan bir bilim dalının lisans eğitiminin kapatdmasmı öne sürmek bir saldın olmamakta, birisinin kendi mesleğinde lisans eğitiminin devam etmesirü savunması bir meslek şovenizmi olmakta. Yazımda kullandığım, "Esasen, matematik ve fiziği Sayın Şengör yazısma 'süs' olarak ekledi' ifadesi bir kanaatı bildirir. Bu görüş, (doğru veya yanlış) Sayın Şengör'ün yazısmı okuyan çoğu jeofizik mühendisleri ve kamuoyu tarahndan bu şekilde anlaşılmıştır. Burada bir eksiklik var ıse jeolog olduğu herkes tarafindan bilinen Sayın Şengör'ün amacmı (jeofizik eğitiminin, fizik mezunlannm jeofizikte yüksek lisans yapması ile kısıtlanması) net olarak Uade etmemesinden kaynaklanıyor. Bu nedenle, yukandaki ifade Sayın Şengör'ün şahsiyetine yapılnuş bir saldın değildir. Yazımda Sayın Şengör'ün kışilığme dönük herhangi bir bir cümle yoktur. Tümüyle bir eleştiri ve bir kişinin kendi mesleğını savunma yazısıdır. Ancak, Sayın Şengör'ün benım için kullandığı 'kendi bilim dalı hakkında bilgisiz', 'müfteri', 'eski bilimcileri güldürür' ve 'meslekşovenisti' terimlehkişisel hakaretten ötebiranlam taşımaktadır. 4) Benim bilim dalım 'Uygulamalı Jeofizık'dır ve bırçok uygulaması da bir doğa bilim sayılamaz. Uygulamalı jeofiziğin konuları arasmda doğal kaynaklann aranması olduğu gıbı arkeolo/ık alanlann planlarınm çıkarılması, kayıp cisimlerin,yerı unutulmuşsuborularmm vehertürlu tesisatın aranması, hapıshanelerde olası kaçış tünellerinin yerinin bulunması gibi doğa bilimi sayılamayacak onlarca uygulaması bulunmaktadır. Bır ınsanın hem uluslararası jeofizik dergilerinde hakem, yayın kurulu üyesi, editor ve uluslararası jeofizik derneklerinde ulke temsilcısi, yonetım kurulu uyesi, başkan olması, Avrupa Arama Jeofizikçileh Birliği'nin kurucusu Wan We!deen adma verdiğı odulu alması, hem de jeofizik mesleğmin ne oldugunu başka meslekten birisinden öğrenme ihtiyacmda olmasını bugune kadar düsünemediğim için çok üzgünüm. Prof. Dr. Ahmet T. Başokur 725/15