Catalog

Uzayda yaşam ve zeki yar Evrenin bir başka köşesinde, bizim gibi uzayın derinliklerine ve gökyüzüne bakıp acaba başka bir yaşam ve dünyalarm varlığmı düşünen var mı? ecenin orttügü toprak uykuda. Yıldızlar bırer mücevher gibi karanlıŞın kadife ortusu üzerinde ışüdıyorlar. Daha ötede Samanyolu ince uzun gıysısını gökyüzünün derinliklerine sürükluyor. Bunun daha da ötesinde mılyarlarca yıldız, gökadalar ve gezegenler kozmık bir uyum içinde sahnıyorlar. însanoglu daha ilk günlerde bu sonsuz gorkemin tek bir akıllı tür tarafindan izlenemeyecek denli buyük olduğunu sezinlemişti. Eski çaglarda yaşayan Yunan duşünürlerıyle günümüz uzaybılirncüerı arasındakı tek ortak nokta, uzayda başka dunyaların da var olup olmadıgının kavranmasıydı. Alabıldıgine genış ve aklın alamayacagı denli karmaşık olan evrenimız bizi içinde yaşadıgımız rnirıik ancak kusursuz bir yaşamı barındıran dünyarmzın önemini enıne boyuna duşünmeye ve bunun dışında bir yerlerde bınlerinin de aynı gökyuzüne bakıp benzer düşüncelere dalıp dalmadıgını ogrenmeye zorluyor. Dünyamızın dışında gelişmış uygarhkların var olabıleceği olasılığının araştırılması içın elimızde turlu olanaklar var. Söz konusu araştırma, kısaca SETI olarak bilinen, dünya dışında bir zekâ arayışıdır. G mak ısteyeceklerini ve bu amaçla uzaya belli smyaller göndereceklerini savunuyor Bu sınyallerin elektromanyetık sınyaller oldugu düşunülürs, iletişim kurmak ve bılgı ahşverişinde bulunmak da olası demektir Büdıgımiz yönüyle yaşam yalnızca dünya boyurundaki gezegenlerde var olabılır, çünkü yeryüzundekılere benzer canlılar içın gerekli olan sıvı durumdaki su, gö : runuşe bakılırsa, yalnızca bu boyuttakı gezegenlerde bulunuyor. Son donemde gerçekleştirilen uzay ardştırmaları gezegen. sistemlerinın çok yaygın olduğunu ortaya koyuyor. Son üç yıl içinde büim adamları güneşı andıran yıldızlarm çevresınde donen 13 gezegen sıstemi saptadı. Günümüz de uygulanan yontemler bu sistemlerle bizim guneş sistemımiz arasında ne denli bir benzerlik olduğunu göstermek açısından yeterli degü. Ancak tek bildigımız, yeni gezegenlerın tıpkı Jüpiter gibi gaz içeren dev kütleler oldukları. Massachusetts Teknoloji Enstitusu'nderı Philip Morrison bu bulgulardan yola çıkarak, yalnızca kendı gökadamızda kı gezegen sistemlerinın sayısının 10 mü yonla 100 mılyon arasında degışebılecegı yonunde bınkestırımde bulundu. Bu kestirıme dayanarak dunya benzeri gezegenelerin sayısı konusunda da gerçekçi bir kestirım yapılabüır. Boylesi bir kestirım içın gerekli olan en önemlı belirleyici etmenler, bir gezegen sıstemınin ne denli sık olarak dunya benzeri gezegenlere donuştugu ve yaşamın söz konusu dönuşümden ne kadar sonra ortaya çıkügıdır. Araştırmalar güneşı andıran her yıldızın çevresindekı gezegenlerın en az bir ya da üasının yaşama elverışlı ortarnlara sahıp oldugunu gosteriyor. Yeryuzunun tarıhçesi temel alındıgında, yaşamın oldukça hızlı bir gelışme gösterdıgine tanık olunuyor. Dunya yaklaşık beş müyar yıl once ortaya cıktıgında, yaşamdan yoksun, canlıların barınmadıgı bir yerdı. Yalnızca bir milyar yıl sonra tum gezegen mavıyeşil yosunu andıran tek hucrc lı canlılarla dolup taşmıştı. Sıradanlık ilkesı Akıllı yaşam olasılığı Koklerı ınsanoglunun kafasını en çok kurcalayan kımi sorulara dayanmakla birlikte, SETI yalnızca bu sorulara yarut bulmak amacını taşımıyor. Araştırma, evrenin neresinde olursa olsun, yaşamın dogal bir olgu sonucunda evrüdığı olasılıgına karşı geliştırilen gerçekçi bir tepki nıteligı taşıyor. SETI çalışmalannı iki sav yönünde surduruyor Sıradanlık ilkesi olarak büınen ilk sav, yaşamın gelışmesırun uygun ortamlarda, bu durumda dünya benzeri gezegenlerde, meydana gelen fiziksel süreçleri beklenmedik bir sonucu oldugu görüşüne dayanıyor. tkincisi ise, canlı yaratıklar barındıran kimi gezegenlerde en az bir tütün glışfniş bir zekâya ve teknolojik bir kultüre sahip olacagını, bu tiırün üyelerınin evrendekı ötekı akıllı canlılarla iletişim kur bu konuda mantıklı bir ilerleme oldugunu ortaya koyuyor: Yaşamın ortaya çıkışı zekânın ortaya çıkmasına yol açacak, bu da yıldızlararası iletişim teknolojisinin gelişmesine yönelik bir girişim oldugu söylenebılir. Gelgelelim, evrenin her yerinde ya şamın dünyamızdakı yolu ızleyecegı ve sonunda zekâya ulaşacagı yonünde kesin bir kanıt yok. Örnegin, Harvard Ünıversitesi Karşılaştırmalı Hayvanbılım Müzesi'nden Ernst Mayr yeryüzünde ortaya çıkan yaklaşık 60 milyar canlı turunden yalnızca bir tanesınm bir uygarlık oluşrurmaya yetecek zekâya ulaşabıldıgine dıkkat çekıyor. Mayra gore, boylesi üstun bir zekâ dogal ayıklama açısından bir ayrıcalık sayümıyor; yeryüzünde yaşayan ötekı canlı türlerı, nasılsa, onsuz da gayet iyi ıdare diyor. Bir başka olasılık da, usrün duzeyde bir zekâya ulaşmanın olaganüstü güç ve tehlikeli oldugudur. Örnegin, iki ya da daha çok zekı tür teknolojik bir uygarlıgın ortaya çıkmasına olanak vermeden, bırbırlerını yok edebüirler. Eger boylesi bir durum soz konusu ise, o zaman herhangi bir gezegende bırden çok zeki türün barınmasına herhalde göz yumulamaz. Teknolojik uygarlıklar su yüzüne çıkmadan önce uzun sure ayakta durmak zorundadırlar. Bir süre önce yaşamını yitiren unlu büim adamı Carl Sagan içinde bulundugumuz ve teknolojinin, yerle bir edilen çevre koşulları, tükenen dogal kaynaklar ve nukleer savaş gibi nedenlerle, uygarlıgı yok etme noktasına getırdıgı döneme "te nolojık ergınlık" adını verıyordu. Gökad mızda uygun koşullara sahıp 100 mıly kadar gezegen var ve uygarhkların çok k çük bir bölumü ayakta kalacak olsa, ol< galaktik uygarlık sayısı, yine de, bir ha yüksek olacaktır. Sagan'a göre, bu uyge lıklann yaklaşık bir mılyonu varlıgını sürd rüyor. Sohbet etmek STI araştırmacılan evreni yoneten zik yasalannın her yerde aynı oldugıu ınanıyorlar. Eger gerçekten öyle ise, o z man genel matematık, fızık, kımya vb. ilk leri aracılıgıyla bir iletişim kurmarnız iştı degüdir. Gelgelelim, tum büim adamlc aynı gorüşü paylaşmıyor. Pıttsburgh Üı versıtesı düşün adamlarından Nichol: Rescher dunyamızın dışında yaşayan ca lüarın farklı gereksınim, goruş ve davranı lara sahip olduklarını, bu nedenle, bızleı aynı evrensel yasaları paylaşmalanna kc şın, bızlerın benımsedıgı turde herhan bir bilımi tanımadıklanru öne süruyor. Ote yandan, yapay zekânın oncu: olarak büinen Marvin Minsky, sorun ç zebüen tum zekı canblar aynı tur kısıtlam larla karşı karşıya kaldıklarmdan, dunyan zın dışında yaşayan eekı canlılann, farl kokenlerıne karşıfı, tıpkı bızler gıbı duşu duklerini savunuyor. Minsky'ye gore, ze canlüarın bu tur sıkınülarla başa çıkabümc amacıyla güçlu yontemler geliştirebilmel 624/12