Catalog

Ç E VR E Çöpleri ne yapacağız? ömer Kulelı tıkların duzenlı bır bıçımde yok edılmesı çevre koruma açısından zorunlu Ne var kı yıllar önce Lavoısıer adlı bır beyfendı "Doğada hıçbır şeyın yoktan var olmadığını ve de yok olmadığını" keşfetmış, ustelık ınsanları kendısıne ınandırmayı da başarmış Gerçı bu önemlı buluşu adamcağızın kellesının gıyotınde kesılmesıne engel olamadı amma gelelım bız guncel konumuza Yaşamak ıçın pek çok şeyler ure tıyoruz, bunları tuketırken de pek çok atık uretıyoruz Atık denınce aklımıza hep çöpler gelıyor, oysa karbondıoksıt, azotoksıtler, kukurtdıoksıtler kloroflorlu hıdrokarbonlar gıbı gazlar da bırer atık, sulara boşalttığımız deterjanlar, çeşıtlı çozuculer de atık Kısaca çopler ıçın doğru tanım ' katı atık" Dunyanın nufusu arttıkça, nufusun %50'sınden çoğu kentlerde otur maya başladıkça kentlerın atıklarla başetmesı de gıderek zorlaşıyor Beledıyeler, yalnız bızım ulkemızde değıl butun gerı kalmış ulkelerde çöp sorunu ıçın sureklı uygun çozumler arama çabasındalar A ATIKLARI YOK ETMEDE KARAR VERME SÜRECİ İŞLEM OBLKNBKSU. « t M M K DVCUN AKAZİ MIKMAK I0K/PAHAU KULIANIM Çöpleri atarken ve toplarken yapılacak sınıflamanın bu surecı kolaylaştıracağı açık ama o da vatandaşlarda cıddı bır çevre koruma bılıncı olmasına bağlı Gerı kazanım kuşkusuz ucuz bır yontem değıl, ama bu sureçte asıl kazananın kıt kaynakları hızla tukenen dunyamız olduğunu duşunerek, o kaynakları tutumlu kullanalım örneğın bugunden ıtıbaren teneke kutularda bıraz, gazoz ıçmeye son verebılırsınız Deneyın, yaşam rahatınızdan hıçbır şey eksılmeyecektır, ama ulke elektnğının tasarrufuna katkıda bu lunacaksınız, örneğın Seydışehır Alumınyum Fabrıkası'na elektrık veren Oymapınar Santralı sızın tasarruf ettığınız bu elektnğı ılkokullara vermekten mutlu olacaktır (Bu yazıdan dolayı kımlerın benı hıç sevmeyeceğını de sız tahmın edın artık1) Ne yapalım yaşam kolay değıl UYCUN, KOttfOST FtVATl. KOKV SOftUNU VAK KOÇÛK a m n tçtN Çöp, enerji kaynağı da olabilir Çöp enerjı kaynağı olabılır mı? Neden olmasın, hergun dunya kadar organık maddeyı çöp dıye sokağa atıyoruz, onların ıçınde karbon, hıdrojen yok mu? öyleyse enerjı kaynağı olma potansıyelı var demektır Genel kurala gore 1 ton çop= 250 kg petrol= 500 kwh= 30 ton sıcak su edıyor Kentsel çopler bır yakma tesısınde toplanıp, metallerınden ayrıldıktan sonra yakılıyor, çıkan yuksek sıcaklıktakı gazdan buhar uretılıyor, buhardan da elektrık Kalan ınorganık maddeler sterıldır, bunlar yol dolgu maddesı, brıket malzemesı vb olarak kullanılıyor Uretılen elektrık şebekeye verılıyor, buhar ıle yakınındakı evler ısıtılıyor, kuçuk sanayılere buhar verılebılıyor Çopun bıleşımı her yerde farklı olduğu ıçın herkese uygun bır çozum (örneğın tek tıp bır santral) bulmak çok zor özgun çozumler Avrupa'da ve Amerıka'da gıderek yaygınlaşıyor Avrupa kentlerınde çopun ıçınde bulanan yanabılen maddeierın son yıllarda sureklı olarak arttığı görulmekte evsel çöplerın ısıl değerlerının 200 kcal/kg'a, yani bızım Afşın lınyıtlerımızın ıkı katına, vardığını soylemek sanırım yeterlı olacak Bir ton çöpten 500 kWh elektrık uretebılen bu yenı enerjı santrallarının kurulu guçlerı 530 MW dolaylarındadır Çöp santralları yakıtlarınıdakı çok değışık maddelerden dolayı yakma sonunda urettiklerı ağır metal oksıtlerı erşeyin bir bedeli var, (Cu, Zn, Pb çoplerden kurtulmagıbı), PCB, zaman yok, bed loksı n lerı nın da. Bunu da ledıye o zaman (PCDD) ve bu malı kıme, "Kirleten öder" temel ilkesi furan (PCDF) nasıl satacak? gıbı zehırlı gereği biz, vatandaşlar, Tam bır pazar maddeler lama olayı ödemek zorundayız. nedenıyle çevÇoptekı kore korumacılar lay yararlanabıtarafından dıklecek cam, katle ızlenıyorlar Ancak 80'lı yıllarda plastık, metal kâğıt gıbı maddelerı ayıryapılan tum santrallarda bu zehırlı madmak ve bunları tekrar ışlenmek uzere deierın bacadan havaya atılmaması ıçın uretıcılere satmak da sanıldığı kadar koher tür onlemler alınıyor Avrupa'da lay değıl Bızım ulkemızın buyuk kentle çoğu kent merkezlerınde çalışan bu rınde oldukça ılerı duzeyde uygulanan santralların en sıkı hava ve su koruma bu yontemın hıç de ınsan sağlığına uy standartlarına uyarak yıllardan berl gun koşullarda yapılmadığını bılelım çalışmaları da bunun kanıtı KARMASUC SC»IÇ, SACUK3U OHTAMDlA »LİLK AYIRMA SOKUNU, GİRİ KAZAN1LAN MALZIMINİK rAZAMFİYATI ÖMKMLİ Karar verme süreci Evsel, tıcarı ve sanayı atıkların yok edılmesı soz konusu değıl, ancak ' onları daha az zarar veren maddelere dönuşturebıhnz * onların ıçındekı kımı malzemelerı ayıklayıp tekrar kullanılır hale getırebılı rız * onlardan enerjı uretebılırız * onlardan doğalgaz yerıne kullanılabılecek gaz uretebılırız Herşeyın bır bedelı var, çoplerden kurtulmanın da Bunu da "Kırleten oder" temel ılkesı gereğı bız, vatandaş lar, odemek zorundayız Her yerın kendıne ozgu koşulları vardır, nerede, ne zaman, neyın yapılabıleceğıne ınsanlar benzer koşulları ınceleyerek karar verır ler Çop konusunda ınsanların aklına gelen çözumlerın çoğu buradakı şemada bılgınıze sunuluyor Hepsının de ye rel olçekte yapılması gerektığını unutmayın, orneğın Bolu Beledıyesı kendı çoplerı ıçın Duzce'de çözum arayamaz, eğer bu çoplerden yararlı bır madde, soz gelımı kompost gubre, yapıyorsa bunu Konya'da, Samsun'da satmayı duşunemez Bu da "kırlılıkle kaynağında savaşılır" ılkesının uygulaması elbette Şemada görduğunuz tum yontemler bu gun dunyada uygulanmakta, hangislnin doğru olduğunu seçmek beledıye yone tıcılerının ışı Her yontemın artıları yanında eksılerı de olacaktır Örneğın çok lyı bır çozum gıbı gorunenın malıyetı yuksek olabılır uretılen malzemeye muşterı çıkmayabılır Şemada goreceğınız gıbı "Çopumu toprağa dokebılır mıyım?" sorusuna "hayır" yanıtını veren belediyelerın başOTO LASTtCt, PLASTtK CtBİ HOMOJEN ATUCLAft tÇİN UYGITN B C Y C K KENTLIRtN EVSEL ATIKLARI İÇİN UYGUN SAGLIKL1 BİR(,ÖP YOK ETME VE ENERJİ ORETİMtNİ BİftLEŞTtRİYOR KEStN ÇÖZtM •ULUNAMADICINDAN ÇEVKE KtUİLİCt AATAAAK S O K O Y O K vurabıleceğı daha ılerı teknıkler var, ama bunların kuruluş ve ışletme malıyetlerı daha yuksek Bu nedenle Gerı Kazanım, Isıl Parçalama ( çöplerın çok yuksek sıcaklıkta ısıtılarak ıçındekı organık mad delerın bozunması) ve yakma yontemlerıne daha çok gelışmış ulkelerde rastlanıyor Bunların hepsınde çop ışleme te sısı ıle bırlıkte kurulup çalıştırılması gereken tıcarı kurumlar var, orneğın Iz mır de olduğu gıbı çoplerden organık maddece zengın bır Kompost Gubre yapan beledıyenın bu gubreyı yakın çevrelerdekı çıftçılere satmak ıçın bır kuruma da gereğı var Çopler her gun var oysa çırtçınîn gübreye gereğı her TEKNOLOJİ DÜNYASI nöbetıne yol açabildıklerı ıçın sanıyede uç defadan fazla çakan goruntulerın kullanımını yasaklıyor Challenge TV oyun kanalı, sanıyede sekız kere çakan göruntulerden kurulu AB ısolator adlı urunun reklamını yayınladığı ıçın cezalandırıldı Astronotların nefes alma bıçımını ızleyen akıllı pıjamalar, artık beşık olumu rıskı karşısında anne babaları uyaracak bıçımde, kuçuk çocuklara uyarlanıyor Pek çok gelışmış ulkede, 2 ve 12 ay arası çocuk ölumlerının en sık raslananı anı olum sendromu (SİDS) olarak adlandırılan beşık ölumlerıdır Yanı pıjamalar, nefes alma bıçımını ve kalp atışlarını ızleyecek sensorlerle donatılmıştır Çocukta, SİDS e aıt bır belırtı ortaya çıktığında bır alarm çalmaya başlar Kolay uyuyalım Tennessee'dekı Oak Rıdge Ulusal Laboratuvarı tarafından lısansı verılen ve Traces Detectıon Technology tarafından gerçekleştırılen buluşta, floresan dıkroik naylon lıflerden yararlanılıyor Dokuma ıçıne yerleştırılen etıketler, polarıze ışık soğurduklarında ışık saçıyor ve bır tarayıcı tarafından saptanabılıyor Traces, etıketlerının kolay ve hızlı bıçımde tarandığını ve taklıd edılmesının neredeyse olanaksız olduğunu vurguluyor Paraların sahtesının yapılmasını engelleme yontemlerınden bırı, uretıcılerın mallarının taklıt edılmesını engellemek ıçın kullanılmaya başlanıyor Mal taklidi zorlaşıyor Ingıltere Bağımsız Televızyon Komısyonu, ıçınde parlak ve anı göruntuler bulunan bır spor aletıne ılışkın reklamı seyrederken krıze gıren bır seyırcının şıkâyetını destekledı ITC kuralları ışığa duyarlı sara Fazla parlak Tum boru çeşıtlerındekı aşınma, çatlak ve cıdar ıncelmesı, artık defoları araştırmak ıçın ultrason pulsardan yararlanan bır aygıt sayesınde saptanabılecek Pennsylvanıa Devlet Unıversıtesı'nde gelıştırılen aygıt, dev petrol borularından evde kullandığımız su ve gaz borulanna kadar tum boru çeşıtlerı ıçın kullanılacak Borular sağlam mı? Feza Akça NScıentıst 18 11 97 S 15 5598