Catalog

TIPGÖRÜNTÜLEME CİHAZLARI Radyonüklid görüntüleme RG, PET, SPECT Gamma ışınlarının kullanılmasıyla yapılan ve nükleer tıbbın alanına giren bu görüntüleme yöntemleri, özel incelemelerde kullanılıyor. Etran Tuncel* adyonüklid goruntuleme yontemı sımdıye kadar anlattığımız tanı yontemlerınden teknolojısı ve sağladıgı bılgıler bakımından oldukça farklı dır Yontemın temelı vuruda verılen radyoaktıf maddenın dagılımının saptanmasıdır Yapısal bılgıler de vermekle bırlıkte toplanan verıler daha çok fonksıyonel bılgılerle yukludur ABD ve bırçok Batı ulkesınde radyolo|inın bır alt dalı olan radyonüklid gorntuleme ulkemızde Nukleer Tıp adı verılen ayrı bır uzmanlık dalıdır Radyonuklıd radyoaktıf atomlara verılen ısımdır Sıntıgrafıde gamma ışın kaynağı olan radyonuklıdler kullanılır Bu radyonuklıdler ıncelenecek organ tarafından tutulabılen bır kımyasal maddeye bağlanarak organızmaya verılırler Bu bıleşıme ' radyofarmasotık denır Radyonuklıdın organızmadakı dağılımı radyasyonun parlamalar halınde ışığa çevrıldığı (sıntılasyon) dedektorlerle saptanır Bu nedenle yonteme sintigrafi adı da verılmektedır Sıntıgrafıde kullanılan radyonuklıdlerın yarı omurlerı, ıncelemeden sonra radyoaktıvıtelerı pratık olarak bıtecek kadar kısa olmalı, ıncelemeden sonra hızla vucuttan atılmalı, sadece ıstenen ısını yaymalı ve vucut ıçın zararsız kımyasal maddplerle bağlanabılmelıdır En sık kullandığımız radyonüklid Teknısyum99m dır (Tc99m) Yarılanma omru 6 saat olan Teknısyum kolay elde edılır ve sıntılas yon ıçın uygun enerjıye sahıptır Indıum113m, Tdlyum201 lyot123 ve Galyum67 sıntıgrafıde sık kullanılan dığer radyonüklid orneklerıdır Yontemde organızmaya verılen radyonuklıdın dağılımı sıntılasyon kameraları (gamma kamera) ıle saptanır Sıntılasyon kameralarının başlıca uç bolumu vardır (Şekıl 1) 1. Kolımator sıntılasyon dedektorlerı ve fotomultıplıer tuplerı 2. Yukseltıcı ve dığer elektronık aygıtlar, varsa bılgısayar 3. Goruntuleme aygıtları Kolımatorler organızmadan gelen gamma ışınlarını dedektor uzerıne yonlendırerek saçılmaları onleyen değışık şekıllerde dızılmış kurşun duvarlı kanallardan oluşan yapılardır En sık kullanılan dedektor Sodyum lyodıd (Nal) krıstalıdır Krıstale çarpan ışınlar krıstalm atomlarını uyarır Uyarılan atom normal konumuna geçerken salınan ener)i ışık halıne donuşur Krıstale çarpan gamma ışınlarının ısık quantumlarına donuşmesı nedenıyle olay bır sıntılasyondur Sodyum lyodıd krıstallerınde oluşan bu sıntılasyonlar krıstal uzerıne dızılmış "fotomultıplıer tuplerı (PMT) tarafından ener|ilerı ıle orantılı olarak elektrık enerjısıne çevrılır Saptanan enerjı ıstenen sevıyede ıse bır sayım olarak kabııl edılerek katod ışın tupunun ekranında bır nokta olarak gorulur Noktalardan. oluşan bu goruntunun resmı çekılerek degerlendırılır Radyonuklıdın ılgılı organdakı dagılımının bır goruntu seklınde saptanması sıntıgrafık bır çalışmadır Hastaya verılen ısını kaynağı olan radyonüklid bağlanmıs kımyasal madde ılgılı organda toplanır Bu toplama organdakı bu kımyasal maddeyı tutan hucre veya dokunun konsantrasyonu ıle doğrudan ılışkılıdır Dolayısıyla sıntıgrafık çalışmalarla elde edılen goruntuler fonksıyonel bılgılerle yukludur Ayrıca bılgısa yar yardımıyla radyonuklıdın organdakı tutulum ve atılım oranları saptanarak bu fonksıyonel bılgı ler sayısal olarak da ıfade edılebılır Örneğın bobreklerın kanlanması kısa aralıklarla sıntıgramlar elde edılerek ıncele İnsan vücudu şeffaflaşıyor R 5.. ı,' JM. Gamma kamera (SPECT) aygıtı nebılır Sıntılasyon kameraları elde edılen goruntu ıncelenen bolgenın tum kalınlığından dedektore gelebılen ışınlan tarafından oluşturulur Karacığer, dalak, akcığer beyın gıbı buyuk organlarda derınlerden gelen ışınlar ıle yuzeyden gelenler ust uste bınerler Bu nedenle bu organların sıntıgrafık goruntulerı en azından on arka, sağ ve sol yanlardan alınır Gerekırse ozel pozısyonlarla da çalışabılır Ust uste bınmenın kaldırılması ve derındekı oluşumların daha lyı gosterılmesının dığer bır yontemı de organın kesıt goruntusunu almaktır (tomografı) Bu amaçla ıstenen duzleme fokuse edılmış dedektorler kullanılır Bu duzlemdekı aktıvıte saglıklı bır şekılde saptanırken dığer kesımlerden gelen aktıvıte zemın aktıvıtesı ıçınde kaybolur Bu sısteme Bılgısayarlı Emısyon tomografısı adı verılır Gamma ısını kullanılan bu yontemı pozıtron ıle yapılan bu çıft fotonun oluştuğu ıncelemelerden ayırmak ıçın adına Tek Foton Emısyon Tomografisi denılmıştır ("Slngle Photon Emission Tomografphy" SPECT). belırlı bır metabolık yolu ızleyen maddeler kullanılır Yontemın temelı dığer RG yontemlerınde olduğu gıbı vucuda verılen radyo aktıvıtenın belırlı bır organda dagılımının saptanmasıdır Pozıtron kaynağı ızotopla ışaretlenmış bıyokımyasal madde ılgılı organ ve dokuya gıder Burada radyonüklid pozıtronu dokudakı elektronla bırleşerek yok olur (annıhılâsyon olayı) ve bırbırıne dık yonde (180 derece) yayılan ıkı gamma fotonuna donuşur Bu ışınlar SPECT (spekt okunur) adı ulkemızde de sık kullanılmaktadır SPECT de bırden fazla dedektor kullanılarak çalışma suresı kısaltılabılır Tomografı eklenmesı .ıle yontemın tanı yeteneğı belırgın şekılde artar yenı bır RG yontemıdır Kullanılan radyonuklıdler pozıtron kaynağıdır Incelemelerdo Karbon 11 Azot 13 ve Fluor18 gıbı pozıtron kaynağı ızotoplarla ışaretlenmış, organızmada doğal olarak bulunan ve Pozitron Emısyon Tomografisi (PET) Şekıl 1 Gamma kamera aygıtının bolumlen Şekıl 2: PET aygıtının bolumlen 31610