Catalog

HAYVANLAR DÜNYASI Hayvan davranıslarına yeni bakıslar Sosyobiyolojinin hayvanlar dünyası tablosunda " egoist genler, bireyler; maliyet; yatırım ve kâr hesabı yapan hayvanlar " da var. Derleven: Ismail Murat Kaybeden bunu yaşamıyla ödüyor Evet, "tabiat ana" bazen evlatlarına karşı boylesıne acımasız... Biz insanlar, hayvanlara insansı özellikler yüklemeyi çok severiz: Hayvanlar, insanların gözünde yardımsever, asil ve iyi olabilirler Kavgacı, kindar, kıskanç ve kötü de olabilirler Hayvanlar âlemine insan gözlükleriyle bakmanın sonucudur bu. Kimi zaman davranış bilimcileri de hayvan davranışlarını insan gözlüğüyle yorumlarlar Son on yılda hayvanlara bakışımızı büyük ölçüde değiştiren kişi ünlü davranış bilimcilerden Konrad Lorenz olmuştur. Amagünümüzde bu öncü bilim adamının halefleri onun görüşlerini gözden geçiriyorlar. Ve hayvanlar âlemine ilişkin yeni bir tablo beliriyor. Hayvan davranışları evrim kuramının ışığında e l e Erkek aslan çifleşeceği disinin eski eşinden olan yavrulannı öldürür. Bb'yalınıyor tece yavru emzirmeyen dişi daha çabuk üretken duruma gelir. Yeni kllŞ8rönland ın sakin bir yaz gününü yaşayan steplerinde korkunç bir h o murtu sessizliği bozuyor: Iki misk öküzü karşı karşıya. 350 kiloluk gövdeleriyle öne doğru eğilmişler, aralarında 20 metre mesafe var Birden adeta emir verilmiş gibi birbirlerine doğru tüm hızlarıyla koşmaya başlıyorlar. Hayvanlar âleminin en korkunç düellolarından biri yaşanıyor. Ölüm koşusu boynuzların çatırtısıyla sona eriyor Hayvanlardan biri darbenin şiddetiyle sersemleyip sendeliyor Diğeri, rakibinin bu zayıf anını değer G Sosyal yaşam süren "Çaytrköpekleri'nden biri daima nöbette bekler ve bir tehlike anında ıslık çalarak diğerlerini haberdar eder. âlemi tablosunda "egoist genler, bireyler, maliyetler, yatırımlar ve kâr hesaplan yapan hayvanlar" var. Sosyobiyologlara göre "kandırmaca, rakiplerlni aldatma" gibi numaralar hayvanlar aleminin günlük olayları arasında. Bu sosyobiyolojik kavramlar, hayvan davranışına yeniden insan gözlüğüyle bakıldığı düşüncesini akla getiriyor Ama sosyobiyologlar hayvan davranışlarını matematik formüller temelinde, evrim kuramıyla uyumlu, sınanabilir modellerle açıklamayı amaçladıklarını soyluyorlar Sosyobiyolog John Krebs'e göre, hayvan davranışının temelinde işbirliği (kooperasyon) değil, bencillik, kendi çıkarını ve genlerini gözetme güdüsü yatıyor. öyleyse hayvanlar nasıl olup da işbirliğine yöneliyor? Sözgelimi yunuslar hemcinslerini düşmanlarının elinden kurtarıyorlar Bu çelişkiyi tipik sosyobiyolog bakışıyla değerlendiren Paul Sherman hemcinsleri gözetmenin temelinde türün korunmasının yattığını söylüyor Hayvanlar üreme şanslarını en üst düzeye çıkaran davranışlara yöneliyorlar. Bu, bazen mıskokusu kavgasında olduğu gibi ölümle sonlanıyor. Erkek miskler bir haremi ele geçirmek için kavgaya tutuşuyorlar. Burada "ya hep ya hiç kanunu" geçerli. Kazanan taraf haremi, dolayısıyla üreme olanağını ele geçiriyor. Haremi kaybedenin ise üreme olasılığı sıfır. Ancak misk ökuzlerını ölüm dövüşü bir istisna, çünkü hayvanlar âlemındeki her dövüş ölümle sonlanmıyor Misklerin kavgası gibi başlangıçta bize vahşi ve saçma gelen bir hayvan davranışı da'erkek aslanların (ve birçok başka hayvanın) kendine ait olmayan yavruları öldürmesi Bir erkek aslan yeni bir haremi ele geçirdiğinde dişi aslanların daha onceki erkeklerinden olan emzikli yavrulannı öldürüyor. Yavruların öldürülmesinde amaç, emziren dişinin sütten kesilerek bir an önce yeniden üretken duruma geçmesi. Böylece yavruları öldüren erkek aslan kendi üreme şansını yükseltmiş oluvor. Erkek aslanların vahşeti lendirerek boynuzlarını onun gövdesine geçiriyor. Hayvan kanlar içinde yere yığılıyor Ardından düellonun galibi hemenikinci saldırısına geçiyor Boynuzlarını bir kez daha yerdeki hayvanın gövdesine saplıyor. Düello on dakika bile sürmemiştir. ğın bakışı Bu yeni tabloyla birlikte yeni bir davranış bilimcileri kuşağı yetişiyor; Yeni kuşağın temsilcisi sosyobiyologlar, hayvan davranışını sosyal ve ökolojik bağlamda inceliyorlar. Sosyobiyolojinin hayvanlar Dövüşen misk öküzleri. Sağ kalan ureyecefc, kaybeden ölecek ölmek ya da ölmemek? Hayvanlar aleminde bütün "mesele" bu mu? Hayvanlar davranışlarını planlayabiliyor mu? Davranışbillmci VVoHgang Wlckler buna "Hayır" yanıtını veriyor. "Nasıl ki bir tenis maçında oyuncular vuruşların topun izleyeceği rotayı integral hesaplarıyla analiz etmiyorlarsa, hayvanlar da davranışlarını planlamıyorlar Ama biz istersek oyuncunun vurduğu tenis topunun rotasını matematiksel denklemlerle analiz edebiliriz. Aynı şekilde hayvan davranışlarını da matematiksel denklemlere uydurabiliriz." (bdw 4/1990) Bacağı kınlan lile butun suru yardını ediyor. 23916