Catalog

ÇOCUK P S İ K O L O J İ S İ Çocukta nasıl gelişir? Ahlak ve yargılama Ahlak, bir değerlendirme etkinliğjdir, bu tanım çocuğun değerlerinin ne olduğunu ve nasıl değiştiğini kapsar. Artin Göncü Unlverslty of llllnols at Chicago Plaget, ahlakın çocuğun genel düşünce yapısının bir uzantısı olduğunu öne sürer Yanı bir yargılama durumunda, çocuğun, eylemın ve eyleyenın hangı özellıklerıne baktığı, çocuğun yaşla gelışen duşunce yapısıyla bırlıkte değışır Eğer çocuğun genel duşünce yapısının yetışkınlerınkınden farklı olduğu göz önunde bulundurulursa, bız eğıtımcıler ıçın önemlı bir sorun ortaya çıkar Bız çocuğun yetışkınler gıbı duşünmesıne ve toplumun değerlerını öğrenmesıne nasıl yardımcı olabılırız? Bu soruyu, çocukların ahlak anlayışını araştırdıktan sonra yanıtlayacağız Piaget, ahlak gelışımının bırbırınden nıtelıksel farklılıklar gösteren ardışık ikl döneml ıçerdığını belırtmıştır Blrlncl dönem uç ve altı yaş, Iklnci dönem de yedı ve on bir yaş arasındakı yılları kapsar Haget'nın yöntemını ızleyerek bu ıkı dönem arasındakı farkı, çocukların şöyle bir ıkıleme verdıklerı yanıtlardan yola çıkarak saptayabılırız Dıyelım kı, Alı adındakı bir çocuk annesıne yardım edıyormuş Murfakta yıkanmış tabakları rafa kaldırırken tabaklar elınden kaymış ve elındekı beş tabağın beşı de kırılmış Ahmet, yememesı gereken çıkolataları kavanozdan çalarken elı kaymış ve bir tabak kırmış Alı mı yoksa Ahmet mı suçludur? Piaget'ye göre birinci dönemde çocuklar Alı'nın suçlu olduğunu söyleyıp, suçun kırılan tabak sayısıyla arttığını savunurlar Bu dönemde çocuklar bir eyleml onun sonuçlanna bakarak değerlendırırler Eyleyenın nıyetını goz onune alamazlar iklncl dönemdeyse çocuklar yalnızca davranışın sonuçlanna bakmayıp eyleyenın nıyetıne de dıkkat ederler Beş tabak kırmak daha çok zarara yol açtığı halde, bir tabak kıran çocuk suçludur, çunku çalmak bu durumda kabul göturmez Ikı ahlak dönemı arasındakı ıkıncı bir fark da kuralların kımın tarafından kurulduğu ve geçerlılığı ıle ılgılıdır Bırıncı dönemde çocuklar, kuralların anne, baba, öğretmen gıbı yetkılı kışıler tarafından kurulduğuna ve bu kuralların evrensel olduğuna ınanırlar Dört yaşındakı bir çocuk ıçın yalnızca kendl anneslnio soyledlğl ve ınandığı şeyler doğrudur Oysa sekız yaşındakı bir çocuk annesının de yanılabıleceğıne ve dığer çocukların annelerının farklı göruşlerı olabıleceğıne ınanır ikı ahlak dönemını ayıran son bir fark T oplumsallaşma sürecının bir parçası olan ahlak gelışımı, çocuk psıkolojısı ve eğıtımınde, üzerinde çok durulan bir konudur Hıçbır toplum, üyelerıne "doğruluk" ve "lyılık" kavramları hakkında ders vermemekle bırlıkte, onlara neyın doğru ve neyın 1yı olduğunu saptamalarını sağlayacak törelerını sunar Toplum ıçınden kaynaklanan töreler, hem toplumun süreklılığı hem de kışıler arası ılışkılerın duzenı ıçın gereklıdır Çocuğun topluma uyumunu sağlayan, sorumluluklannı öğreten törelerı nasıl öğrendığı, ahlak gelışımı konusunda yapılan çalışmaların temel sorunudur Ahlak nedlr? Ahlakın tanımı kışıden kışıye değışır Örneğın, kımısı ıçın ahlak bir serı dınsel kural demekken, kıtaısı ıçın de kışının değerlerını ıçeren ve mutlaka dınden kaynaklanması gerekmeyen bir sıstemdır da çocukların ceza anlayışlarından kaynaklanır Bırına dönemde, çocuklar suçun hemen cezayla sonuçlanacağına ınanırlar örneğın, çıkolata çalan bir çocuk suçunun er veya geç bulunacağına ve cezalandırılacağına ınanır Ikıncı dönemdeyse, suçun gızlenebıleceğı bılınır özetle şunu soyleyebillrtz: Büyüdükçe, çocuklar eylemlerı, eylemlerın nedenlerını ve sonuçlarını, eylemler çerçevesınde değerlendırmeyı öğrenırler örneğin, çalmak suç olarak görülen bir davranış ol makla bırlıkte arkadaşını olumden kurtarmak ıçın kapalı nöbetçı eczaneden ılaç çalan bir kışının davramşını suç olarak görmeyebılırler Hatta bu kışının davramşını çalmak veya suç olarak adlandırmayabıhrler Yetışkınlık yıllarına doğru ılerlerken çocuklar toplumsal kuralların doğruluğunun ve lyılığının tartışmaya açık olması gerektığinı savunurlar Ourumsal özellıkler Yaşla değişen kavram Ali ve annesi önem kazanır Kışı eylemınden kendısi sorumludur Plaget'nin görüşü çocuk egltlmine nasıl çevrllebillr? Daha sonrakı yazılarda da belırteceğım gıbı, De Vries ve Kohlberg (1987), Pıaget'nın kuramının çocuk eğıtımınde nasıl kullanılacağını ayrıntılarıyla tartışmıslardır Bu yazarlara göre eğıtımcılerın, çocuğun ahlak gelışımıne katkıları çocuğa nasıhat etmekle değıl, çocukla biriikte uslamlama yoluyla mümkün olur * örneğin, arkadaşının mısketını çalan çocuğa, çalmak kötüdür, bir daha öyle bir şey yapmayasın demek, çocuğa nasıhat vermek olur ve çocuğun, anlamadığı bir tümceyı papağan gıbı ezberlemesıne yol açar Oysa çocuğa davranışının nedenlerını sormak ve sonuçlarını onunla bırlıkte ırdelemek çocuğun ahlakı değerlerı kendı kendıne kurmasına yardım eder Ona "Arkadaşının mtsketıni neden aldın?", "Arkadaşın mısketını yerınde bulamadığında acaba neler hıssettı?", "Eğer bırısı senın mısketını alırsa neler hıssedersın?", "Acaba bu mesele nasıl çözum bulur, ne yapmamız gerekır?" gıbı sorular sormak gudülerını, sorumluluklannı ve ılışkılerını anlamakta yardım eden en guçlu yollardır Tabıı kı bu tur bir sorgulama yalnızca çocuğun, toplumun değerlerını ögrenmesine değıl, bızım de çocuğu tanımamıza yardım eder Başarılı eğıtım, yetışkınlerın çocuğun güdülerinı, nıyetlerını, yeteneklerını ve hırslarını bılmesını gerektırır Aksı halde çocuğun anlayacağı dılı bulmak olası değıldır O dılın ne olduğu ve nasıl konuşulması gerektığı yalnızca eğıtımın çocuklar ve yetışkınler arasındakı sureklı bir etkıleşım sürecı olduğu göz önunde bulundurulduğunda öğrenıleceğı açıktır a Devries, R & Kohlberg, L (1987) Programs of early educatlon. New York Longman Piaget, J (1965) The moral judgament of the chlld. New York The Free Press Çocuk psıkolojisındekı çalışmalara önculuk eden ve benım de yeğtedığım tanım, ahlâkın bir değerlendirme etklnllğl olduğunu vurgular Çocuğun değerlerinin ne olduğunu ve onların çocuğun yaşına ve kulturune bağlı olarak nasıl degıştığını kapsar Çocuğun bir eylemı deÇerlendırırken eylemın ve eyleyenın hangı özellıklerıne baktığını belırler AIDS'e karşı umut A Piaget'ye göre ahlak Ahlak nasıl gelişir? isvıçrelı psıkolog Jean Plaget (1965), ahlak gelışımını araştırılması gereken bir sorun olarak psıkologlara sunan ılk kuramcıdır Piaget'ye göre adalet anlayışı ve kurallara saygı, ahlak kavramının önemlı ıkı boyutudur Plaget bu kavramların nasıl gelıştığını, çocukların oyun kurallarını nasıl öğrendıklerinı gözleyerek, çocuklara yalan söylemenın ne olduğunu sorarak ve onlarla yetke (otorıte) kavramı konusunda tartışmalar yaparak araştırmıştır IDS hastalığına bir çözüm bulmak ıçin çalışmalarını surdüren bılım , adamları, bir deney tupu ıle araştırma yaparken AIDS vırusunun ilerleyışını engelleyebılecek sentetik bir proteın molekülü buldular ABD'de yayımlanan öze) bir bilim dergısı Harvard Unıversıtesı'ne bağlı olarak çalışan DamaFarber Kanser Enstıtüsü araştırmacılarının yaptıkları çalışmalara yer verdı Araştırmacılar, sağlam hücrelenn bozulmasına neden olan küçük cisimleri etkisız hale getırerek vırüs uzerınde etkılı olan ve CPF adı verılen molekülün, hastalığın bağışıklık surecınde önemli bir rol oynayan lenfosıtlere saldıran hiv vırusünu engelledığinı belırttıler Araştırmacılardan Steven Burakoff, yaptığı açıklamada, "Her sey deney tüpü düzeylnde gerçeklestl ve blz çok, ama çok etküi bu motokülü bulduk. CPF adını verdlgimlz molekül gerçekten çok llglnç. Üstellk bu molekül pahalı da değil ve üretmek çok kolay" dedi Burakoff, bulunan molekulun hayvanlar üzerinde denenmesıne başlandığını, ancak ınsanlar üzerınde denemeye geçmeden önce aşılması gereken çok sayıda engel bulunduğunu belırtti Burakoff proteın molekulunu "Prolıne ve Phenylalamine" adlı iki amlnoasitten oluşturduğunu söyledı Bu arada Ingıltere'de bılım adamları eylul ayında ılk AIDS ılacının 20 gönulluye enjekte edılerek deneneceğını açıkladılar Ingıltere Tıp Araştırma Konseyı, yetkılileri, bu deneyın yıllar sürmesı gereken kllnik bir arastırmanın başlangıcı olacağını belirttller Bilım adamları, havyanlar üzerinde yapılan testlerin, ılacın AIDS vlrüsunü etkısız hale getıren antıkorların uretimini etkıledığını gösterdığını söylediler.