Catalog

ZOOLOJ İ Yengeçlerin ikili hayatı Avustralya sahillerinde yaşayan bazı yengeç türleri, gel git nedeniyle denizde ve karada uzun süre yaşayabiliyor. Derleyen: Bayram Atınaca H ayvanlar normalde. ya karada, ya da suda yaşamlartnı sürdürürler. Suda ve karada yaşayan canhlar da vardır. Ancak Avustralya sahillerinde yaşayan bazı yengeçler, bu kuralların dışında davranıyorlar ve gelgit olayı nedeniyle her altı saatte bir bulundukları ortama göre yaşam tarzlarını değiştiriyor. Hem de günde iki kez... Av u stralya yengeçleri hayat güvencesini sağlayan zırhları içinde adeta bir gladyatöre benzerler. Sürekli çevreyı tarayan anten görünümündeki gözleri, herhangi bir tehlike sezinlediklerinde yıldırım hızıyla durumlarını değiştirebilmeleri, anıden hızlanarak kaybolma yetenekleriyle tanınırlar. Avustralya sahillerinde yaşayan bu yengeçler, 50 milyon yıldır gelgit olayı ile iç içeler. Yaşantılarını bu doğal değişime göre ayarlamışlar. Bazen denizde, bazen de karada. . Hayatta kalabılmeleri için gerekli olan oksijeni hem denizden, hem de karadan sağlayabılmekteler. Yengeçler, bu bölgede yaşamayı kabullenerek çeşitli tehlikeleri de göze alıyorlar. Örneğin sular yükseldiğinde boğulma veya yükselen dalgalarla açık denize süreklenme tehlıkeleriyle her an karşı karşıyalar Sular çekildiğinde ise, tehlikeli boyutlara varacak derecede kuruyorlar. Karada bulundukların da suyun kaldırma kuvvetinden yararlanamadıklarından iri vücutlarını kendileri taşımak zorundalar. Üstelik düşmanlarından gerektiğinde kaçıp kurtulacak hıza sahip olmaları da gerekiyor. Aksi takdirde kumların üzerinde martı veya diğer balıkçı kuşlara yem olabiliyorlar. Tübingenli biyolog Dr.Jochen Zeil, Sidney'deki üniversitede, özellikle gelgit bölgesinde yaşayan değışik türdeki yengeçlerin göz yapılarını inceledi ve gerek kumsalda ve gerekse Mangroven ormanları kıyısında yaşayan bütün türlerin gözlerinin uzunca bir çıkıntı üzerinde bulunduğunu gördü. Yengeçlerin bu göz yapısı, onlar ıçın hayati önem taşımakta, bu sayede düşmalarını çok daha önceden görebilmekte. Gelgit bolgesınde yaşayan yengeçlerin, bu ikı dünyaya uyum sağlayabılecek şekılde soluma mekanizmaları gelişmıştir. Karada bulunduklarında normal akciğer solunumu yaparlar. Su altında ıse ileri düzeyde gelişmiş olan solungaçları devreye girer. Ancak nefes alma bıçimlorı, türlerıne göre yine de birtakım değlşiklikler gösterir. örneğin scopimera inflata türündeki yengeçlerin bacaklarından soludukları anlaşılmıştır. Sonuçta, bu bölgede (arklı türler üzerinde yapılan araştırmalarda, yengeçlerin havayı soluma biçimlerinin de değişık olduğu gözlendı. Örneğin mictyris longicarpus, ci 7 cm'llk boyuyla beyaz renkl! Gecarlnus Lateralis ğerleriyle solunum yaparken, yukarda sözünü ettığımız scopımera inflata nefesını bacaklarından alır. Tübingenli biyolog Dr. Jochen Zeil, bu tür solunum yapan yengeçlerle ilgıli şöyle bir deneyden söz ediyor "Cam fanusun içıne koyduğumuz bir scopimera inflata türündeki yengecin, öncelikle her nefes alışındakı oksıjen tüketım mıktarını belırledik. Daha sonra bacak bölgelerindeki pencere görünümu veıen yerleri zehirsiz bir boyayla boyayarak belirgin hale getirdik. Ancak bırden yengecin oksijen kullanımının %60 azaldığını gördük. Aynı deneyi bu türde birçok yengeç üzerinde tekrarladık, sonuç hep aynı doğrultudaydı Boyaların tekrar temızlen mesi halinde. solunumun normale dönüştüğü, oksıjen kullanımının eski düzeye çıktığı görüldü." Diğer yandan yengeçler, birer yapı ustası olduklarını da kanıthyorlar. Mükemmel yuvalar kurarak, üstlerinı kumlardan yuvarlayarak yaptıkları piramit görünümündeki kapaklarla, örtüyor ve korkunç dalgalardan rahatlıkla korunuyorlar. Ayrıca asıl yuvalarından uzakta ikinci bir yedek yuva kazarak, guvenlıklerıni böylece daha sağlama alıyorlar. Eşlerı ya da yıyecekleri ıçın tehlike söz konusu olduğunda. makas görünümüdeki ön ıki ayak. bunlar ayrıca el gorevını de üsrleniyor düşmana karşı silah olarak kullanılıyor. Eğer düşmanı silahla korkutmayı başaramazsa savaş patlak veriyor. Gelgit bölgesındeki en şanslı yengeç topluluğu, misket yengeç grubu da denilen scopimera ınflatalar. Nedenı ıse besinlerını kumdan, filtre yöntemiyle sağlamaları. Sahıldeki uçsuz, bucaksız kum yığınlarım düşününce, hiçblr sorunları olmasa gerek. ı 3 cm 'llk boyuyla Mictyris Longicarpus