Katalog

6 2004'ÜN İZLERİ 2 OCAK 2005 PAZAR Pembe tabloda kara delikler konomi Servisi Makro anlamda verilerin göreceli olarak iyileştiği Türkiye ekonomisinde bir yıl daha geride kalırken çizilen pembe tabloya ilişkin soru ışaretleri giderilemedi. thtalatın dizginlenemez artışı ve ıç piyasadaki ertelenmiş talebin realize olmasından kaynaklanan rekor büyümeler istihdama yanstmadı. Yılm tamamında gerçekleşmesi beklenen yüzde 8.5'Iik büyüme büyük oranda sıcakpara girişi ile fınanse edildi. Ekonomi büyüdükçe cari açık da büyüdü. Ekonominin yüzde 6 civannda büyüdüğü 2003 yılında 6.8 milyar dolar dolayında olan cari açığın bu yılın sonunda 14.4 milyar dolan bulması bekleniyor. Türkiye'de 2004 sonunda kişi başına düşen milli gelirin 4 bin dolan aşması beklense de bunda dolann yıl boyunca süren değer kaybının etkili olduğu biliniyor. Veriler ışığında ekonomide bu yıl yaşanan gelişmeler. konu başlıkJan halınde özetle şöyle: ^\ / I ^r I l y ^r Enflasyon 003 yılı içinde aylık bazda eksili rakamlan yakalayan enflasyon, 2004 yılında da düşük seyrini sürdürdü ve toptan eşva fiyatlannda (TEFE) 27 yıl 11 ay, TÜFE'de ise 32 yıl aradan sonra yeniden tek haneli rakamlara ulaşıldı. Enflasyon, kasım ayı itibanyla yıllık TEFE'de yüzde 14.40, TÜFFde yüzde 9.79 oldu. Buna karşılık enflasyondaki düşüş, özellıkle işçiler. memurlar. emekliler başta olmak üzere sabit gelirlilerin hayat pahahlığından yakınmasını önlemeye yetmedi. BAŞLICA EKONOMİK GÖSTERGELER 2004 yılına ilişkin makro ekonomik göstergeter, geçen yılla karşriaştirmab şöyte: ^.Ü^L^^E r (x) Kasım 2003 ıtibanyle son bir yıllık enflasyon. 2003 (YIL SONU) Büyüme Hızı (yüzde) GSMH (trilyon TL) Enflasyon (toptan) Enflasyon (tuketıcı) Dolar Kuru Ithalat (milyar dolar) İhracat (milyar dolar) Dış Ticaret Dengesı Ihracat/lthalat Cari İşlemler Dengesi Kon.Bütçe Gel.(katr.tl) Kon.Bütçe Gıder. Konsolide Bütçe Dengesı Iç Borçlar (katrilyon lıra) Dış Borç Serv.(milyar dolar) Dış Borç (milyar dolar) Uluslararası Rezervler Merkez Bankası Rezerv. 5.9 2004 (EN SON VERİLER) A A 2 356.680.9 13.9 18.4 1,402,098 68.7 46.9 21.8 68.2 6.8 100.2 140.5 40.2 194.4 15.4 145.8 49.8 33.6 9.7 (9 ayhk) 306,643.4 (9 aylık) 14.4 (x) 9.8 (x) 1,398,000 78.2 (10 ayhk) 50.6 (10 ayhk) 27.6 (10 ayhk) 64.7 (10 ayhk) 10.7 (10 ayhk) 98.7 (11 ayhk) 123.1 (11 ayhk) 24.4 (11 aylık) 225.6 (10 aylık) 18.2 (11.5 ay) 148.2 (6 ayhk) 57.5 (11 ay) 34.9 (11.5 ay) KP'nin IMF destekli ekonomik politikalan, 2004 yılını dış ve iç sermaye çevrelerinin alkışlan ile kapatıyor. Yılın son ayına sığdınlan IMF ile yeni standby anlaşması ve Avrupa Birliği'nden tarih alınması, 2005'e yönelik iyimserliğin de temelini oluşturuyor. Enflasyondaki düşüş trendi, ihracatta kınlan rekorlar, hızlı büyüme verileri, Yeni TL'ye geçiş, pembe tablonun ana unsuriannı oluşturuyor. ncak bu 'parlak' tablo, ardındaki gerçekleri saklamaya yetmiyor. Büyüme, işsizlerin sayısındaki artışı engellemeye yetmiyor. Enflasyondaki düşüşe karşın özellikle ücret ve maaşlarıyla geçinen işçiler, memurlar, emekliler için hayat pahalılığında değişen bir şey yok. Ithalat inracattan hızlı artınca cari açık tehlikesi büyüyor. TL'nin aşın değerlenmesi ihracatçıyı ürkütüyor. Boç stoku azalacağına artıyor. arttırmadan verimliliği arrhncı önlemler almalannda yatıyor. Sanayi üretimi, geçen yıl ocakekım döneminde yüzde 7.9 oranında artış gösterirken bu yıl aynı dönemde yüzde 10.5 oranında artış gösterdi. 2004 yılının on ayındaki üretim artışı. ımalat sanayiinde yüzde 11.2, elektrik. gaz \e su sektöründe yüzde 7.0, madencılik sektöründe de \iizde 2.8 oldu. Konsolide bütçe gerçeklesmeleri açık verdi. 11 ayda bütçe harcamalan 123 katrilyon 117 tnlyon lira, bütçe gelirleri ise 98 katrilyon 723 tnlyon lira olarak gerçekleşti. Söz konusu dönemde, önemli performans kriterlerinden faiz dışı bütçe fazlasında 27 katnlyon 906 trilyon lira oldu. Pis ticaret 2 004 yılmın 10 aylık döneminde ihracat 50 milyar 568 milyon dolar. ıthalat 78 milyar 159 milyon dolar dolar. dış ticaret açığı 27 milyar 591 milyon dolar oldu. thracatın ıthalatı karşılama oranı ise yüzde 64.7 düzeyinde gerçekleşti. thracatçı birlikleri kayıtlanna göre ise 2004 yılı ocakkasım döneminde ihracat 57 milyar 340 milyon dolara yükseldı. Kasım ayı sonu itibanyla 12 aylık ihracat tutan da 62 milyar 269 milyon dolara ulaştı. Ödemeler dengesi açığı büyüyor erkez Bankasf nın açıkladığı ödemeler dengesi bilançosuna göre. bu yıl ocakekim döneminde cari işlemler dengesı 10 milyar 719 milyon dolar açık verdi. Geçen yılın aynı döneminde cari açık 4 milyar 579 milyon dolar olmuştu. M Döviz rezervleri G Stokları şişiren büyüme T ürkiye ekonomisi, bu yılın dokuz ayında yüzde 9.7 büyüdü. DİE'ye göre. gayri safi milli hasıla (GSMH) cari fi\atlarla bu vılın 9 ayında 306 katrilyon 643.4 trilyon lira oldu. Yılın tamamında yüzde 5 olan büyüme hedefınin bir ara yüzde 10'u bıle aşacağı beklenıyordu. Şu sıralarda beklentının >ıizde 8.5'i aşacağı tahminleri yapılıyor. Ancak DİE'nin resmen açıkladığı büyüme rakamlannın yaldızı, özellikle ekonomist Selim Somçağ'ın hesaplan ile döküldü. Somçağ, DİE'nin 2002 yılından itibaren hiçbir ekonomide görülemeyecek boyutta stok artışı hesaplayarak milli gelir hesaplannı şişirdiğini ileri sürüyor. istlhdam dostu büyüme' hayal yüzde 9.5'e yükseldi. 2004 yılının üçüncü çeyreğinde toplam istihdam 22 milyon 874 bin olurken işsız sayısı 2 milyon 390 bin olarak tahmin edildi. 2003 yılında. işsiz sayısı ise 2 milyon 328 olarak belirlenmişti. Büyümenin işsizliği azaltıcı boyutlara ulaşamaması, TÜSİAD'ın aralık ayı içinde açıkladığı işsizlik raporunda da dile getirildi. Sanayl üretiminde artış sürüyor üyümenin işsızliğe çare olamamasının bir ledeni de işletmelerin mevcut istihdamı n. eçen yıl sonunda 49 milyar 793 milyon dolar düzeyinde bulunan. altın ve dövizden oluşan Türkiye'nin uluslararası brüt rezervi, yüzde 15.5 artışla, bu yıl kasım ayı sonunda 57 milyar 534 milyon dolara ulaştı. Merkez Bankası'nın döviz rezervleri ise yüzde 3.7 artışla, 10 Aralık'ta 34 milyar 895 milyon dolara yükseldi. 2003 yıl sonunda Banka'nın döviz rezervleri 33 milyar 639 milyon dolar ıdı. İç borç stoku büyüyor 003 yılı sonunda 194 katnlyon 386.7 tnlyon lira olan iç borç stoku. bu yıl ekim sonu itibanyla 225 katrilyon 581.9 trilyon lirava ulaştı. Geçen yıl sonuna göre bu yıl 10 ayda stoktaki artış yüzde 16 olarak hesaplandı. 2004 Ekim sonu ıtibanyla ıç borç stokunun 192 katnlyon 362.1 trilyon lirası tahvıl. 33 katnlyon 219.8 trilyon lirası da bonolardan oluşuyor. Y ılın ikinci çeyreğinde \uzde 9.4"e gerileyen işsizlik oranı. üçüncü çeyrekte 2 004 yılı konsolide bütçesı. ocakkasım döneminde 24 katrilyon 394 trilyon lıra 2 EKONOMİDE 4004 yılında ekonomi gündeminde en çok öne çıkan olaylann başında Yeni Türk Lirası çalışmalan. Tüpraş'ın özelleştırilmesi çalışmalan, Uzan şirketlenne el konulması, Sakıp Sabancı'nın vefatı, AnaAycell bırleşmesi. halka arzlar. Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurumu"nun (BBDK) el koyduğu şirketler. 36 ile teşvik verilmesı ve iç piyasada Euro/dolar dengesi oldu. YTL çalışmaları 5 Ocak'ta. TL'den 6 sıfır atacak yasa tasansı TBMM'ye sunuldu. 31 Ocak'ta. TL'den 6 sıfır atılması ve para birimının "\eni Türk Lirasr olmasını öngören yasa. Resmı Gazete'de yayımlandı. 25 Ekim'de. YTL kampanyası çerçevesinde yeni banknot ve madeni paralar. fiziki olarak kamuoyuna tanıtıldı. Buna göre banknotlar 1.5.10.20.50 ve 100 YTL olacak. madeni paralar ise 1.5.10.25 ve50kuruş ile 1 YTL olarak tedavüle \ enlecekti. 20 Kasım'da ise 1 Ocak 2005 'ten itibaren kullanılmaya başlanacak Yeni Türk Lirası ile Yeni Kuruş basına tanıtıldı. TÜPRA$ özellestirilmesi 12 Ocak'ta Zorlu Holdıng, TÜPRAŞ ihalesine teklif veren Rus şirketi Efremov Kautschuk GmBh ile yüzde 5050 oranında ortak şirket kurarak ihaleye girme karan aldı. 13 Ocak'ta. TÜPRAŞ'ın yüzde 65.76'sının özelleştirilmesı için açılan ihalede en yüksek teklifi, 1 milyar 302 milyon dolar ile ZorluEfremov ortaklığı verdı. 9 Şubafta. ÖYK. TÜPRAŞ'ın Efremo\ Zorlu Ortak Girişim Grubu'na satışına ilişkin karan onayladı. Fıtch, Türkiye'nin B olan uzun \adeli yerel ve döviz cinsinden kredi norunu 'B arü'ya yükseltti. 24 Mayıs'ta, Ankara 10. Idare Mahkemesi. TÜPRAŞ'ın sahşında yürütmeyi durdurma karan verdi. 25 Mayıs'ta. ÖlB. bölge idare mahkemesine başvurarak Ankara 10. İdare Mahkemesi'nin TÜPRAŞ ihalesine verdiği yürütmeyi durdurma karanna itiraz etti. 3 Haziran'da, Ankara 10. İdare Mahkemesi, kamu yaran olmadığı gerekçesiyle TÜPRAŞ ihalesini ıptal etti. ÖlB Ankara 10. idare Mahkemesi'nin TÜPRAŞ'a ilişkin karanna karşı Danıştay'da temyize gitti. 24 Haziran'da. Damştay 10. Dairesi. TÜPRAŞ'ın satışına onay veren Rekabet Kurulu karannın yürütmesini durdurdu. 26 Kasım'da, Damştay 10. Dairesi. kamuyara% n bulunmadığı gerekçesiyle Ankara 10. Idare Mahkemesi'nin TÜPRAŞ'ın satışının iptaline ilişkin karannı onadı. 2004 YILININ ÖNEMLİ OLAYLARI Dış borçlar artıyor 2 003 sonunda 145.8 milyar dolar olan dış borç stoku ise bu vıl hazıran sonu itibanyla 148.2 milyar dolar oldu. Dış borç stokunun 122 milyar 116 milyon dolan orta ve uzun vadeli borçlardan. 26 milyar 97 milyon dolan da kısa vadeli borçlardan oluşuyor. Özelleştirme 2 TMSF Uzan ailesinin borçlarından dolayı mallarına el koyarken Emniyet güçleri Cem Uzan'ı bir süre gözaltına aldı. lara yükseldi. 13 Ağustos'ta. dünya ham petrol arzındaki belirsizlikler nedeniyle. ABD'nın Batı Teksas türü hampetrolünün \arilı 45 dolann üstüne çıktı. 28 Eylül'da. uluslararası piyasalarda petrol fiyatlan ilk kez psikolojik sınır olarak kabul edılen 50 dolan geçtı. AmerikanDow Jones, "*Dow Jones İslamicMarket Türkiye" endeksini oluşturdu. 22 Ekim'de. ABD hafifpetrolünün varil fıyatı 55.35 dolara çıkarak yeni bir rekora ulaştı. 8 Kasım'da. Coca Cola Içecek'in halka arzı ertelendi. Bayram nedeniyle memur maaşlan erken ödendi. 25 Kasım'da. Türk Telekom AŞ hisselerinın yüzde 55'inin blok satışı için ihale ilanına çıkıldı. 2 .Aralık'ta, uluslararası borsalarda 50 dolar sınınnda seyreden petrol fıyatlan hızla geriledi. Altının onsu 456.^5 dolara çıktı. 8 Aralık'ta ise. ABD hafifpetrolünün varil fiyatı 30 Ağustos'tan bu yana aldığı en düşük fiyat olan 41.43 dolara indi. PamukbankHalkbank 25 Mart'ta, TMSF ile Halkbank yönetimi, Pamukbank'ın Halkbank ile entegrasyonu konusunda ilke olarak mutabakata vardı. Yargıtay 11. Ceza Dairesi. Korkmaz * Yîğjt'in de aralannda bulunduğu 39 sanığa "emniyetisuiistimar suçundan Şartla Tahliye Yasası uvannca verilen erteleme karannı bozdu. tınTütsab Ortaklığı, Mey Sanayi ve Tic San. adı altında yeni bir şirket kurarak alkollü içki tesıslerini tek çah altında topladı. Kentbank'ın devri iptal 13 Temmuz'da, Damştay 10. Dairesi, Kentbank'ın TMSF'ye devrini öngören BDDK karannı iptal etti. 17 Temmuz'da ise TMSE Kentbank'a 84 triryon lirahk borcu nedeniv le Sıvas Demir Çelik Fabrikası'mn malvarhğına el koydu. BDDKçukurova anlaşması 20 Temmuz'da. BDDK ile Çukurova Grubu arasmda alacaklann yeniden yapılandınlması \ e erken ödenmesi konusunda yürürülen görüşmelerde anlaşma sağlandı. 4 Ağustos'ta, TMSF ile Çukurova Grubu arasında, borçlann erken ödenmesi hususunda sağlanan şartlann ek bir sözleşme ile imza altına alındığı bildirildi. 5 Ağustos'ta, BDDK. Çukurova Grubu ile anlaşmanın imzalandığını duyurdu. 13 Ekim'de, Iran hükümeti, Türk şirketi Turkcell' in de hissesının bulunduğu Irancell anlaşmasını meclise gönderdi. Çukurova Grubu ek sözleşme gereği 130 milyon dolarlık ılk taksiti ödeyemediğı için sözleşmenin feshedildiği ve ilk hale dönüldüğü açıklandı. 004'te satışdevir işlemi tamamlanan özellestirme uygulamalannın toplam satışdevir bedelleri 1 milyar 260.5 milyon dolar olurken bunlann tahsilat tutan 867.2 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. Aynca geçen günlerde gerçekleştirilen araç muayene ıstasyonlan özellestirme ihalelerinde de verilen en yüksek tekliflerin toplamı 613.5 milyon dolar oldu. 2003 yılında özellestirme ışlemlerinın tutan 171.6 milyon dolar düzeyinde olmuştu. Bu yıl gerçekleştınlen özelleştırme çalışmalannın en önemlisi THY'nın halka arzı olurken. Sümer Holding'in özelleştirilmesı de tamamlandı. Tüpraş \e Petkim ihaleleri iptal edilirken, Telekom'da ise halen ihale ilanına çıkılmış durumda. Dolar düstükçe ihracatçı zorlanıyor 004'te ABD Dolan. Türk Lirası karşısında düşük seyrini sürdürürken bu durum özellikle ihracatçılann tepkisini çekti. Merkez Bankası dalgalı kur uygulaması çerçevesinde piyasaya zorunlu haller dışmda müdahale etmezken zaman zaman döviz alım ihaleleri açmak durumunda kaldı. Serbest piyasada, yıl içinde 1 milyon 400 bin liranın altını gören dolar, uluslararası piyasalarda da özellikle Euro karşısında son aylarda hızlı bir değer kaybına uğradı. Euro ise serbest piyasada yüzde 5 değer kazandı. Geçen yıl sonunda serbest piyasada dolar 1 milyon 407 bin lira, Euro 1 milyon 773 bin lira iken, 2004 Aralık ayı sonu itibanyla dolar 1 milyon 360 bin lira, Euro da 1 milyon 847 bin lira oldu. TL'nin dolar karşısında sürekli değer kazanması ise Türkiye'ye en çok döviz kazandıran ihracat sektörünü makasa alıyor. Bu nedenle ihracatçılar, yıl içinde sürekli olarak aşın değerlenmiş TL'nin bir gün önemli sıkıntılar getireceğıni hatırlatmak zorunda kaldılar. TUPRŞ 2 TEKEL ÇUKUROVA •£* Piyasalarda rekor üstüne rekor Faiz 15 Ocak'ta. Euro 1 milyon 700 bin liranın altına geriledi. 1 Haziran'da, dolar. 1 milyon 487 bin lira. Euro, 1 milyon 817 bin lira civanndaydı. 7 Mayıs'ta, petrolün varil fıyatı 40 dolara yükselerek 1990'dan bu yana en yüksek seviyesine çıktı. Istanbul serbest piyasada dolar 1 milyon 500 bin liradan. Euro 1 milyon 793 bin liradan ışlem gördü. 10 Mayıs'ta, yüksek çıkan cari işlemler açığının ardından. dolar ve faiz tırmanışa geçti, dolar 1 milyon 540 bin lira oldu. 14Mayıs'ta, ABD piyasalannda hampetrolün fiyatı 41 do B Sakıp Sabancı vefat etti 10 Nisan'da. iş dünyasırun duayenlerinden sanayici Sakıp Sabancı vefat etti. 12 Nisan'da. Esenboğa Hava Limanı'nın ıç ve dış hatlar terminalleri yapışletde\Tet ihalesini. AkfenTepe Ortak Gırişimi kazandı. 19 Nisan'da, TEKEL alkollü içki tesislerini Özelleştirme Idaresi'nden satın alan NurolLimakÖzal ankalann Türk Lirası mevduatına uyguladığı faiz oranlannda da düşüş kaydedildi. 2003 yılı sonunda yüzde 2330'larda seyreden mevduat faiz oranlan. bu yıl sonunda yüzde 1525 düzeyinde bulunuyor. Hazine ihalelerinde geçen yıl sonunda yüzde 2533 civannda seyreden yıllık bileşik faiz oranlan, 2004'ün Aralık ayı ortasında 3 ay vadede yüzde 21.4'e kadar düştü. Bileşik faiz oranlan, en son 14 Aralık tarihinde yapılan ihalelerde 567 gün vadede yüzde 23.36, 224 gün vadede yüzde 23.69 düzeyinde gerçekleşti.