Katalog

2 OCAK 2005 PAZAR 2004'ÜN İZLERİ Avrupa Birliği'nden "koşulsuz, tam üyeliğe giden ve öteki adaylarla aynı şartlarda" müzakere tarihi almayı hedefleyen AKP'li hükümet, 17 Aralık'taki AB zirvesinde hayal kırıklığı yaşadı. politikada beklentiler havada AYHAN ŞİMŞEK NKARA AKP hükümeti, dış politikada savunduğu "kazankazan" anlayışıyla 2004 yılmda başan sağlayamadı. AB'den "koşulsuz. tam üyeliğe giden ve öteki adaylarla a>ra şartiarda" müzakere tarihi almayı hedefleyen hükümet, 17 Aralık'taki AB zirvesinde hayal kınklığı yaşadı. 17 Aralık karanyla katı müzakere koşullan öne süren AB. "imtiyazlı ortaklığa" da kapıyı araladı. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, AB ile müzakerelere başlayabilmek ıçin, 3 Ekım 2005"e kadar Rumlann Kıbns Cumhuriyeti'ni "fîUen tanıma" sözü verdi. AKP'nin *çok boyutlu dış politika" ve rüm komşularla "sıfir proMem" anlayışı, 2004 yılmda Suriye. Gürcistan ve Bulgaristan dışında meyvelerini vermedi. Yunanistan Türkiye'nin AB sürecini desteklerken. ikili sorunlar ve Kıbns konulannda .AB üzennden baskı oluşturmaya devam etti. Atina. 17 Aralık zirvesi öncesinde Ege'de gerginlik yarattı. Ermenistan. soykırun iddialan konusunda daha aktif bir politika izlemeye başladı. Kanada ve Slovakya'da Ermenilerin soykınm iddialan kabul edildi. Iran'ın reformcu Cumhurbaşkanı Muhammed HatemL iktidan elinde bulunduran mollalann Türkiye konusunda şüpheleri nedeniyle Ankara ziyaretini ertelemek zonında kaldı. Irak ve Ortadoğu'daki gelişmelere sert tepki gösteren hükümetin tran ve Suriye ile yakın diyaloğu, ABD ve lsrail ile ilişkilerde gerilime neden oldu. 2004 yılında Orta Asya ve Türk cumhuriyetİerle ilişkiler AB. Kıbns ve Irak konulannın gölgesinde kaldı. >rf I / ğ I n My I Hükümet, Irak sınavını geçemedi ürkiye'nin Irak konusunda hükümet başanlı bir sınav veremedi. Daha önce Türkiye'nin kırmızı çizgisi olarak görülen "federasyon" konusunda geri adım atıldı. Irak'ın kuzeyindeki Kürt gruplara, "Irak'ın toprak bütünlüğü içinde kalması ve Irak anayasasında tanımlanması" şartıyla Türkiye'nin federasyona karşı çıkmayacağı mesajı iletildi.Türkmenler, Irak'ta nüfus oraniarına eşit bir temsil gücü elde edemezken, aralannda Irak Türkmen Cephesi Kerkük Sorumlusu Mustafa Kemal Yayçılı'nın da bulunduğu önemli Türkmen yetkililer, tümüyle aydınlatılamayan olaylarda yaşamını yitirdi. ABD'nin Türkmen kenti Telafer'de gerçekleştirdiği askeri operasyon, Ankara'nın uyanlanna karşın sürdü. Operasyonda çok sayıda sivil Türkmen zarar gördü. Hükümet, Irakta çalışan Türk yurttaşlanna yönelik saldırıların önlenmesi konusunda somut önlemleri yaşama geçiremedi. Irak'ta çoğunluğunu kamyon şoförierinin oluşturduğu 79 Türk yurttaşı direnişçi gruplar ve teröristier tarafından öldürüldü. Musul'da 5 Türk güvenlik görevlisi pusuya düşürülürken, olay aydınlatılamadı. Irak'taki en tehlikeli bölgeden karayoluyla geçen Türk güvenlik görevlileri için zırhlı araç tahsis edilmemiş olması tartışmaya neden oldu. %••• Irakta çoğunluğunu kamyon şoförierinin oluşturduğu 79 Türk yurttaşı direnişçi gruplar ve teröristier tarafından öldürüldü. değerlendirmede "açık toplunüarda herkesin her şeyi söyleyebileceğini'' söyledi. Washington'ın tepkisinin ardından ise bir açıklama yapan Gül. "soykınm. atom bombası kuüanma gibi tamm ve nitelemelerin. amaca hizmet etmeyeceği gibi. eleştirilerin inandıncılığına ve haklılığına da gölge düşüreceğini" kaydetti. yaptı. Başbakan Erdoğan ıse. ancak 6 hanalık bir aradan sonra Edelman'a randevu verdi. Başbakan'ın danışmanlan Cüneyd Zapsu ve Egemen Bağış. Washington'daki temaslannda genlen ilişkileri düzeltmeye çaba gösterdiler. Ankara. tüm çabalanna karşın ABD'nin Irak'ın kuzeyindeki terör örgütü PKKKONGRA GEL varlığına karşı hareket etmesini sağlayamadı. ABD'li yetkililer. sürekli olarak Irak'taki genel güvenlik sorununu öne sürerek konuyu ertelediler. Ankara. egemenliği tümüyle devTalmamış olan Irak yönetiminden de bu konuda güçlü bir taahhüt alamadı. Ağustos ayında Ankara'yı ziyaret eden Irak Devlet Başkanı Gazi ElYaver. "Sizin için şer odağı, bizim için de şer odağıdır" dedi. Ancak verilen sözler. PKKKONGRA GEL'e karşı önlemler olarak yaşama geçınlmedi. ABP lle gerilim ABD ile Irak konusunda yaşanan görüş aynlıklan. Meclis Insan Haklan Komisyonu Başkanı AKP'li Mehmet Elkatmış'ın açıklamalanyla gerilime dönüştü. Felluce operasyonunu eleştirirken, "ABD soykınm yapıyor" dıyen Elkatmış'a, AKP yönetiminden tepki gelmemesi NVashington'da râhatsızlığa neden oldu. ABD'li yetkililer. Türk gazetecilere Ermeni soykınmı iddialannı anımsatarak "Bunlan bir daha engeUeyemeyiz'" açıklamasını yaptılar. Başbakan Erdoğan'ın da. Irak'ta ABD hedeflerine saldıranlardan "djrenişçi" diye söz etmesi, egemen güçlere karşı Islam ülkelerini işbirliğine çağırması kafa kanşıklığına neden oldu. Dışişleri Bakanı Abdullah GüL Elkatmış'ın açıklamaları hakkında yaptığı ilk İsrail ile soğukluk Hükümetin, komşu ülkeler Suriye ve Iran ile ilişkileri geliştırme çabalan da ABD ve Israil tarafından şüpheyle karşılandı. Başbakan Erdoğan ve Dışişleri Bakanı Gül, Tahran ve Şam'a ziyaretlerde bulunurken, Israil'i ziyaret etmediler. Bunda Israil'in, Filistin lıden Yaser Arafafın ziyaret edilmesine izin vermemesi önemli rol oynadı. tsraıl'in Irak'taki faaliyetleri ve kuzeydeki Kürt gruplara destek verdiği iddilan da Ankara"da tepkiye neden oldu. Başbakan Erdoğan'ın, tsrail Başbakanı Ariel Şaron'un şiddet politıkalanru eleştiren sert çıkışlan ve ardından Iran'ı ziyaret etmesi ise Ekümenlik tartışması Soykınm nedeniyle yaşanan tartışma bitmeden. ABD Büyükelçiliği'nin düzenlediği resepsiyona Fener Rum Patriği Bartholomeos'u "ekürnenik"' sıfatıyla davet etmesi. yeni gerilime neden oldu. ABD Büyükelçısi Eric Edelman'ın ginşimleri sonucunda Dışişleri Bakanlığı. ABD ile ilişkilerin önemini vurgulayan bir açıklama farklı yorumlara neden oldu. ABD'dekı Musevi lobisi. Erdoğan ve Şaron hükümetleri arasında artan gerginliğın önlenmesi için devTeye girdi. AKP hükümeti, Felluce ve Filistin gibi konularda ABD'ye yönelik eleştirilerde bulunurken, Washington'un desteğini kaybetmemek için de büyük çaba gösterdı. ABD'ye verilen en büyük destek. încirlik konusunda sağlanan kolaylıklar oldu. 12 Mart'ta Încirlik"teki ABD Grup Komutanlığı'nın seviyesi üst düzeye çıkanlarak 39. Wing Komutanlığrna dönüştürüldü. ABD'nin. Irak'taki askerlerinı. teçhizat ve malzemelerini Încirlik üzennden taşımasına. gizli kararnameyle izin veren hükümet Bush'un ziyareti öncesinde bu izni uzattı. Bu uzatma işlemi de gizli tutuldu. BUSH VE PUTİN TÜRKIYEDE urkiye, 2004 yılında yoğun bir diplomasi trafiğine sahne oldu. Ankara'nın ağırladığı önemli konuklar arasında ABD Başkanı George Bush ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin öne çıktı. Uzun bir aradan sonra Türkiye'yi ziyaret eden ilk Rus Devlet Başkanı olan Putin'in ziyaretinde, iki ülke arasında Avrasya işbirliğinin zeminini oluşturacak "çok boyutlu ortaklık" deklarasyonu imzalandı. JL. Türkiye'de zirveleryılı Türkiye, 2004 yılında iki önemli zirveye ev sahipliği yaptı. NATO'nun tarihsel önem taşıyan 17. zirvesi 2829 Haziran tarihlennde lstanbul'da gerçekleştirildi. Zirveye 56 ülkenin ve İttifak ile işbirliği yapan 20 ülkenin devlet ve hükümet başkanları katıldı. Zirvede, NATO'nun Irak'ta güvenlik alanında eğitim ile rol üstlenmesine yeşil ışık yakıhrken Geniş Ortadoğu Projesi kapsamında "İstanbul İşbirliği Girişimi" de oluşturuldu. Türkiye'nin ev sahipliği yaptığı bir diğer zirve, Islam Konferansı Örgütü'nün (İKÖ) 31. Dışişleri Bakanlan Toplantısı oldu. Zirvede, Kuzey Kıbns Türk Cumhuriyeti'nin (KKTC) bundan sonra Annan Planı'nda öngörülen "Kıbrıs Türk Devleti" adıyla IKÖ toplantılanna katılması benimsendi. ııaıııtıı *fll