Katalog

e§ki • yeni cizgiler MISTIK (Mustafa Eremektar) 1930 senesınde tstanbul'da doğdu. tlk karikatürü Dogan Kardeş dergisinde çıktı. Çocukluğu, her türlü işte çalışmak, "ama gene de çizip boyamayı" stirdürmekle geçlı. Nebioğlu Yayınevinin ressam ve karikatüristi olarak çalıştı. Mengu Ertel ve Berç Çalıkman'la beraber reklamcıhk şirkeli kurdu. "Canlı resim" filimleri yaptı. Bellibaşlı gazele ve dergilerin hemen hepsinde çalıştı ya da yapıtları yayımlandt. Çizgilerini halen Güneş gazetesinde sürdürüyor. Bir istifanın duşundurdugu tatürkçülükten söz edilirken, Atatürk'ün çok önem verdiği kurumlara da dikkat etmek gerekir. Atatürk için Dil ve Tarih Kurumu toplantıları çok önemliydi. Olağanüstü bir özen gösterilirdi. Istanbul'da Ikinci Tarih Kongresi toplandığında ismet Paşa'nfn katılmadığı görüldü. Atatürk'ün yanında hem en yakın arkaoaşı, hem de Başbakan ismet Paşa'nın bulunmayışı nasıl yorumlanabilirdi? Herhalde çok önemli bir olay geçmişti. Atatürk, İkinci Tarih Kongresi'ne çok önem vermiş, yabancı ve yerli tarih bilginlerini de bu toplantıya çağırtmıştı. Bir de tarih sergisi açılmıştı. Prof. Pittard, açılan sergi için şöyle demişti: "Paleolotik çağ göçebe geçmlşlmlzln uygariığı olarak tarlhe mal olmuştur. Kongrenin görüşlerlne sunulan zengin, düzenli, açık memleketin, bir bölgenin, bir ulusun görkemli gösterişidir.'' Sergide, insanlığın hayvanlıktan aöır ağır ayrılışı da sergileniyordu. Bu serginin kongreden sonra dagıtılmamasını, bir müzede korunmasını önerenler de vardı. ismet Paşa, kongrenin ikinci günü toplantıda göründü. Gene Atatürk'ün yanında oturuyordu, ama aralarında bir soğukluk bulunduğu seziliyordu. Sezilse bile kimse dile getirmek istemiyordu. Çünkü Atatürk'le çok iyi iki arkadaştılar ve açılan araları hemen düzelebilirdi. Nitekim ismet Paşa, Tarih Kongresi'nın birinci günü gelmemişti, ama birinci günün gecesinde Dolmabahçe'de Atatürk'le hep beraber olmuşlardı. Buna ne anlam verilebilirdi? Çözülemeyen bir rnerak ortalığı dalgalandınrken, Anadolu Aiansı'nın yayımladığı bir duyuru biraz olsun merakları giderici ofdu. Duyuru şöyle diyordu: "Başbakan İsmet Inönü'nün talep ve ricası üzerine Relsicumhur tarafmdan kendisine bir buçuk ay istlrahat İçin mezunlyet verilmiş ve Başvekll vekaletlne Iktisat Vekill Celal Bayar tayln olunmuştur." İsmet Paşa'nın izin aldığı anlaşılıyordu, ama yerine Celal Bayar'ın vekil olarak gelmesine bir anlam verilemiyordu. Çünkü şimdiye değin İsmet Paşa yurt dışına çıktığında yerine vekıl olarak Sağlık Bakanı Refik Saydam bırakılırdı. Oysa bu kez Refık Saydam atlanmış, yerine Celal Bayar geçmişti. Böyle olduğu halde ikinci gün de Tarih Kongresi'nde Atatürk'ün yanında hep İsmet Paşa bulunmuştu. Ortada bir şey vardı, ama kimse doyurucu bir anlam veremiyordu. A arsiv konnsnyor Falih Rıfkı'nın yorumu 21 Kasım 1938 1619 kasım günlerı arasmda Dolmabahçe'de halkın ziyaretine açtlan Atatürk'ün naaşı 19 kasım günü on ıki generalin eşliğinde Dolmabahçe'den alınarak Sarayburnu'ndan Zafer gemisiyle Yavuz savaş gemisine taşındı. tzmit'ten trenle Ankara'ya getirilen tabut on iki milletvekili tarafmdan trenden alınarak TBMM Onündeki katafalka yerleştırildi. Ankaru ve avar ıllerden gelenler 2gün boyuncaAta'nın önünden son kez geçliler ve 21 kasım günü buradan alınarak törenle Etnografya Müzesi'ndekı geçıci kabrıne konuldu. "Tabut, müzenin tam orta kısmını teşkil eden ve yukarıdan aşağıya beyaz muslinlerle kaplanmış olan salonun ortasındaki kaideye gene silah arkadaslannm elleri ile kondu ve gene bu ellerle sanh bayrağımız örtüldü." 22 kasım tarihli Cumhuriyet'te o an busatırlarla anlatılıyor. Fotoğrafta, İsmet tnönü 'yü, Atatürk'ün tabutunun yerlestirilmesine yardtm ederken goruvorsunuz. Osmanzade Hamdi ile bir milletvekili arkadaşı Ulus Başyazarı Fai^h Rıfkı Atay'ı Caddebostan'daki yalısında ziyarete giderler. Amaçrarı durumu öğrenmektir. Atay, şöyle bir yorum yapar: "Atatürk'ün Celal Bayar'ı Başbakan yapma kararı kesindir. Fakat böyle yazılamaz. Dünden beri İsmet Inönü İle Atatürk'ün araları olağanüstü Iylleşti. Sabaha kadar birlikte yediler. Ankara 'dan gelirken inönü, bu koşullar altında çalışamam, demiş. Bu koşullar dedlği nedir? Belkl blnblr türlü neden var. Atatürk, Inönü 'yü bırbuçuk ay Izne razı etmlş. Birinci gün kongreye gelmemesi istita ettiği içindir. Celal Bayar, Başbakanlığı kendi isteği ile kabul etmez. Ancak bir emir diye kabul eder. Çünkü bu işin çok ağır bir yükü olduğunu blllyor." Durumu Içişleri Bakanı Şükrü Kaya'dan ögrenmek istediklerinde de aldıkları yanıt şöyleydi: "Inanılmayacak bir şey. Fakat İsmet Inönü bir gece Atatürk'ün yanında taştı. Işlere çok karışılıyor, dedi. Devleti yönetemiyorum. dedi. Yazılacak şey değil ama, bllesin diye söylüyorum. Bir de Tevfik Rüştü sorunu var. Devletler arasmda anlaşsınlar, bizim Dışişleri Bakanı'nın hastalığıdır. Anlaşmasınlar daha iyi. Anlaşırlarsa bize bela olurlar. Anlaşmazlarsa rahat ederiz. Ama Tevfik Rüştü, birinin koltuğu altına girerek çalışır. Bir zaman Musolini, sonra LJtvinof, şimdi Eden. Oysa bu sorunu Nyon Konferansı sırasında ortaya koymalı Idl. Bize o zaman muhtaçtılar. Şimdi suçu İsmet Paşa'ya yüklemek istiyor, istifa etti de ondan olmadı, diye." Ortada bir istifa vardı, yeni başbakana göre hükümet programı ne olacaktı? Tan gazetesinde Ahmet Emin, "Yeni program yapılmalı" diyordu. Gazeteler ateş püskurdüler, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği'nden gazetelere bıldirı verildi. "Değişen bir şey yoktur." Sonunda Falih Rıfkı, makalesi ile tartışmayı bağladı: "Bu memlekette gerçek iktidar yeri Atatürk'ün kalbidir. İsmet (Inönü) o kalpte yer bulanların ve bu sevdiğinden daha kutsal bir ödül olmadığını bize öğretenlerin başında gelir. Atatürk'ü seven herkes, Celal Bayar'm yardımcısıdır." Tan gazetesi on gün kapatıldı.