Katalog

5KAS1M 1<W5 SA^I 502 EDEBİYAT 15 Aıııerıkan loplunıunun gerçekleriy le\ üz\ ii/egel, nıis Anıerikan ronıaneısı yokluğıından yakıımorSUI1U7. timidramaıizeetmebihneininbirba.şkabiçımidir. Benim hedel'im bilincin dramatİ7e edılmesi ya dapoıtıeleri denemelerden bağımsızkılmakdeğil Yazdıklanmaşkıvetutkuvuiletıvor. Denemeler, irdelenençalışmalarla uç noktada kurulan tutkulu ili^kilerden çıkıpgelıyoı.Cienışbu bilgi birikimim \ar. anıa özellikle ezberei değılım aslııula bu özellikpekazbcndc. "Satürn Ftkisi Altında"daki deııcıııelerini/in diğer çalışmalarını/Ja ilişkisini nasıldeğerlendiriyorsunıız? Saliını F.tkiM Allında, benım Avrupa'vla ili^kım uzermebırkıtaptır; kimliğim.algılamalannı. otobiyografık birçalışma. Denemeler, kcndı bılincimin süzgeeinden geçerek anlalılmı.şkiştlcrnıbiiiııij'Ieııylc ılgilidir. Elıas Caneııi portresı, ona duyduğum ilgmııı yansımasıdır. Koskoca özel birkütüphanc. örneğinenazCanctti'nınkikadarkonuşabilcccğım kcndi kütüphancm. Fleşlirelyaııınızdangelenbirbiliııçlilik >ükü taşıdığınm dÜNiınıiyor ımısunuz? Süperegoyaralu'i\eimgeselyanıni7ititizlcştiriyor mu? Hayır. sanmıyorunı. Anıa belkı deben bu soruyu vanıllayaeak cn uygun ki.si değılim. Aslında tam olarak anlavamadım Sİ7. ronıan yazıp film yapmayı biryana, dcncme yazıpyöneimenlik vapmayıdabaskabıryana kovduğunuzu mu söy leınck isti vorsunuz? Kendinizlc başbaşayken eleştirelden imgcsele bir sıra izlediğiııi/.de ö\le ya da büylebirkargasa vaşanmasıdoğaldır. Yalnızea bu karmasay ı farketmemekle kalmadını. bu ikisi arasındaki ilişkinin bilc farkında değılim. Roman vazdığımda.beni tek ilgileııdiren şcy budur. O sırada. herkes gıbi ben de kendi fantezilerimlc yola çıkıp sonra sözcüklerle, sıfallarla ve virgüllerle boğu.şmayabaşlıyorunı. Nerelerevarabileceğıme dair hıçbır peşiıı lıükmiim olmuvoı. Zaien roman yazarken asla denemelerimde yaplığım gibi bu fikri lanımlamava çalışnıanı. Yazdığıııız romaııın bir sayfasını tamaıııladığınızda elcştircl biliın; şuııu yenidenyaz, buııaole^tircl bir b;ıki!j at jiibi 1ikirleryiiriitnıeyeba^lamıvornıu? Her yazaı lıem oraya gidip a\ uç dolusu hammaddeyı. o herııe ise. lanlezileri alaıı bıı budala, lıem de bu çok öznel, bu i.şe yaranıaz. busıkıeı,bukısımatılmahdiyebileeekkadar yürekli biı editörolmak zorundadıı. Ben kolay \e lıızlı ya/anıam llk taslağını daima. saklanıay a değerbtrkaç ogcdeıı ohışuı Onlaı ı aray ıpbııluı ıım \ e> apıy ı kurma> a başiarım. Daha sonra ataeaklanmı atar ya^amayanlan deliıederım. İşle size \ enıden y azmanııı ya da hirikiınnenin biryöntemi. Bubağlamdaeleştırel bakışetkendiı; anıa ben eleştıreletmeııı çağırarak yiiz \ ernıenı ona çalısmamın cditörliik isini ben görüriinı. Bu. bılmcin pek zanaatkârane bir yansımasıdır kuramsal değil.ama uygıılamay a day alı vesezgıseldir Sizce,hangigününıÜ7 Vnıerikan \ azarlanyazınsal anlanıda eiddi çabalarlıarcıyorhır? \\illianiGass, Hlizabelh i lard\\ iek \e F..L. Doetomwbenı besleyen.ke\ ıi" \eren, bir şey ler öğreien yazarlar. Ne öğıendigimı bılııııyorum;belki dekeyıf. lılbette.JühnUpdike.C),bırincisımfbırroman >a7mı.ş oldugunu düşünmesem de geıeeklen bııinei sınıfbır yazaıdır. llercümlesi lıeyecanlaiiııelen bir vazaiDİan Plıilıp Roth lein de a>'iıı hayranlığı duy uyorıım. Bu de JohnCheeveı 'inöykuleri Beni ilgılendiıen.melnm nitelığıdıı. Biiyiilenmek \ehoşnutolnıak isterım; farklı bırdılde\azaıı\ ada\apıllaıı ingili/ee'\et,e\ ri Imış yazarlar iem ba.şkasiandanlarımvardırkalammıviııde lalıl kuıınus bü>ük A\ rupa > azaıları Bu. laıklı bıçımdeokumay ı. laıklı biı;imdeesinlenme\ igeiirir Anıa. öle yanda.ı da. fijr /au/]n . Bir modelim de olmadı. Benim modellerim. ilkgençliğimde , Mann, Anıerikan \a71n1nda. yazma eylemınin her .şevden önee öznenın ıç diinyasıııııı bırıfadesi olduğu inaıiLşı \aygmdir. Bencilliğın \e ııeaıi zihnıyelın dozajı öylesınedırki.buülkedeıyi dan çok. \ eııi çaliîjinalarımla ılgılıy 1111. 1 latta şıı anda üzerinde çalışiığım ya da çahşiııay 1 planladıklanmla demek dalıa doğrıı olur. (jeçmışieki çalışmalanmı leddeimediğim lemelini dıkkatc alarak okur ıçın bir seçkidüzenledım ana göre mi değişir hep? Kesinlikle. Çalışnıalarımı beni ilerive götüren bir ^ey olarak göıürüm. Dalıa ya/aı olmak ıçinalışilagel Kafl<a Y<7/. Kadlfl onee yapiığımla pek tazla mislığin düjinda olmak zoruııluluğmardıı.buıılaıdan yazarlar yardır diye ilgılenmem. Cn azından ••^ı'oruma K.aışı'"daki denebaşka yazmı se\ nıek \e melerim iv,in bıınu sö> leyekendi yükseli^ini herşeym hiç düşünmedim, bılıı im. Biriarıı.şma olarak üslünde tutmanıak da \ ardır zaten bu benim Ö7giin \e güçlü oldugunu tabiı. Dılı gözeten yazaıiaı yitip gilımyor. Belki de en yapabildiğim biı İŞ. «iüvindüğüm iein KampLızerine Noılar ı se\ iyoı> 1 yazarlar. şimdilerde sarıım. "'S'oruma Kar.şı" da lııp olduğumuz gibi, kisa Ben, yazt, tartışmanıniddialı olduguöykübıçımini seçeııleı. , nu dii^ünüyorıım. Anıa yaRomaııda.hepkendini 1Y7/Y7//' zınsal iklim değişinıini gözze ait ıııalzeıııey i nıi kuldüşi'mdüm; bu da den ırak iutmamak lazım. laıınıakistersiniz? W5() sonlarında \e 19d() Sanırım. kendi fantezı çuolmak isîediğim ba^lannda daı eeı\'e\ elı. i i kuruma saplanmiij duıunıliaynıı. Anıa. 1 l>w)'larda ol şeydi. Okumayı çok lisien zihniyeilı kıiaplaren Vokkonusulanlardı. duğu gibi birbirmden lüreyen öyküleryerine, şıı anda O çalışnıay ı yok sa> nıayaşta üzerinde çalışlığım türde nızın nedeııi? olanları isiiyorum. Bunıııı , beni Belki de su an bö> le bıı nedenı belkı de, herkes gıbi, yazıyı asla yazamayacağıilk nasıl yaznıam gerektiğınmı düşünmenıden.Âmabüden kesin emın olamam. tiin ilk çalüfinalar, o "ilk Edgar. Ney 1 se\ dığimi ya da neden ses"ı vıkarma\ a > öneliktir. hosjandığum bilıyorunı, •\\ ııı §e\ leri \ azıp durduğuPoe, Jaet çünkü bu doğrudan vc ateşmıı hissellığim pek çok an li bıı yaıııt. Anıa yazarken ViefOJ" Hll^O Vf olmu.ştur. Geçmişçahsmayetenııee ıyi olup olmadılarımdan kopııvoıum \e ğıııdan eıııın olamıyorunı. SOlllll da Bl'Ontt >a7ina e\ lemimııı yeni koBu. elbette. y azann ızdıraııulara ka\ ıııakta oldugunu bı goıu\onını. Bir \ azar olarak ^u ana kadar 19SI \e 19S2"de lüııı çalışnıalarınızı gırmediğimbukonularbenitutkuylakendigözden geçirip. "Bir Susaıı SoııtagOkııııe çeki\or. Bunlar benim aııamalım. Anıa ru"(A Susaıı Soııtag Reader)adı> lader\etınme>ıp lepertııarımı daha d,\ genışlcllediııi/.. Bu uzun zanıandır düşündiiğüme> ı umuNorunı. ııüz bir proje 1 1 i\ di? 1 Bu çeli>ki\lc. hangi kıstaslarü/crinde Okur. yaymeımm t'ıkrıydı \e benı bunun seçimiııi/i >aptıııı/'.> çokho.şbirfıkirolduğunaıııandırdı IlkıepKataıııı eok l'azkı karişiıı ııuııı.ı\ a valişaknıı.şuvdu' "Baskabırgösierıy 1 leıeılı edcr ıak en ı\ ı çalişmaını baz aldım Belırle\ ıeı dım.bıı ıeiıospekiıfdeğil'" Böy le bıı çalişolan.romaıımıa i\ ı bıı konubıılmak ısiemem ma.yaarıık y apıt üıvtmeyeıı \ adaolmuş\ a oldıı İlk kıiabım biı romandı \ e ıkı romanızaılariçmy apılıı. Ben geçnıışçalışmalaı 1111ııu da çok se\ ı\ oı ıını. "\ elınııııet" \ e '"()lü (,'oeıık". S\l\ia Plath*ıngüıılükk'rinigördünü/ nıii? Budahıy azann kendisini.hıçbirbiçimde dengı olma\ an \ azarlarla süıekli nıukayese etmesınneonlannbaşarılariNİaahüstolınasmı.hakelıiğinden çok daha azınasahip olduğu tiearı basannın özlemini du\masını anımsamaksondereeeacı \erıeı. Her ikiniz de ilk ronıanlarıın a\ ııı /amaııda ya> ııııladını/: "Nelininıet" ve "Sırça Faııus" 1963'<ecıktı. Biz a\ nı ku^aktanız. Aına tiearı sıandartlar beni aynı biçımde etkilemedi, çünkü ben. 1 l)65"ekadarüniversiiedekaldım. C). Mademoıselle dergısinin konuk edıiörii olarak Ne\\ Mırk"ageldi\eçalışmaları 1953'lczalenyayımlamışiı. ll'5()"lerdebenüni\eısite öğreneisi> ken. kabul ctmelıyım ki. bu dergininadmıbılebilmıyordum. Yalnızcasanalçı olarak değildıngusal anlanıda dalıa da bir koca \e dergicilik. sonra bir çocuk. ardından bir ronıanonun isleklerinin tnplunısal adellereuvgunluğunu nasıl de«erleııdiri)orsunuz? Kültürdeki hiçlikonun narsislikyogıınlaşıııasınısiikiipallı. Mtsam bana ne \ erecek?, \ a da. isiedığımi yazmamaİ7İn vcrılecck mr.'dü^üneesinıgeliştirıııek bü\ ük bırengellcmedır. Günlükleı in tonu bana 195()*lerın kadınlannı aııımsan\or. N'a.şamınsızebirarmağanpaketiieinde sunulması gerekliği düşünccsı egemendir: kusursuzbiıkoca.çoeuklar\eakranlarınızın hayranlığı. Birtürnonnal hayardayaşayabıleeeğimi çok sık düşündünı. Benim ilk ıııodelim Madam K.üri idi. Kocası\la omuz omuza çalı^mışlarve kendilerı gıbi bilimadamıolançoeuklaryeliştirmişlerdı. Beııde 17 yaşında e\lendim. hiç dü.şünmcden yapılmı$bıre\ lılıkıı bu. loplunıun buliiı kıııallanna başkaldııı \;\ da onlardan ıı/.ak saşanıak \a/ına e> lenıini/.in belli başlı aşanıalarından biri oldıı ıııu.' 1 la\ır, ben > edi ya.şindan ben \ azı\ oııım. Hcpbirya7arolma\'i isledım. A\ ııı luıkuyla doktorolma\ ı da isienıişiını anıa sonradan katanıdan silip attmı. Her ikisinı birarada kusursuzea gölürmekbana gerçekçi görünmemişii. Mızdıklarını.herhangibırşevebaşkaldırı değıl. Bılinçli \a da bilinçsiz. kadın olmakla \ azar olmak arasinda birçaiı.şma hi.sselnıedimhıç. Vazmak,]iekçok birinciMnıfkadının.içindeyeraldığı birsanaıdalı. Kendinize bü\ ük bir kadın \azan nıodelaldını/mı? Bırkadın\azaı olacağımı duşünmedinı Bu modelmı deolmadı. Benim modellerim. ilk gençlığımde (îide. Maıın. K.a1\a'\dı. kadın yazarlar \aıdırdi\ e hiç düşünmedim. zaten bu benim vapabildiğimbiriş'. Ben.yazarlar \ ardırdıy e dü.şündüm; bu da olmak islediğım ^eydi. Ükumayı çok küçük ya.ştaoğrendım.beniçaıpan ilk >azarlar da Edgar Allan Poe. .laek London. N'ietorl lugo\esonrada Bronle'ler. ^apıtlarıııızı \a\ıııılama\ahangi ııokiadakarar\erdiniz? "Velinimer'in \ a\ ımlanma asamasına geldiğine inandığım 7aman yavıneılarmbirlisiesiniyaplım. DjunaBarııcs'ın Çalışmalanndan Seçmeler'i ya> ımladığı içiıı ilk tercihim Faı ı ar, Sıratı.ssoldıı. Ycni Yönclimlerikııu'i scçimımdi.Ünlardalıayranlık duyduğum pek çok yazann yapıtlarını yaymlamı.şlaıdı. anıa ben onları ulasılmazbuluy ordum. l içüneLi.sii.Ciro\e l'ıess ıdı. Beckeu'ı yay ınhyorlardı. "N'elınımer'ın metnını birkutuya koy dum \e Faıraı. Sıratiss \e Ciırou\"a göııdeıdım Ikı lıal'la sonra bana bir aıılaşma önereıı Robeıt (iıroLi\"danbırosiley emeğı çağıisi aldım. kitabııı ıızenıule a\ laı e.ı süıen bıı çahsnıadan sonra y ay ımkındı ^