Katalog

2 YAŞAM CUMHURİYETDERGİ Tahran'a, Tahran Üniversitesi'nin Paris üniversitelerinden davet ettiği bir grubun içinde, üniversitelerarası misafir statüsünde giden Mehmet Aydın üç haftalık bir gezinin izlenimlerini anlatıyor. Bu izlenimler tslama sığınarak yaşamaya zorlanan bir ulusun trajedisini deyansıtıyor... Şah olmadı, Humeyni de.,, Ya şimdi? 1. sayfanın devamı Yanı bir Üçüncii Dünya ülkcsının. üçüncü dünyali başkentı. Resmî güvenlik güçlerınden çok, paralı askerlere benzeyen ve ortalıkta başıbos dolaşıp, sözdc "gönüllü olarak", Islamı ölçütlere görc giy inmeyen ve "yakın akrabalık dcrecesi dıijindaki" erkeklerlc dolaşan kadınları bulup kontrol etmekten başka ısı olmayan "devrim ınuhafızları" (pasdaranlar) dışında, yani alışıla gelmış olanın di!>ında ılk göze çarpan en önemli farklılık, kadınerkek ilişkilcrındcki net ayrım, yanı kadınların örtülü olması. lemeyi de ihmal etmediklcrıni görmezlikten tüsüz çıktıklarını düşünün; rejım en önemli gclemeyeceksiniz. Tahranlı kadınların, örtün meşruluk kaynaklarından birısinı, belki de mc usüllerinden kaçamak yapmaya başlama"namusunu"kaybetmİ!}Oİacak.Buyüzden kalanndandır kı dcvlct büyiiklen. çaı>aflarda dınların örtünmclcri rejim için "olmazsa olkara rengin dibinda renklerın de kullanılabılemaz"gıbıbır!jey. ceğini söylüyorlar. Bu kadınların yasaklara Iran 'da örtünmenin tüm Iranlı kadınların orkarşı direnişinın bir sonucu. Fakat hıçbirkatak bir tercihı olmayıp da, mevcut rejimce dadın, şimdilik siyah ve kahverengı dışmda bir yatıldığınıanlayabılmekiçinTahransokaklarenkle örtünmeye cesaret edemiyor. rında bırgiin dolai>mami7 kâfi. ÖrtüsüzsokaErkeklerdeyse, tüm erkek modalarının ızlc ğa çıkıp da, dev rım muhafızlannın kontrolürıni bulmanız mümkün. Kravat takmamak ne yakalanmamak neredeyse olanaksız. Türyaygın bir alüjkanlık olsa bıle. papyonlu ve kiye'de Kemalist cumhuriyetin ilk dönemlckravatlı erkeklerde görebılırsıniz. iran'da gırinde olduğu gibı, Şah Rıza döneminde de yım daha bir önenı kazanıyor, çünkü sö/dc de İran'da "zorakı modcrnleştirme" sonucu janolsa Batı ıle farklılığın, en bclırgın hıçımdc dı darmaların çarşaf yırttıgı dönemleryaşanmii}. şa vurulmak ıstendıği bir alan haline gelmı^. Sevgililerin pasdaran korkusu Bu "farklılık" İran'da en çok kadınlarda bcllı ediyorkendinı. İran'da ınsanlar. ö/el ya^amlar üzerine koMollalar ise geleneksel Acenı giysılerıyle. . yulan yasaklarla yönctılıyor. Rejım, mahrem toplumsalhıyerar!>i içinde dinîsosyal bir kasii/erınekurduğuyasaktakendıvarlığınıbulutın üyesi olduklarını bellı edıyorlar. "Örtulü yor. Fakat bu yasaklar, özellıklc gençlertarakınılık", nıollar^ı re|imının en biiyiik me^rufındandclınnıckte.Pasdaıanlarınötckıgünlük lukkaynağı...Bir an ıçııı kadınların sokağaöruğra^ılarından bırısı dc, dağılma saatlerinde ki7 okullarının önünde bekleyen erkek ögrencilerı kovalamak. Herhangi bir kafeteryada baş başa oturup muhabbet etmeyı deneyen sevgililer, kafeterya sahibinden müsamaha koparsalar bilc, "pasdaranlar geldi gelecek" korkusunu atamıyorlar içlerinden. Genç bir kadırun da, kocası ya da kardeşiylebırlikte değilse, pasdaranların kontrolüne uğrama korkusunu yenereksokağaçıkabilmesigerçekten cesaret işi. Tüm bunlar günlük hayatın akışınınbirerparçası gibi... Ya aile planlaması ve kürtaj? Şah hanedanının yıkılmasından sonra, her iki konuda mollalar tarafından "emperyalıst Batı'nın Üçüncü Dünya'yı ve Islamı toplumları kontrol altına alma polıtikası" gerekçesiyle yasaklartmıştı.Yenirejim,açıkça,fetvalıveâyetli"Kadının yerı evidir" propagandası yapıyordu. Ama. özclliklelraklransavaşından sonra, Islam Konseyrnın yenı nüf'us>polıtikasını açıklamasıyla.nüfusplanlamasınageçildi.Şımdi, hızlı niifusartıs,ını önlemck ıçin televızyon yayınlarıyla, sokaklardaki dev panolar ve bro Kara çarşaflılar kenti... Tahran'ın ı^lckcaddelerindcörtüsüzkadınarastlayamazsıni7. Kadınlar.genellikleTürkıyc'de bılıncn "türban" vc daha çok "kara çarşaf" dcnilen usullerle örtünüyorlar. Şaşıracaksını/ ama yüzlcrı tamamen açık. Fakat örtülü kadınların, özcllıklcgenç kızların,yü/lerinc hafıf makyaj yapmay ı vc tırnaklarını ojc