Katalog

EV E K O N O M İ S İ Meral Tamer R A S G E L E Raif Ertem Ön ödemeli taksitli satışlara bir alternatif Tüketicilerin 'çekiliş' dayanışması Ön ödemeli taksitli satışlara umut bağlayıp en güvenılir firmaların bile vaatlerini zaman zaman yerine getirmediğini gören tüketiciler, kendi göbeklerini kendileri kesiyor. zmır'den Yılmaz Tetik adlı okurıımuzdan bır mektup aldık gc\cnlcrdc Okurumuz yaklaşık bır yıl onte, dayanıklı lukctım malları scktörundc ı,ok mutcber bır lırmdinn, " ü n Ödemeli Taksitli Satış" kaıtıpanydsına katılmış, ancdk /aınanı gcldığındc ınalını teslım alaına rnıştı Uretıcı lırınanııı bayıı, "An» firınadan rnal gelmedı, lnra/ bekleyın," dıyoıdu Yılmaz Tclık ısc, "Bekleıneklen hıışku care var nıı? /ateıı vaal edildıgı KIIII ııuıl lesliın edilmedigı de oluvor," deyıp beklemeye devam edıyordu Bıı arada gımlerden bır gun, bayı ortadan yok oldu Pılısını pırtısını toplayıp mağazasını kap.ıtmıştı Yılmaz Tctık, neye uğradığını şaşırmış bır haldc üretıcı tırmanın Izmır'dckı satış şırketının merkcvınc başvurdu Ama orası ışı yokuşa suruyor, malı tcslırn cüneyc nıyctlı go rünnıuyordu V ılmaz lclık adlı ukıırıııııu/a ve onıııı gıbı ıınığdıır olaıı dığcr Iılketıcıleıe ^u gerek^eler gös tc*ı ılıvoıdıı • Bız, sı/ın malı lcslını atnıadığını/ı nereden bılelıııı' Ya aldıııı/ da bı/den ıkınu bır kc7 talep edıyoısanız • Maga/ayı kapalıp orradan yok olan ana ba>ıdeıı, "malı leslını almadı£ını/a ılair" ım/alı mııhurhı bır kâğıl almanız gerekırdı • Mcm bı/, sı/ın suıellermızı doğıu dürüst odcdığını/ı ncıcdcn bılelını' Ana bavı orladdiı vok oklıığuııa göre, bunu bclırlcmc ınıkânınıız da vok işı yokuşa suınıenın ana ncdcm ıse kuşkusuz maddı ıdı Aııa bayı kcpenklcıı ııulınp oıta daıı vok olııiKd, kıışkıısuz ıııeticı fııınayı da yııklıı bır /.ırara sokııuıs.lıı Tıpkı tuketıulere olan taahluılleı ıııı veıınc getıımedığı gıbı, ana (nıııaya olan taahhutleı de vcrınc getmlmcmıştı Bır sürıı borı, takılınıştı Ama bu fdturanın bır kısmı tukctıcıdcn mı <,ıkanlnidlıydı' Urctıcı tırmanın bır dığer kaygısı ıse, başka kcntlerdckı ana bayılerın dc "ckonomık krı/ sonucu" kepenklerı ındıınıeleıı ve l/mu'dckı olayın tekrar etıncsıvdı Dolavısıyle tavız vml memelı, zaıaı nıınıımıında Uıtıılmalıydı Ovsa o/cllıklc guvuıılıı fırııı.ılar larafından Yeılestııılmeye <,alışıldiı "oıı odemelı taksitli satış" kampaııyaları, bu lur varaları bırkav kcz alıısa Uıketıcı gııvenını ıyıee yıtırır ve bır yandan tukehuye lıyal avantajı sağlarken, dığer yandan da urctıci tırmaya hcm ucuz tınansman hcnı dc üretımını programlama olanağı sağlayan rasyonel bır sıstcm çokup gıdcrdı Bu arada pıyasdda mutcbor olan lırnıalaıın tüketıcı gözündckı ınıajı d.ı sılıra ıııeı, "Koınijiınıın kom^uya tavsıvcsı en elkili reklamdır," sozu ICTS yuz olııp kotıı reklaııı oluı ve "kolu haber vabuk yuyılır" mısalı, "kom>ular" po (diısıvcl laleplerıııı geıı (.ekebılıı lerdı Nılckım lıafta ba^ında Izmır'den bır meklup dalıa aldık Aydın Balla adlı okurumuz, Yılma/ Tctık'le ayııı kampanyaya katılan bır başka I? Yeşil Bursa karardıkça karardı eşıl Bursa deııırdı Çevresı dağlık, claı; larında orman Ortası bağlık, baflaı da salkıın salkım u/ıımloı At'.ıJ.ıı da meyve. Şeltalmın suyu parmakUuMcUuı akardı. Insanların vüzunde kan, ayaklarında dcr man (Jülcrck sclamlaşırlardı Mıılluvdııl ıı Yaşadıklarının farkındaydılar Sonra teneke u>garlığı geldı tşadaıııUn fabrıkalaıına yeı aradılar Bı.rsa'dan gıı/cl yer olur m u ' Ova ycmyeşıl Dağlar veıııvı şıl Suları gııııll gurııl iik.ır Hıılun soll 1 1 Bursa\dan geçcr lam fabııka yapılacak yeı Oökova O) le olmadı m ı ' llalıkarnas il 1lıkcısı'ndan dınlcmışler (lıılıı bıı ışad ııın 1 1 gottırmıış "»amacUıı denı/e doğru b ık 1 mış Duyguları kabarmı^, " l a m labrıkı ı>! 1 ıak yer," denıış tşadamı bu Dı/dckı ışadarnı nıaııiı 1 ü u n l ı ı k ' Avıısturya'darı könıuı gctııciık Ege"körfezlcrıne tcrmık santral kurmavı kım dUşünur' tşte Bıırsa'da boyle oldu Pabrıkdlar \<>V seldı, bacalarda kara dıınıan Halla nıı y u bahçelerı kcsıldı, yerıııe meyve suyu s kan tabrıkalar kuruldu Mcyvesı d ı ş a ı ı l ı i arlık 1 Lgzozlardakı petrol ılk Bursa'da aııl I Boşaldı' Toprağında bcreket labrıkalardı Akını kall.ııa kallaı veııldı Bıtışık dıı < negevıldı kcnt bü>üdukçe buvıidü S o U k larda omuz omuza Ağavlanıı arasına gomülu evler ka\ l du Ycrlcrmc gn bloklar dıkıldı ' Vsıl lln sa", gıı Bııısa oldu Bacalar püskurdıl, cgzozlaı oksürdıı \ şıl Ruısa", kdiaıdıkı,d karaıdı Melıe kı ılı Nada en la/la 7^ mıkıograııı olması gcrı.^ kükürt dıoksıt IKKOgıaına yükseldı ()l 1 lara ara \eııldı Halkın sokaga v'knutn' 1 ıslendı Bacalar durdu ("g/o/lar sıı.n Ölenler cildlı kal.mlar hasta k a v i v o ı h ' Ama kara duman corcklcndıkı,e con ^ 11. nıyor Cndecem vok Uıuutldr lodosa b.iı !ı kaldı Yanı vıııc doğava Doğayı oldııı 1 Doğadan yaıdını bıkk Olrna? bovle scy1 Olamaz Ders almasını d,ı bıluıı>oru/ [J.ılı ı 1) yıllaıda, lngıltcre'dc >asandı N c m k t şcn kükürt dıoksıt, asıt >ajmuruna dıuı tu Yağdı, yagdı 4 b ı n k ı ş ı o l d u l O b ı ı ı k ı 1 kan kusarak hastanelcrc ko>ıu Bı/de de olaıağı bu Ilasaıı ( fmal'n I lırttığı gıbı "Bu konu Turkiye'dr lıııl.ı \< li'rınıi'i'idıliM' ulınıni)or. Kımılen, ( o ı r sn rıınların) kuçumseyerek 'luks' saymjk ;^ıi 1 çugın grrısınde kulmış eğılımlerııı sııhıhııhı ler." Olsunlaı Bıı katavla gıdeıı askııe Kara duman durmuyor kavserı, \nk ı ra, tstanbul, lzıııır demedeıı vayılıvor Dc reler pıslık akıyor Denı/ler, göller pcırnl ambarı. Çevresı cöpKlk Şımdı ne o l a c a k ' Bacalar duracak Kcntler boşalacak \ra balar cöplüğe alılacak Yenı fabııkalan Y> nı yerler aranacak Yenı araUar bulunac ık Gıdcnleı ne olacak 7 Cıöturduklcıı' Rasgele 1 Y I mırlı tukctıcı doslu ı\cdeıuyk* sanuı/ avnı ola yı yakıncn vavımı^ Aydın Balla, "Tıırkiye'de ola>lara 11/ıııı >adcde bakan, nıııleber firıım l:ılan yok. Bu olavı )>ordukleıı soııru hı/ sııkelH' şu karara vardık: IS kı>ı her a> 75'tr hin lira\ı ortava kı»ııp kıını <,ekı>orıı/. Kıırj kime çıklıysıı parayı o alıvor Taın I nıihon 125 bın lıru... Mıs (;ıbı pura. I ırnıaııın agı/ kokusıınu Vekmeden nıı odoınelıymiş, arka odemelıyıııı^ dije uğra>madaıı ve paralan odıı\orum ama mıılımı alahılpcek mıyim dı>c uykusıız geırler gcvırıneden, ısledigı malı satın alıyur. h rtesı uy aynı yontemle vıııc kııra eekilıyur ve bır baska arkadaşımızın cksığı kapanıyor. Bu yontemı lum Cumhunyel okıırlarına salık verehilirım. Bu tur bır vımlımhısmıının mııllaka işyi'rlcrindc olması da >arl degıl. Aile çevresinde, akrabalar vu da vııkııı ve gııvenilir dostlar arasında bu lur yardunla^malarla ba/ı ihüyaçlar pekâlâ kaı>ılanabılır," dıvor Bı^ bu ıkı mekmtuı an arda sıraladıklan sım 1,1, "nn ödemeli laksilli salıslar" hakkııul.ı bıı kaı, noktavı okurlarııııı/a tekrar lıalıılatmak ıstıyoruz • Ön ödemeli taksitli satıs kampanydlarına gırerken fııma ne kadar muteber olursa olsuıı, vaadını zamanında tutmayabılcccgını lıesaba kdlııı ve bıı gecıkmc nedenıyk sızın ııgravata ğını? /ararı tazmın edcccğını ummayın • Satış sÖ7İc^mcsını ıvıce ııııcleyııı Pğer sıze vaat cdılen tdrılıtc malı teslını alamıyorsani7, satış sö/lcşınesmı vaptığını/ fırmadan, "malın teslim edılmedıgıııe" ılışkın bır belge alın • Yılmaz letık örneğınde oldıığu gıbı, satKi firmaların "urladan yok olabileceğini" hcsaba katardk ürctıcı lırmanın ne gıbı taahhütlcr de bulunduğunu 1yı araştırın Ve ana sözlcşmcdc ı lıoılıangı bıı taahhııt varsa (orncğın ürctn.ı lırına, /amamnda teslım (.dılmcycıı malları 2 a\ 11,111de tukeriLiyc teslım etmtklc vukumludur gıbı bıı ıbarc) buna ozellıkle dıkkat cdııı vc urclıtı tırmaya suıc dolmadan ladelı laahlıutlu mek tupla ya/ılı basvurunuzu vapın lîu arada rtn ödemeli taksıtlı salış kaıu panyalarına gırcıı ürctıcı lıımalara d,ı bıı cıft sozüınüz var • Lğeı tukctKivle, "V'n seııetlerını ode, ben de sana şu larıhle malıııı teslım edecegım " dıvc bıı taalılıude gıı ılmısse, zaman zanıan buna 111ye ııyıılmaz'' l)ıeti(.ının, malı I 2 ay ya da I s 20 gıın gecıkmeyle teslım etnıcsı, nedcn "en ılojjal hakkı" sayılıı ' • Cğer tüketıcı sencdını ödcme/sc protcslo olıır, yanı onıın öyle bır şansı voktıır Rıına kar şılık urctıcı ınalını bıı ay gc\ teslım edeıse, lıı ketıcıye bu gecıkmcvı nedcn t.ı/mın etmcz'' (Orneğın son scnedın bır ınıktaımm odenme mesı gıbı) • Cıccıkmcye ısyan edeıı tuketıcıye, "eger meınnun değılsen, nl'l paranı n l ' r l a l " demck haklı mıdır 7 Yııksek enflasyonun yaşandığı ulkemızde salış so7İeşmesının yapıldığı tarıhlc malın teslım edıldığı tarıh arasındakı tıyat farkının bıı koşullarda tuketıcıye soz hakkı tanıınadığı ortadadır Dolayısıyla ıtıra/ eden tuketıcye, "gel paranı al," cevabı, bır anlamda, "Sıkıysa gel al, sen zararlı çıkarsın. Aynı malı şinıdi almaya kalksan, çok daha yuksek bir bedcl odeınek /orundasın," demeye gelırılmcktc ve tüketıcı nın elı kolu bdğlı duııımda bırakılmaktadır hğer üretıcı lımıa, gen,ekten tuketıcının hakkını tazmın etmckten yana ıse, acaba zamanında teslım edılmeyen mal ı^ın odenmesı gereken para, malın ogünkü satış fıyatı Ü7erınden ola 15