Katalog

19 HAZİRAN 2009 CUMA 3 Yaşasın, baba dedi! FİGEN ATALAY Bebek için “baba” demek, “anne” kelimesinin söylenişinden çok daha kolaydır. O yüzden de “baba”, çoğu bebeğin belki de ilk söylediği sözcüktür. Minik bebeğinin dudağından “baba” kelimesini duyan bir erkeğin buna kayıtsız kalması mümkün değildir. Bu büyük aşkın sorumluluğu ise çok büyüktür. İşiniz, eviniz, arkadaşlarınız, akrabalarınız, eşiniz… Her şeyden, herkesten vazgeçebilir, yeni deneyimlere, yeni ilişkilere, yeni hayatlara yelken açabilirsiniz. Ama baba olmanın geri dönüşü yoktur. Babanın çocuk gelişiminde önemi büyük. Batı kültüründe babaların rol ve katılımına odaklanan birçok araştırma, babaların çocuklarıyla esas olarak oyun oynamayı seçtiğini gösteriyor. Ne tür bir katılım tarzı seçerse seçsin, babanın çocuk bakımına katılım düzeyi ile çocuğun sağlıklı gelişimi arasında olumlu bir ilişki olduğu da araştırmaların sonuçlarından biri.. Anne Çocuk Eğitim Vakfı (AÇEV) uzmanları “baba olmak” üzerine şunları söylüyorlar: “Babalar çocukların hayatında önemli bir yere sahiptir. Kendi babanızı hatırladığınızda birçok açıdan babanızın hayatınızda önemli bir yere sahip olduğunu anlayabilirsiniz. Çocuklar özellikle erken çocukluk döneminde babalarının kendilerini izlemelerinden, fikir vermelerinden, yeni şeyler öğretmelerinden, onlarla oynamaktan, kısacası babalarıyla birlikte olmaktan son derece keyif alırlar. Ayrıca bu dönemde babalarıyla birlikte olan çocuklar gelişimleri için gerekli olan birçok bilgiyi, beceriyi ve duygusal desteği elde ederler. Baba çocuğun hayatında çeşitli alanlarda direkt ve dolaylı yollardan etkilidir. Evin içinde sadece varolması bile çocuk için önemli bir katkı sağlar.” Babanın çocuklara yararını pek çok açıdan incelemek mümkün. Bunlardan bazıları şunlar: Babalarıyla yakın ilişkisi olan çocukların zihinsel becerilerinde artışlar görülmektedir. Araştırmalar babalarıyla yakın ilişki içinde olan çocukların; dil gelişimi ve problem çözme testlerinde daha yüksek puanlar aldığını göstermektedir. Ayrıca yine bu çocuklar bulundukları sosyal ortamlarda bilişsel becerilerini diğer çocuklara oranla daha iyi kullanmaktadır. Babalarıyla zihinsel becerileri içeren oyunlar oynayan çocukların çeşitli testlerden, babalarıyla ilişkileri olmayan, oyunlar oynamayan çocuklara göre daha yüksek puanlar aldığı da belirlenmiştir. Erken çocukluk döneminde babaların çocuklarıyla etkin şekilde ilgilenmesi çocukların okul uyumunu ve başarısını olumlu etkilemektedir. Babalarıyla ilişkileri sonucunda çocukların farklı uyaranlar alması, annesinden farklı bir ilişki tarzını yaşaması, zihinsel becerilerine ve gelişimine katkı sunmaktadır. Birçok araştırma ve uzman, babaların çocuklarıyla oyun oynamasının çocukların gelişimine özel bir katkısı olduğunu işaret etmektedir. Babalar çocuklarıyla oyun oynadıklarında birçok etkileşim olmaktadır. Bu etkileşim sayesinde çocuklar duygularını ve davranışlarını kontrol etmeyi, duruma uygun şekilde düzenlemeyi öğrenmektedir. Babasıyla oyun oynayan çocuk, annesiyle doğum öncesi ve sonrası yaşadığı yakın ilişkiyi kurma şansını bulmaktadır. Oyun oynamak ise çocuğun duygusal, sosyal, bedensel ve zihinsel gelişim alanlarında ilerlemesini sağlar. Babayla oyun oynamak ise çocuğun özel, değerli hissetmesine katkılar sağlamaktadır. Çünkü –özellikle erken çocukluk döneminde çocuklar annelerinin dışında hayatlarında diğer önemli kişi olan babalarıyla kaliteli zaman geçirmeye gittikçe artan bir ihtiyaç duyarlar. ? Babanın zihinsel gelişime etkisi: Kimi baba, çocuğuna daha anne karnındayken aşık olur. Kimisi doğduktan sonra ilk gördüğü anda. Ama çoğu için büyük aşk, çocukları kendilerine ilk kez “baba” diye seslendiklerinde başlar. Babalar çocuklarıyla esas olarak oyun oynamayı seçiyor. İster oyun, ister bakım, ister derslerle ilgilenme, ister birlikte gezme... Baba, hangisini seçerse seçsin, bu yolla çocuğunun sağlıklı gelişimine büyük katkı sağlıyor. ? Babanın duygusal ve sosyal gelişime etkisi: Çocukların doğumla birlikte kendilerini güvende ve huzurlu hissetmeleri çok önemlidir. En yakındaki kişiler olan annebaba bu güveni sağlamada birincil derecede rol oynar. Erken çocukluk yılları kişiliğin temelinin atıldığı yıllardır. Son yıllarda yapılan araştırmalar sadece annenin değil babanın da birincil derecede çocuğun bakımında etkin olmasının çocukların sosyal ve duygusal gelişiminde etkili olduğunu göstermektedir. Babalar çocuklarıyla birlikteyken onların çevreyle ilgili keşifler yapmalarına annelere göre daha çok izin vermektedir. Ayrıca çocuklar babalarıyla birlikte vakit geçirdiklerinde duyguları tanımlama, diğer insanların duygularını anlama gibi başlıklarda farklı deneyimler yaşamaktadır. Etkin babalık yapan babaların çocukları, arkadaş ilişkilerinde daha az sorun yaşamakta, kolay arkadaş edinmekte, sosyal becerileri daha çabuk öğrenmekte ve kullanmaktadır. Babalarıyla erken dönemde yakın ve iyi ilişkiler geliştiren çocukların kendilerine güvenli, etraflarında olan bitenleri araştıran, sorgulayan ve büyüdükçe daha iyi sosyal ilişkiler kuran çocuklar olduğu tespit edilmiştir. Bununla birlikte, erken çocukluk döneminde babasıyla yakın ve sağlıklı ilişkileri olan çocukların yalan söyleme, olumsuz, istenmeyen davranışlarda bulunma ve depresyon yaşama olasılıklarının diğer çocuklara göre daha az olduğu belirtilmektedir. ? Baba çocuk ve oyun: Çocukların özgüvenini etkiliyor Babalar kız ve erkek çocuklarına karşı cinsten ve aynı cinsten ebeveyn olma rolüyle bir modeldir. Babanın cinsiyeti de çocuklar açısından farklı bir deneyim yaşama şansıdır. Babasıyla iyi ilişkiler içinde olan bir kız çocuğunun özsaygısı ve özgüveni artacaktır. Babasıyla kurduğu kaliteli ve sağlıklı ilişki kız çocuklarının ileriki yaşantısında erkeklerle kuracağı ilişkide yol gösterecek ve kendine güvenli, kendini erkeklerle ilişkide ifade edebilen, isteklerini, sınırlarını ortaya koyabilen bir kişilik geliştirmesine destek olacaktır. Öte yandan erkek çocuklarının babalarıyla kurduğu ilişkinin sağlıklı olması erkek rol modelini yaşaması anlamına gelir. Bu model kadınlarla ilişkiden, sorun çözme, duygularını göstermeye kadar birçok alanda örnekler sunar. ? Babanın kız ve erkek çocuklara etkisi: anlamına gelir. Çocukların babalarını ulaşabilir ve yanlarında hissetmeleri kendilerine güvenini olumlu etkiler. Sorumluluk: Çocuğu doktora götürmek veya arkadaşlarıyla buluşmasını organize etmek gibi çocuk adına, çocuk için bazı faaliyetleri yapmayı ve yapılacakları hatırlayıp planlanmaktır. Çoğu kez anneye destek olmak anlamına da gelir. BÇocukGenç ve Erişkin Psikiyatristi Prof. Dr. Bengi Semerci, boşanmış ve “tek ebeveyn olarak baba” üzerine şunları söyledi: Boşanmış Babalar Bu babaların çocuklarına diğer babalardan daha fazla güven vermek zorundalar. Aynı evde olmadıkları, genellikle evden ayrılan oldukları için çocuklarına onları terk etmediklerini hissettirmek gerekir. Bu nedenle verdikleri sözleri tutmaları, belirli ve değişmeyen saatleri çocuklarla paylaşmaları ve onlarla oldukları zamanı onlarla geçirmeleri önem kazanır. Alınan çocuğun aile büyüklerine bırakılması, birlikte olan sürenin maddi bir çok şey alarak ama çocukla paylaşmayarak geçirilmesi,çocuğun babaya kızmasına ve onu maddi şeyler sağlayan, başka zaman gerekli olmayan biri algılamasına neden olacaktır. Yine bu babalar çocukla geçirdikleri tüm zamanı anneyi kötüleyerek geçirdiklerinde çocuğun kendilerinden gittikçe uzaklaştığını fark etmelidir. Eş kaybetme ve boşanma sonrası çocukların bakımını üstlenen babalar, annelerden daha az olduğu için pek araştırılmamışlardır. Çünkü bu durumda genellikle babanın çocuk bakamayacağı düşüncesi devreye girer ve çocuğun bakımı bir aile büyüğü tarafından ya da babanın seçtiği yeni eş tarafından üstlenilir. Böylece anneyi kaybetmiş olan çocuk, bir de babasını da kaybetmiş olur. Oysa baba olmanın zevkini ve yükümlülüklerini bilen her erkek bu sorumluluğu alabilir ve başarabilir. Az da olsa olan örnekler bunu ispatlamaktadır. Tıpkı tek annelerin düştüğü “hem anne hem baba” olma tuzağına düşmeyip, sadece ama doğru bir şekilde babalık görevlerini yapmaları sorunu çözecektir. ? Boşanmış anne babalar Babaların yukarıda bahsedilen alanlarda çocukları için olumlu etkileri olabileceği gibi olumsuz etkileri de olabilir. Bu etkileri olumlu yönde oluşturabilmek için babaların çocuklarıyla ve eşleriyle özel ve kaliteli zaman geçirmesi gerekir. Özel ve kaliteli zaman geçirmek ilişki içinde olan tüm tarafların istekli olması, birbirlerine güvendikleri ve birbirleriyle olmaktan keyif aldıkları etkinlikleri yapmasıyla mümkündür. Tabii ki çocukları düşündüğümüzde merak duygularını giderdikleri, diğer insanların ve kendilerinin duyguları, düşünceleriyle bir denge kurmayı öğrendikleri bir ilişkiden bahsetmek gerekir. Babalar çocuklarını yetiştirirken üç şekilde çocukların gelişimine katılırlar. Doğrudan Temas: Yukarıda farklı şekillerde belirtildiği gibi babanın çocuğuyla doğrudan, bire bir ilişki kurduğu her türlü etkinliği kapsar. Çocukla gezmek, konuşmak, oynamak, birlikte olmak bu katılıma örnek verilebilir. Ulaşılabilir Olma: Babanın çocuğu açısından hem bedensel, hem de psikolojik olarak ulaşılabilir olmasıdır. Mevcut olmak babanın var olması, ulaşılabilir olması ise çocuğun ihtiyaç duyduğunda babasından destek alabiliyor alması ? Babalar bu etkileri nasıl sağlar? ? Tek Baba ? Babanın katılım türleri: C MY B C MY B