Katalog

31 AĞUSTOS 2007 TARİHÇE 2.Mahmud’un kömürle tanışması yüzyılın son çeyreğinde İngiltere’de ortaya çıkan ilk sanayi devriminin, kömür ve demir temeli üzerine geliştiği söylenebilir. Kömür endüstrisindeki en önemli gelişmelerden ilki, kok kömürünün yüksek sıcaklığa çıkabilen fırınlarda kullanılmaya başlanmasıyla ortaya çıktı. Bu kömürün ısıl değerleri çok yüksek olduğundan, demir içeren cevherlerin kolayca eritilip eskisine oranla daha kaliteli demir metali elde edildi. Kömürün enerji yakıtı olarak kullanılmaya başlanmasıyla, İngiltere’nin dünya liderliğini sürdürmesi arasında çok önemli ve yakın bir ilişki bulunuyor. İngiltere’nin demiri kok kömürüyle eritme konusunda gösterdiği başarı, kömür endüstrisinde bir devrim niteliğinde ses getirmiş, bu gelişme de buharlı gemilerin keşfini ve geliştirilmesini sağladı. Tüm bu gelişmelerden uzun bir süre sonra haberdar olan Osmanlı ise o dönem uzun süren savaşlarla uğraştığından her yeniliği ağır birer yenilgiyle öğrenmek zorunda kalıyordu. 18. olmasına neden olan 1827 yılındaki Navarin yenilgisinin payı büyüktü. NAVARIN BOZGUNU... 1827 Ekim’inde Navarin Limanı’nı ablukaya alan İngiliz Amiral Codrington komutasındaki altı İngiliz ve beş Fransız gemisi ile daha sonra limana gelen birkaç Rus gemisi, 1825’ten beri Mora’da bulunan Mısır Valisi Kavalalı Mehmed Ali Paşa’nın oğlu İbrahim Paşa komutasındaki üç büyük harp gemisi, dört büyük ve 19 küçük fırkateyn ile birçok çifte direkliği, korvet ve yangın gemisiyle birlikte bu gemilerdeki 1994 topu yok etti. Birkaç saat içinde bütün donanma ile aralarında hasta ve yaralıların bulunduğu 6000 asker suya gömüldü. Donanmasını tümüyle yitiren bir padişaha, buharlı gemilerin önemi bundan daha acı bir dersle öğretilemezdi. Oysa, ilk defa 1787 İngiltere’de denenen buharlı gemiler konusunda 40 yıl boyunca kaydedilen gelişmeler sayesinde donanmasında bu tür gemileri olmayan büyük bir devlet kalmamış gibiydi. 1797’de Paris’e giderek Seine Nehri üzerinde başarılı bir deneme yaptıktan sonra tekrar Amerika’ya dönüp 1804’te ‘’Clearmont’’ adını verdiği ilk buharlı gemiyi yaparak 1807’de Hudson Nehri’nde çalıştırmaya başlayan Robert Fulton’un üstün gayretlerinin üzerinde hiç durulmamıştı. 1828’de İngiliz Swift adlı gemi Darphane müdürü ve bir grup ermeni tüccar tarafından 350 bin kuruşa satın alınıp Sultan Mahmud’a hediye edildi. Gemiye ‘’Sür’at’’ adı verildi. Padişah bu gemiyi o kadar sevdi ki iki yıl içinde İngiltere’de İngilizler’den bir gemi daha satın aldı. Navarin bozgunu sadece buharlı geminin önemini göstermekle kalmadı ayrıca Osmanlı’yı bir müttefik arayışına da soktu. ABD ile ciddi bir yakınlaşma sürecine girildi. 2.MAHMUD... Zonguldak kömürleri Uzun Hasan tarafından 1829’da keşfedildiğinde 1. Abdülhamid’in oğlu 2. Mahmud, Osmanlıoğulları’nın son altı padişahının babası, dördününde dedesi olması nedeniyle Osman Bey ve Sultan İbrahim’den sonra hanedanın üçüncü atası sayılır. Tambur ve ney çaldığı gibi otuza yakında bestesi bulunan 2. Mahmud’un aynı zamanda da yetenekli bir hattat olduğu bilinir. Ağabeyi 4. Mustafa’nın tutuklanmasından sonra tahta oturduğunda tanık olduğu kardeşi 3. Selim’in arz odasında vahşi katledişi 2. Mahmud’un sanatçı kimliğinde derin izler bıraktı. Bunun üzerine 2. Mahmud içlerinde 4. Mustafa’nın cariyelerinin de bulunduğu 33 kişiyi idam ettirdi. 1808’de yapılan bu idamlar Osmanlı İmparatorluğu’nda taht için işlenen son cinayetler olarak tarihe geçti. Duraklama döneminin başında nerdeyse dünyadaki bütün neftli (petrol) arazileri topraklarına katan Osmanlı’nın, gerileme döneminin en büyük padişahı olarak kabul edilen 2. Mahmud devrinde Zonguldak kömürlerinin keşfedilmesi şüphesiz tesadüf değildi. Padişahın taş kömürünün üzerinde ısrarla durması ve hatta imparatorluk toprakları içinde bulunması konusunda bir ferman hazırlamasında, Osmanlı donanmasının yok UZUN MEHMED... Navarin bozgunundan sonrasında askerliğini tamamlayarak memleketine dönen Er Uzun Mehmed’in 8 Kasım 1829 günü Kösedağ yöresine giderken dört gözle bakındığı taşlardan siyah olanlarının kömür olmasına ne kadar sevinse azdı. Padişahın, Tersane Ümerası’nın görüşmelerine katılarak büyük bir kararlıkla yayımladığı fermanlarla başlattığı yüksek kaliteli kömür arama seferberliği kısa sürede amacına ulaştı. Artık Osmanlılar da buharlı tek gemileri olan Buğu’nun kömür ihtiyacını yerli kaynaklardan sağlayabilecek, daha da önemlisi, bu sayede Avrupalı devletlerle sanayileşme sürecinde yarışabileceklerdi. Ancak keşfettiği karataşaları bir çuvala koyup İstanbul’a kadar sırtında taşıyan Uzun Mehmed’in Ereğli kaymakamı tarafından zehirlenmesi bu süreci baltaladı. 2. MAHMUD’UN GEMİ TUTKUSU 1829 yılına kadar devam etti. Yakıt ve erzak kıtlığıyla boğuşan İstanbul halkı bunların satıldığı yerlere hücum ederek yağmalarken o, tersane önünde demirlenmiş gemisine atlayıp gezintiye çıkmayı hiç aksatmadı. ‘’Gavur Padişah’’ olarak da anılan 2. Mahmud’un ülkesi için gerçekleştirdiği birçok yeniliği bu gemi gezilerinde tasarladığı sanılıyor. Kaynak: ‘Petrol ve Neft’ Volkan Ediger 5