Katalog

20 TEMMUZ 2025 2 EDITÖRDEN rtık duygular Serinliğin kadim mimarisi bile soğuk- Raporlar alarm veriyor: Soğuma gereksinimimiz A kanlılıkla artıyor, karbon ayak izimiz büyüyor. Oysa geçmişte ölçülüyor. Öfkelenmek “gereksiz”, üzülmek yaşayan toplumlar, enerji harcamadan da serin “zayıflık”, yoğun kalmanın yollarını çoktan bulmuştu. sevinç ise “abartı” sayılıyor. Sosyal ilişkilerde, iş yaşamında, hatta kişisel travmalarda bile duyguların kontrol altında tutulması bir erdem gibi sunuluyor. HHH Öte yandan bu sunum gerçek bir erdemin anlatısı mı yoksa sistemin işlemesi için duygusuzlaşmamız mı bekleniyor? Veya şöyle soralım: Hissetmek bile stratejik bir tercihe dönüşmüş olabilir mi? Bir olayı yaşarken değil uygun bir zamanda hissetmek “daha makul” karşılanıyor, tepki vermek yerine “dengeyi bozmamak” üresel sıcaklık rekorlarının topluluklar, yüzyıllardır iklimle uyumlu -veya rüzgâr yakalayıcılar- hakim rüzgâr akımlarını daha çok takdir DAIRESEL birbiri ardına kırıldığı, kentlerin gereçler kullanarak yapılarını serin yakalayarak binaların içine doğal serinlik sağlar. ediliyor. FLORA asfaltla kaplı yüzeylerinin tutmayı başarıyor. Sıcak iklimlerde inşa Yüksekten gelen hava akımını iç mekâna yönlendirir, HHH güneşi bir ayna gibi yansıttığı edilen geleneksel yapılar, pasif soğutma bazen yer altındaki su yollarıyla birleşerek serinliği Oysa bastırılan K günümüzde yalnızca tekniklerini doğrudan kullanıyordu. artırır. Bu kuleler doğru tasarlandığında iç ortam duygular, yalnızca yok bizler değil kentlerimiz de nefes almakta sıcaklığını 8-12 dereceye kadar düşürebilir. Her iki PASIF SOĞUTMA SISTEMI NEDIR? olmaz. Bekler, birikir, zorlanıyor. Serinlemek için artan elektrikli örnek de pasif soğutmanın hem enerji hem de ekolojik Pasif soğutma, iç mekânları serin cihaz kullanımıysa, iklim değişikliğiyle maliyetleri düşürerek nasıl etkili olabileceğini biçim değiştirir. tutmak için doğal yollarla ısı kontrolü mücadelemizi gölgede bırakabilecek yeni bir gösteriyor. Belki de çağımız, sağlayan, enerji tüketimini en aza tehdide dönüşüyor. Son yıllarda “pasif ev” tasarımı, biyomimikri içselleştirilmiş indiren sürdürülebilir bir bina tasarımı Uluslararası Enerji Ajansı’na (IEA) göre (doğayı taklit eden tasarım), çapraz havalandırma suskunlukların çağı. AYÇA yaklaşımıdır. Bu yöntem, yapının dünya, “soğuk krizi” olarak adlandırılan ciddi sistemleri, yeşil çatılar ve ısıyı yöneten akıllı gereçler bulunduğu çevresel koşulları dikkate Her şeyin ölçülü, CEYLAN bir tehditle karşı karşıya. Serin kalmak için gibi yeni nesil yaklaşımlar, geçmişin bu bilgeliğini alarak iki temel ilkeye dayanır: Isı mantıklı ve sakince kullanılan klima ve fanlar, bugün binalarda teknolojiyle buluşturuyor. Bugün, geleceği yeniden kazancını önlemek ve biriken ısıyı tüketilen elektriğin yaklaşık yüzde 20’sini tasarlarken en yalın soruya dile getirilmesi ayca_ceylan uzaklaştırmak. Çoğu zaman gölgeleme, oluşturuyor; bu da küresel elektrik tüketiminin dönmek gerekiyor: bekleniyor ama doğal havalandırma, termal kütle ve yüzde 10’una denk geliyor. Küresel klima Doğayla birlikte mi insan dediğimiz şey yönlendirme gibi tekniklerle uygulanır. Elektrik sayısının 2050’ye kadar 1.6 milyardan 5.6 milyara yaşayacağız, ona ölçüye değil, dengeye olmadan çalışan bu sistemler, iklim krizine karşı çıkması bekleniyor. Bu, önümüzdeki 30 yıl boyunca karşı mı? Yanıtımız, gereksinim duyar. mimaride düşük karbon emisyonlu çözümler sunar. her saniye 10 yeni klima satılması anlamına geliyor. yalnızca gezegenin Sıkıştırılmış toprakla inşa edilen yapılar ve HHH Enerji gereksinimi öylesine büyüyecek ki bu artışı değil, ruhumuzun da rüzgâr kuleleri, pasif soğutmaya örnek olarak Ve bazen o denge, karşılayabilmek için ABD, AB ve Japonya’nın toplam iklimini belirleyecek. verilebilir. Antik çağlardan bu yana Ortadoğu elektrik üretim kapasitesi kadar ek üretim gerekecek. bir duygunun dürüstçe ve Güneydoğu Asya’da kullanılan sıkıştırılmış Her ne kadar cihazlar daha verimli hale gelse de alan dışavurumunda toprak, termal kütle özelliği sayesinde yaklaşık soğutmasından kaynaklanan karbon emisyonları gizlidir. Hepinize iyi 12 saat boyunca ısıyı tutabilir. Betonun tersine, 1990’dan 2022’ye neredeyse üç katına çıkarak 1 milyar pazarlar. üretimi daha az enerji gerektirir, nakliye tonun üzerine ulaştı. maliyetlerini düşürür Kentlerde artan sıcaklıklar serinleme gereksinimini ve su tüketimi yok ve buna bağlı emisyonları her geçen gün büyütürken DENIZ ÜLKÜTEKIN denecek kadar azdır. Öte antik mimariden esin alan doğal ve yerel çözümlere deniz.ulkutekin@cumhuriyet.com.tr yandan rüzgâr kuleleri göz atmakta yarar var. Dünyanın pek çok bölgesinde SEN DE VIRAL OLABILIRSIN AMA NASIL? Hepimiz influencer olduk! Diyelim ki fenomen olmak istemiyorsun ama videoların az izlendiğinde yine de canın sıkılıyor. O halde bu basit ama etkili taktiklere INSANLIK rtık sosyal medyada herkes bir İnsanlık olarak alkış almayı, Etkileşimin yüksekse, reklam bir göz at: HALLERI köşe yazarı, haber spikeri, yaşam topluluklara seslenmeyi, görünür gelirlerin de yüksek oluyor. l Doğru saatlerde paylaşım yap. (Genellikle koçu, spor eğitmeni ve zaman sabah 10-12 ve akşam 18-20 arası) olmayı hep sevdik. Bu, belki de mağara Üstelik bu reklam markalardan zaman da stand-up komedyeni. l Instagram’da reels, “Hikâye”den daha duvarlarına çizilen ilk resimle başladı. da gelmek zorunda değil. APeki neden bu kadar görünür etkili. Hikâye geçici, reels kalıcı. O resmi çizen kişi olasılıkla şöyle Güzel bir profil, estetik bir olmak istiyoruz? Kısacık videolarla neden l Yüzünü göster, sesini koy. İnsanlar yüzle düşünüyordu: “Şu öküzü ne güzel çizdim, akış da sosyal statü getiriyor. bağ kurar. sonsuz bir kalıcılık düşlüyoruz? Ve asıl soru: herkes görsün...” Kadınlar ve erkekler, l Altyazı ekle. Sessiz izleyenler için hayat Bu oyunda gerçekten kazanmak mümkün mü? Instagram ise o mağara duvarının kendilerini, bedenlerini ve kurtarır. yüksek çözünürlüklüsü. yaşam tarzlarını beğendirmeyi l Samimi bir dille “Kaydet” ve “Paylaş” Ancak bu kez mağaranın seviyor. ALICAN çağrısı yap. milyonlarca sakini var. ELKOREK ALGORITMANIN Ve hepsi aynı YARISI FILTRE YARISI GERÇEK RUH HALI anda “Ben Instagram, modern çağın aynası. Ancak Instagram algoritması bir buradayım!” biraz eğri gösteriyor! Herkes mutlu, herkes yapay zekâ gibi değil de sanki duygusal zekâsı diye bağırıyor. başarılı, herkes Bali’de. Sen ise evde yüksek bir cadaloz gibi çalışıyor. Seni ya çok Çünkü görünürlük, mercimek ayıklarken “Ben neredeyim?” diye seviyor ya da hiç görmüyor. Bu sistemin birkaç çağımızın yeni sorguluyorsun. Bu çok doğal. Çünkü orası bir temel kuralı var: statü sembolü. sahne, sen ise kuliste kalmış gibisin. Peki ne l Etkileşim kraldır. (Beğeni, yorum, Tıpkı eski yapmalı? kaydetme, paylaşma) zamanların en l Kullanımı günde belli saatlerle sınırla. l İlk üç saniye kaderini belirler. parlak zırhı, en l Gerçek yaşamda yaşamadığın şeyleri orada l İzlenme süresi, içeriğin geleceğini belirler. güçlü silahı ya da da tüketme. l Sürekli içerik üretirsen algoritmanın gözüne en hızlı atı gibi... l Seni kıyaslamaya yönelten hesaplardan girersin. uzak dur. BILINIRLIK l Ancak fazla tekrar edersen, “sıkıcı” etiketi l Üret ama sürekli tüketme. BIZE NE yapışıverir. l Şunu unutma: Telefonun şarjı kadar SAĞLAR? l Bazen reklam vermen için seni “görmezden ruhunun da şarjı bitiyor. Kendini de şarj et. Sırf gelir.” influencer’lar l Yani algoritma sana “Düzenli, yaratıcı ve ALGORITMA GÖRMESE DE değil, doktorlar, etkileşimci ol” diyor. SEN ÖZELSIN psikologlar, Influencer’ların algoritmayla ilişkisi biraz Eğer bu yazıyı buraya kadar okuduysan, seni avukatlar, emekli platonik bir aşk gibidir. Sürekli ilgi bekleyen buraya getiren şey algoritma değil, merak, bağ matematik bir sistemin peşinden koşan milyonlar... Herkes kurma ve gerçeklik duygusu. öğretmenleri de reels’la aşk yaşıyor ama çoğu zaman karşılık Sosyal medya büyük bir sahne olabilir ama sosyal medyada “kişisel göremiyor. Milyon takipçili hesap sahipleri bile bazen en güzel gösteri, ekran kapandığında marka” olmak istiyor. sabah şöyle uyanıyor: “Algoritma beni bu sabah başlar. Görünür olmak güzeldir, görünürken Çünkü algoritmayı doğru sevmedi. Dün 250K (bin) izlenme almıştım, kendini kaybetmemek daha güzeldir. oynarsan yaşamın değişebilir. Hem bugün 12K.” Bu da insanları bunalıma @alicanelkorek de sabahın köründe işe gitmeden... sürüklüyor. @Alican_Elkorek