Katalog

29 HAZİRAN 2025 2 Küçük adımlar, büyük dönüşümler getirebilir. Hem gezegen hem de EDITÖRDEN insan sağlığını tehdit eden ize hızlıca plastik kullanımına karşı bir soru: Bir ay adım atmak ve farkındalık Sürekli uyarı veren bir yaratmak için Plastiksiz S zihinle tatil Temmuz’a siz de katılın. yapmak mümkün olur mu? değil, bir Uyanır uyanmaz ekran, gün boyunca titreşim, uyumadan önce bir kez daha kaydırma. Zihnimiz sürekli uyarı halinde. Bildirim duruş: sesi çalmadığında bile, “Acaba bir şey kaçırdım mı?” kaygısıyla yaşıyoruz. Ve itiraf edelim ki Plastiksiz yorulmak sırf bedensel değil, zihinsel bir çöküş de getiriyor artık. HHH Hemen herkesin tatilden beklentisi Temmuz benzerdir değil mi? Deniz, güneş, biraz aziranın son günlerinde 19’u yakılıyor, yüzde 50’si çöplüklere Plastiksiz Temmuz’un serinlik, az biraz DAIRESEL yalnızca yaza değil, aynı gidiyor ve yüzde 22’si kontrolsüz ferahlık... Ama asıl FLORA zamanda doğayla ilişkimize biçimde doğaya ya da yoksul ülkelerdeki 2024 etki raporu gereksinim belki de de yeniden bakma zamanına düzensiz çöp alanlarına bırakılıyor. Bugün H giriyoruz. Her yıl temmuz okyanuslarda 150 milyon tondan fazla Plastiksiz Vakfı’nın yayımladığı 2024 etki sessizlik. Ekranlardan, ayında, dünya genelinde milyonlarca plastik olduğu tahmin ediliyor. raporuna göre Plastiksiz Temmuz geçen içeriklerden, konuşan insanın katıldığı bir hareket yeniden yıl 174 milyon katılımcıyla, gezegendeki başlıklardan arınmış MIKROPLASTIKLER HER YERDE yaşam buluyor: Plastiksiz Temmuz en büyük plastik atık önleme kampanyası bir zihin durumu. Peki Mikroplastikler yalnızca deniz (Plastic Free July). Bu kampanya yalnızca oldu. Toplulukları, şirketleri ve hükümetleri canlılarının değil, insan kanının, anne dijital alışkanlıklarla bir çevre hareketi değil, aynı zamanda harekete geçiren bu davranış değişikliği sütünün ve plasentanın bile içine sızmış gündelik seçimlerimizin sistemsel kampanyası sayesinde son altı yılda 12 milyon örülü yaşamlarımız AYÇA durumda. Görünmeyen bu plastikler artık etkilerini sorgulama ve dönüştürme tondan fazla atığın -bunun 1.7 milyon tonu içinde bu mümkün CEYLAN yalnızca ekosistemin değil, bedenimizin çağrısı. plastik olmak üzere- oluşması engellendi. olur mu? de bir parçası haline geldi. Plastiksiz Temmuz, Avustralya Bu etki, dünya çapındaki birçok temizlik Belki de bu kökenli çevre aktivisti Rebecca Prince- kampanyasından daha büyük bir fark ayca_ceylan PLASTIKSIZ YAŞAM: yaz tatiline önce Ruiz tarafından başlatıldı. Ancak kısa yaratmış durumda. GERÇEKÇI MI? sürede küresel bir harekete dönüştü. telefonlarımızı Bu kadar yoğun üretim ve tüketimin olduğu Bugün 177 ülkede 120 milyondan fazla kişi bu göndermeliyiz. Onlar Plastiksiz Temmuz, çevreci bir duruşun ötesinde, bir dünyada, plastikten tamamen uzak bir yaşam farkındalık kampanyasına destek veriyor. Amaç politik bir farkındalığın da ayıdır. bir yerde sinyal mümkün mü? Belki “tamamen plastiksiz” bir basit: Tek kullanımlık plastik ürünleri reddetmek ve arasın, biz bir ağacın gündelik çoğumuz için zor. Ancak Plastiksiz sürdürülebilir alternatiflere yönelmek. DAIRESEL DÜŞÜNMEK: ATIK DEĞIL Temmuz, mükemmeliyeti değil farkındalıkla atılan gölgesinde gerçek Yalnızca bireysel kararlarla sınırlı kalmayan bu DÖNGÜ küçük adımları önemsiyor. hareket, plastikle örülmüş sistemleri de sorguluyor. anlamda dinlenelim. Plastiğe karşı çıkarken yalnızca “reddetmek” değil Plastik atıklarını azaltmak için atılabilecek bazı Çünkü plastik artık sırf bir malzeme değil Ve şunu unutmayalım: onun yerine ne koyduğumuz da önemlidir. Plastiksiz adımlar: petrokimya endüstrisinin, hızlı tüketim kültürünün yaşama geçiş, aynı zamanda doğayla uyumlu Bazen en iyi l Bez çanta, termos, cam şişe gibi tekrar ve doğayla kurduğumuz kopuk ilişkinin bir dairesel sistemleri yeniden düşünmek anlamına paylaşım hiçbir şey kullanılabilir ürünler edinmek. sembolüne dönüşmüş durumda. gelir. Doğada atık yoktur, her şey başka bir sürecin l Ambalajlı ürünler yerine açık veya yerel üretim paylaşmamaktır. başlangıcıdır. OKYANUSLARDA IÇ ACITAN TABLO gıdaları tercih etmek. HHH Bizim de yeniden kullanımı, onarımı, dayanıklılığı Plastik üretimi 1950’lerden bu yana katlanarak l Katı sabun ve şampuan, ambalajsız bakım Hepinize bildirim ve yavaşlığı merkeze alan bir kültürü inşa etmemiz arttı. Bugün her yıl yaklaşık 400 milyon ton plastik ürünleri kullanmak. seslerinin olabildiğince gerekiyor. üretiliyor. Bunun yüzde 36’sı yalnızca ambalaj l Paket servislerde “Plastik istemiyorum” notu Haziranın son günleri, yılın geri kalanına nasıl az olduğu keyifli bir eklemek. sektöründe kullanılıyor ve çoğu, birkaç dakikalık devam etmek istediğimizi düşünmek için bir eşik kullanımın ardından atık haline geliyor. Üstelik bu l Sosyal medyada deneyimleri paylaşarak pazar dilerim. olabilir. Küçük adımların büyük dönüşümlere yol plastiğin yalnızca yüzde 9’u geri dönüştürülebiliyor. farkındalık yaratmak Toplanan plastiğin yüzde 15’i geri dönüşüm Bu küçük gibi görünen eylemler yalnızca plastik açtığı bu çağda, her birey fark yaratabilir. Çünkü DENIZ ÜLKÜTEKIN amacıyla ayrılıyor olsa da bunun yalnızca yüzde 40’ı tüketimini azaltmakla kalmaz, aynı zamanda tüketim sorun yalnızca plastik değil, nasıl bir dünyada deniz.ulkutekin@cumhuriyet.com.tr gerçekten geri kazanılıyor. Geri kalan kısmın yüzde kültürünü sorgulamak için de bir kapı aralar. yaşamak istediğimiz. Bizi muzdan ayıran şey nedir? Felsefe, biyolojiye karşı sesini yükseltiyor. Canlı mıyız, cansız mı? ransız filozof Émile formüle edilmesinden başka bir şey Boutroux, “Tabiat değildir. Kanunlarının ZORUNLULUK ELEŞTIRISI Zorunsuzluğu David Hume’un etkisi elbette açıkça F Hakkında” (*) isimli kendisini gösteriyor. Ancak Boutroux’un eserini 1874 yılında yazdığında zorunluluk kavramına getirdiği eleştiri, henüz 28 yaşındaydı. Eser, Hume’dan çok daha kapsamlıdır. 20 entelektüel camiada büyük bir etki AYŞE ACAR yıl boyunca düşüncesini geliştirmeyi yaratmıştı. Dönemin önde gelen sürdüren Boutroux, Sorbonne’daki felsefe bilim insanları ve felsefecileri son derslerinde konuyu gündemde tutmayı derece şaşkındı, metni okuyan herkes kişisel sürdürmüş ve öyle ki Henri Bergson gibi çalışmalarını gözden geçiriyor, düşüncelerinde tanınmış öğrencileri, kendi felsefelerine ait değişiklik yapmak zorunda kalıyordu. ana kavramları Boutroux’un düşüncelerinden Etkisi büyük, hacmi oldukça küçük olan bu hareketle inşa etmişlerdir. eserde Boutroux, mutlak deterministik ve Boutroux’a göre zorunluluk, bir şeyin mekanik bilim anlayışını ve bu anlayışın diğer olduğundan başka bir şekilde olamamasıdır. disiplinlere etkisini eleştiriyordu. Örneğin, ateşin özelliği yakmaktır, ateş Eleştirdiği yaklaşım şuydu: “1000 yıl sonra yakmaya mahkumdur ve bu bir zorunluluktur. kâinatın herhangi bir yerinde ne olabileceğini, Eğer ateş yakmazsa veya yakmadığı bir durum bugün elimizde bulunan bazı verilerden olursa, bu istisnai bir durum olur ve artık hareketle tahmin etmek mümkündür.” zorunsuzluktan söz etmemiz gerekir. David Bu mutlak deterministik anlayışla birlikte Hume ne diyordu? “Güneş her gün doğuyor insanın ve insan topluluklarının da diye yarın da zorunlu olarak doğacağını hesaplanabilir birer birim olduğu hatta söyleyemeyiz.” Bunu bugün de hiçbir bilim hesaplanması gerektiği sonucu ortaya insanı söyleyemez. çıkıyordu. Evrenin ve insanın mekanik Boutroux, deneye konu olan alemde unsurlara indirgendiği bu yaklaşımda, zorunluluğun değil neden-sonuç bağlamının değerlendiren Boutroux’un düşünsel kimyasal tepkimelerdir. “nedensellik” ve “zorunluluk” bilimsel (determinizm) geçerli olduğunu ancak bu şemasında, ilk dört katman cansızlardan diğer Bu tarz bir okumanın son derece indirgemeci anlayışın ana kavramları haline gelmişti. bağın yüzeysel bir bağ olduğunu ifade dört katman ise canlılardan oluşmaktadır. olduğunu kabul etmeliyiz. “İnsan nedir” Boutroux ise şunu söylüyordu: Tabiat eder. Olguların derinliğine indiğimizde Birinci basamaktan sekizinci basamağa doğru sorusuna, “Muzla aramızda bir fark yok” kanunlarının tabiatın içine konduğunu determinizmin artık mümkün olmadığını ilerlerken her basamakta zorunsuzluğun altını yanıtını vererek topu taca atmaktan başka bir zannediyorsunuz oysa “dışına çıkamayız” söyleyen filozofun, Heisenberg ve “belirsizlik çizen filozof, determinizmin bütünüyle ortadan şey yapmış olmuyoruz. Canlı mıyız, cansız mı? dediğiniz bu kanunlar, olayların akışına göre ilkesi”ni öncelediğini belirtmek gerekir. kalktığı varlığa “insan” demektedir. Bu soru, belki de “canlı” kelimesinin insan ve bilim insanlarının yorumundan ve bu yorumun Tüm varoluşu sekiz katmanlı olarak Boutroux’un canlı-cansız tasnifinin bugün özgürlükle olan ilişkisinin netleştirilmesinde, geçerli olmadığını evrimsel biyolojinin, İmtiyaz Sahibi: Reklam Yönetimi: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık Boutroux ve evrimsel biyolojiyi bir 29 HAZİRAN 2025 SAYI: 1838 AŞ. Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sk. No: 2 34381 Şişli/İstanbul CUMHURİYET VAKFI adına bilimsel çalışmalarında canlı ya da cansız Tel: (0212) 343 72 74 (20 hat) Faks: (0212) 251 98 68 e-posta: araya getiren yeni bir okumayla yeniden n Yayın Koordinatörü ALEV COŞKUN reklam@cumhuriyet.com.tr Uets: 25999-15079-37611 gibi ayrımlara gitmediğini söyleyebiliriz. Bu DENİZ ÜLKÜTEKİN sorulmalıdır. Genel Yayın Yönetmeni Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve n Reklam Genel Müdürü bilim çevrelerine göre canlı ya da cansız tüm Teknik Hiz. Tic. A.Ş. Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. MİNE ESEN EVSUN SİNEM ALKAN No:11A/41 Bahçelievler İstanbul Dağıtım: Turkuvaz Sorumlu Müdür unsurlar sıradan atom ve molekül yığınlarıdır. pazar.dergi@cumhuriyet.com.tr * E. Boutroux, Tabiat Kanunlarının Zorunsuzluğu Dağıtım Pazarlama A.Ş. Yaygın süreli yayın BETÜL BERİŞE Canlı dediğimiz şey aslında fiziksel ve Hakkında, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.