Katalog

23 KASIM 2025 2 DAIRESEL EDITÖRDEN FLORA odern insanın TEMA Vakfı, 17–30 Kasım en belirgin Erozyonla Mücadele M hali Haftası kapsamında bu yorgunluk, herkes yorgunluktan şikâyetçi yıl ‘Toprak Yoksa Su, ama tam olarak “neden” Su Yoksa Gıda Yok’ AYÇA yorgun olduğunuzu CEYLAN biliyor musunuz? diyerek su, gıda ve iklim Gün boyu arasındaki ayrılmaz bağı koşturuyorsunuz, ayca_ceylan bir şeylere yanıt görünür kılıyor. veriyorsunuz, yetişmeye çalışıyorsunuz. Ancak bana kalırsa sizi en çok tüketen şey yaptıklarımız değil; taşıdığınız görünmez yükler. Belki de dışarıdan kimsenin görmediği bir ağırlık var modern insanın içinde. Adı Kuruyan toprak konamayan bir çöküş. Ses çıkarmasa da herkesin içinde bir yer sürekli sızlıyor. Belki umut kaybından, belki belirsizlikten, belki de eksilen yaşam artık kendi kendine bile yetişemediği bir çağda yaşıyor olmaktan. HHH oprak, yalnızca üzerinde yaşadığımız hızla devam ederse 2050 yılında bu oran yüzde 90’a Gıdanın yüzde 95’inden En kötüsü, bu bir zemin değil, aynı zamanda bir bellek ulaşacak. taşıyıcısıdır. Binlerce yıldır insanın Toprağın sağlığını kaybetmesi suyun doğal çöküşü yüksek sesle fazlası topraktan geliyor doğayla kurduğu ilişkinin sessiz tanığı döngüsünü kırıyor, mikroorganizmaları, toprak bile yaşayamamak. T olan bu canlı varlık, gözlerimizin önünde solucanlarını ve verimliliği mümkün kılan yapıyı yok Yorulduğunu söylemek Gezegenimizin yaşaması toprakla olan hızla yok oluyor. Dünyada her saniye 1260 ton ediyor. Toprak yorgun düştükçe daha fazla kimyasal ayıp, yavaşlamak lüks, değerli bağa bağlıdır. Birleşmiş Milletler yani yaklaşık 42 kamyon verimli toprak erozyonla gübre ve daha yoğun sulama gereksinimi doğuyor. verilerine göre gıdanın yüzde 95’inden fazlası durmak neredeyse kusur kaybediliyor. Bu da derelerin, nehirlerin, göllerin çekilmesine, topraktan gelir. Ayrıca toprak, bitkiler için sayılıyor. Toprak, mikroskobik canlıların, suyun, köklerin, karbonun atmosfere salınarak iklim krizinin gerekli olan 18 doğal kimyasal elementin 15’ini O yüzden herkes mantarların ve karbon döngüsünün bir arada derinleşmesine neden oluyor. sağlar. Günümüzde iklim değişikliği ve insan iyiymiş gibi davranıyor, varolduğu yaşayan bir sistem. Bir santimetre Son 30 yılda dünyadaki kurak alanlar, Türkiye’nin faaliyetleri karşısında toprak sağlığı giderek kimse gerçekten iyi toprağın oluşması 500 yıl sürerken bu katman 5.5 katı büyüdü. Türkiye’de ise toprakların yüzde kötüleşiyor. Erozyon doğal dengeyi bozuyor, değilken. Sosyal yalnızca 16 yılda erozyonla kaybolabiliyor. 5.5’i, yaklaşık Konya büyüklüğünde bir alan artık suyun sızmasını ve tüm yaşam formları için medya da bu davranışı TEMA Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Deniz daha kurak bir iklime sürüklenmiş durumda. ulaşılabilirliğini azaltıyor ve gıdalardaki pekiştiriyor. Ruhsal Ataç, toprağın gezegenin sihirli örtüsü vitamin ve besin seviyelerini düşürüyor. çöküşün en sessiz, en AVRUPA’DA YENI olduğunu vurgulayarak “Yalnızca tarım Toprak, görünmez türü de tam KORUMA ÇERÇEVESI için değil suyun döngüsü, gıdanın takip edecek ve elde edilen verileri Avrupa düzeyinde burada doğuyor: Avrupa Parlamentosu, yakın iklimin görünmez sürekliliği ve iklimin dengesi karşılaştırılabilir biçimde paylaşacak. Bu yaklaşım, Susarak tükenmek. tarihte toprak için kapsamlı bir için de toprak hayati öneme yalnızca toprak ekosistemlerinin dayanıklılığını müttefiki Herkes güçlü koruma ve izleme çerçevesi sahip. Toprağı korumak, artırmayı değil, gıda güvenliğini, temiz su Toprak iklim değişikliği ile görünmek zorunda oluşturan ilk düzenleme yaşamın devamını güvence kaynaklarını ve iklim krizine karşı Avrupa›nın uyum mücadelede de önemli bir rol üstleniyor. hissediyor. Oysa kimi olan “Toprak İzleme ve altına almak demek. Bugün kapasitesini güçlendirmeyi amaçlıyor. Dünyanın en büyük karbon yutaklarından zaman en büyük güç, Dayanıklılık Direktifi”ni toprağa sahip çıkmazsak, biri olan sağlıklı toprak, karbonu depolayarak TOPRAĞI KORUMAK IÇIN onayladı. Bu yeni yasal çöküşün başladığını fark yarının suyunu, gıdasını atmosferdeki ısınmayı yavaşlatıyor. çerçeve toprağın fiziksel, NELER YAPILMALI? edebilmek. ve yaşamını kaybederiz” Yağışların büyük bölümü toprakta birikiyor, kimyasal ve biyolojik sözleriyle toprağın önemini 4 Arazi bozulumunu önleyici politikalar Kabul etmek, yeniden pınarları, kaynakları ve akarsuları besliyor. özelliklerinin ortak bir anlatıyor. geliştirilmeli başlamanın ilk adımıdır. Bu nedenle toprağın kaybı yalnızca gıda yöntemle izlenmesini Erozyon, toprağın en 4 Mera, orman ve sulak alan ekosistemleri Sessizlikte bile bir güvenliğini değil, su varlıklarını ve toprak varlıklarının verimli ve organik maddece korunmalı iyileşme olasılığı vardır. ve iklim dengesini de tehdit sürdürülebilir bir şekilde zengin üst katmanını yok ederek 4 Rejeneratif (onarıcı) tarım teknikleri teşvik Hepinize iyi pazarlar... ediyor. yönetilmesini hedefliyor. Direktif tarımsal verimliliği düşürüyor, edilmeli kapsamında üye devletler; arazi su tutma kapasitesini azaltıyor ve 4 Toprak örtüsü kaybını azaltan uygulamalar artmalı DENIZ ÜLKÜTEKIN bozulumunu, kirlenmiş alanları, üst kuraklığı derinleştiriyor. Bugün dünya 4 Yerel tohum sistemleri ve agroekolojik üretim deniz.ulkutekin@cumhuriyet.com.tr toprak kaybını ve arazi örtüsündeki değişimleri topraklarının yüzde 33’ü bozulmuş durumda. Bu desteklenmeli Arkeolojinin iş yükü: Teori, pratik ve kamusal sorumluluk Arkeolojide ‘teori’ ve ‘pratik’; akademinin yüksek duvarları ve toprağın asırlık sessizliği arasında unutulan bir halk… u güz döneminde heyet üyesi olarak Orta ANA TANRIÇANIN Kocaeli Üniversitesi Toroslar’ın eteklerinde IZINDE Sosyal Bilimler antik uygarlıkların izlerini Enstitüsü’nde sürdükten sonra sahanın B arkeoloji yüksek insan üstü çaba gerektiren lisansına başladım. Tutkumdan yoruculuğuna tanıklık bir kariyer inşa etmeye edebilirim. çalışırken elimdeki en kıymetli Ancak şimdi anlıyorum anahtarlardan birinin arkeoloji ki arkeoloji kazma, kürek bilgisi olacağını hissediyordum, ve fırçanın ötesinde yanılmamışım. Özellikle kavramlar, kuramlar DOĞA “arkeolojide bilimsel yöntemler ve tartışmalarla da TAŞLARDAN ve etik” dersi, disipline ilişkin yürüyen uzun soluklu bir bütün eski kabullerimi usulca düşünce işiymiş. Kazı işin söküp yerlerine yenilerini pratiği. Ve deneyimli bir yerleştiriyor. işçiye anlattığınızda, sizden iyi Bugüne kadar arkeolojiyi, yaz aylarında kazabiliyor. Arkeologların asıl sahaya inilip kan-ter içerisinde kazı işi ise bu pratiği besleyen teorik yapılan, kışınsa laboratuvarlarda çerçeveyi kurmak, buluntuların arkeometrik analizler ve yayınlarla arasına bir “anlam ağı” örmek. devam eden, neredeyse tamamen “pratik” Zihinsel ve bedensel emek kol kola bir uğraş olarak görüyordum. Hele de yürümeli. Arkeologlardan başkasının bu alana kafa vergileriyle yapılan kazılardan çıkan geçtiğimiz yaz, Ege Üniversitesi Edebiyat Oysa arkeoloji sadece kazıdan ibaret yorması, fikir üretmesi, söz söylemesi haşa veriler, bilgiler, sonuçlar “ölümlüler”le ne Fakültesi’nden arkeoloji bölümü, sanılır. “Teori” kısmı bilinmez. Nedeni, kabul edilemez. zaman buluşturulacak? Gerçi son yıllarda protohistorya ve Önasya arkeolojisi bilgi asimetrisi. Arkeologlarla halk Kazılarda neler buluyorsunuz? Bu iki denizin yer yer birleştiğini görüyoruz, anabilim dalı öğretim üyelerinden çok arasında ciddi uçurumlar var. Bilgi buluntular kültürel mirasa ilişkin bize neler giderek yaygınlaşan arkeoparklar, kıymetli hocam Doç. Dr. Zafer Derin’in paylaşımı kısıtlı. Hatta yer yer arkeolog söylüyor? Anlatın ki anlayalım. Renfrew ve meraklısına “deneysel arkeoloji” atölyeleri, önderliğinde, günümüzden yaklaşık 8 bin Bahn’ın yıllardır vurguladığı gibi arkeoloji, yenilikçi müze tasarım ve teknolojileri, olmayanlara tepeden bakma eğilimi 500-7 bin 500 yıl önce bereketli Bornova yalnız “ne bulduğumuz”la değil, bu ören yerlerinde sanal gerçeklik gözlükleri söz konusu. Aynı üstenci tavır kimi Ovası’na konuşlanan “ilk İzmirliler”in buluntuları nasıl anlattığınızla da ilgilidir. ile gezinerek özgün ölçülerinde ayağa doktorlarda da görülür. Bir şey sormaya geç neolitik yerleşimi Yeşilova Höyük çekinirsiniz. Arkeolog olmayıp da arkeoloji Ancak genellikle bir avuç akademisyenin kaldırılmış yapıları üç boyutlu algılama ve Yassıtepe Höyük’teki arkeolojik ile ilgilenen, düşünen, taşınan, okuyan, anlayacağı ağır, ağdalı, akademik dille olanakları ve yapay zekâ uygulamaları kazılara katılıp Kocaeli Üniversitesi Fen- soran, soruşturan, araştıran, öğrenmeye döner sohbet. Üniversitelerin o korunaklı, sayesinde akademik bilgi sahaya inmeye Edebiyat Fakültesi’nden arkeoloji bölümü çalışan, “anlayabildiklerini” sentezleyip yüksek ve kalın duvarları ardındaki başlıyor. “Toplumsal arkeoloji” adına klasik arkeoloji anabilim dalı başkanı fikirler yürüten, hele de bu fikirleri sempozyumlarda mesleki jargonla tartışılır. sevindirici gelişmeler. çok sevgili hocam Prof. Dr. Ayşe Çalık dillendirme cüreti gösterenlerdenseniz Bilginin dışarıya, gündelik hayata sızması Mezun olduğumda teori, pratik ve Ross’un mihmandarlığındaki “Gülnar oldukça sınırlı. halkı, yani toprağın altıyla üstünü en hafifinden “destursuz bağa girmek”le Arkeolojik Yüzey Araştırması Projesi”nde Peki ya ayazda kalanlar? Halkın birleştirenlerden olabilmek umuduyla. itham edilip derhal ötekileştirilirsiniz.