Katalog
Yayınlar
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Yıllar
Aylar
Günler
Abonelerimiz Orijinal Sayfayı Giriş Yapıp Okuyabilir
Üye Olup Tüm Arşivi Okumak İstiyorum
Sayfayı Satın Almak İstiyorum
5 OCAK 2025
3
İletişim
Yetim hakkı ve
atmosferi
Sağlıklı iletişim toplumsal dayanışma ve
bütünlüğün anahtarıdır. Peki biz ne kadar sağlıklı
iletişim kuruyoruz?
Aralık tarihli yazımda Türkiye
vlerdeki, öfkeli siyasetçileri
Kurtuluş Fırkası Komitası’nın
işyerlerindeki örnek alır. Bazı
Kemalist Ankara’yı yıkıp
ve ülke
kişiler kendi
yerine kuracağı devlette
çapındaki
tuttukları partinin
8 Müslümanlardan toplanacak
Eiletişimleri
lideri hakaretler
fitre, zekât, kurban derisi gelirlerini
farklı ölçütlere dayanarak
yağdırdığında,
Şeriye Sandıkları’na aktarmayı
sınıflayabiliriz. Örneğin
“Ne güzel taşı
ve ihtiyaç sahiplerine dağıtmayı
baskıcı, bağımlı kılıcı
gediğine koydu”
planladıklarından söz etmiştim. Şeriye
ya da demokratik
derler. Sözel olarak
PROF. DR.
Sandıkları’nın ise Osmanlı Devleti’ndeki
iletişimler kurulabilir.
atılan taşlar giderek
ÜSTÜN
Eytam Sandıkları’nı ve Mahmut Esat’ı
Bu yazıda, hemen her
gerçek taşlara
DÖKMEN
anımsattığından söz etmiştim.
ortamda kullanılan üç
dönüşebilir.
Bugün konumuz Eytam Sandıkları ve
tür iletişim atmosferini
Sürekli artan
Emlak ve Eytam Bankası olacak.
tanımlamak istiyorum. Bunlar,
kadın cinayetlerinin pek çok
“Eytam”, yetimin çoğuludur. Eytam
söyleme, söylenme ve dinleme
nedeni olabilir. Geçim sıkıntısı,
Sandıkları ise Osmanlı’da yetimlerin
atmosferleridir.
erkek çocuklara küçük yaşlardan
mal ve paralarını korumak üzerine
itibaren sınır konulmaması
Bakanı Mustafa Necati Bey’dir. Ardından bakan olan
kurulmuştur. Çıkış noktası ölen
SÖYLEME ATMOSFERI
nedenler arasında sayılabilir.
Mahmut Esat (Bozkurt) İttihatçıların 1917 komisyon
ebeveynden yetimlerine geçen malların onlar rüşt yaşına
Evlerde, işyerlerinde, günlük
Ancak bir başka neden ise
raporunu uygulamaya koymak için kolları sıvar. 1925
yani tasarruf ehliyetine sahip olduğu yaşa ulaşıncaya
yaşamın hemen her alanında
ileri yaşta eşlerini öldürenlerin
yılında Celal (Bayar) Bey başkanlığında eytam işleri
kadar değerini yitirmeden korunması anlayışı ve
olayları betimleriz ya da
çocukluklarında öfkeli
komisyonu oluşturur, yetimlerin para ve mallarının
sorumluğudur (Özcan, 106).
insanlardan bir şeyler isteriz.
babalarını izlemiş olmalarıdır.
banka aracılığıyla yönetilmesini sağlayacak ilkeler
Osmanlı Devleti’nde yetim malları başlangıçta vasileri
“Yemek hazır”, “Bir bardak
Evin erkeği karısına sözel
belirlerir. Emlak ve Eytam Bankası kurulmasını öngören
aracılığıyla yönetilirken Tanzimat ile bu düzen değişir,
su verir misin?”, “Toplantı
ve fiziksel şiddet uygularsa
tasarı 20 Mayıs 1926’da TBMM’de görüşülmeye
devlet eliyle yönetilen fona dönüşür. 1851’de yetim,
tutanakları geldi mi?”, “Şu
onu örnek alan oğlunun
başlanır ama direnç büyüktür. Direnen
yaşlı, kayıp ya da akli melekeleri yeterli
adresi biliyor musunuz?”
saldırganlığını ileride nereye
milletvekilleri bankanın ülkenin imarına
olmayan kişilerin mal ve paralarını
diyebiliriz. Bezen de siyasetçiler
kadar götüreceğini bilemeyiz.
kredi desteği sağlayacak “emlak”
korumak üzere müdürlük olarak Eytam
“Önümüzdeki ay enflasyon
Kadın katillerinin çocukken
Nezareti ve Eytam Sandıkları kurulur. kısmına itiraz etmez. Ancak “Eytam
düşecek” derler. Bütün
evlerinde dayak yemiş olmaları
1906’da Eytam İdanat Sandığı, 1915’te işleri bankaya karıştırılmasın” derler
bunlar olumlu veya olumsuz
ve babalarının annelerine
Dersaadet Emvali Eytam ve Beytül-Mal (TBMMZC, D2,c251, 329-339). O
duygu ifadesi taşımayan
saldırganlık sergilemiş olma
Müdüriyeti adını alır. 1917’ye kadar gün yapılan oylamada 166 milletvekili
nötr söylemlerdir, söyleme
ihtimalleri yüksektir. Bu
şeyhülislamlığa bağlı olan kurum adliye oy kullanmaz. Görüşme ve karar yeter
kategorisine girer.
konu araştırılmaktadır ancak
nezaretine (adalet bakanlığı) bağlanır. sayısına ulaşılamaz. İki gün sonra 22
ŞADUMAN HALICI
daha sistematik ve kapsamlı
SÖYLENME ATMOSFERI Sandıklar yalnız mal ve parayı korumakla Mayıs’ta yeniden Meclis’e gelir tasarı.
araştırmalara ihtiyaç vardır.
sadumankaragozhalici@gmail.com
değil kuruldukları bölgelerde esnafa Bu kez 144’ü oylamaya katılmaz. Katılan
Günlük yaşamda sıklıkla
ve çiftçiye kredi desteği sağlamakla da 141 milletvekilinin 137’si ile yasa geçer
söyleniriz de. Hafifçe şikâyet
DINLEME ATMOSFERI
yükümlüdür (Çanlı, 1305). (TBMMZC, c. 25: 349, 408.).
etmekten tutun da sözel tacize
Çoğunlukla birbirimizi
Yasa ve tüzüğü pek çok kez değişir. Çünkü devletin
varan bağırıp çağırmalarımız, Yasa gereğince eytam idareleri kaldırılır. Eytam
dinlemeyiz. “Oturup konuşalım”
aldığı onca önleme karşın özellikle taşrada zimmete para
kavgalarımız bu gruba girer. Sandıkları’nın nakitleri ve yasanın ilanıyla birlikte
deriz ancak konuşma öncesinde
geçirme gibi suiistimaller artar. Savaş dönemlerinde ise
Örneğin erkeğin, “Bu ne tahsil edilen ve terekeden yani ölen kimsenin miras
iki taraf da kararını vermiştir, bu
sandıktan borç alanların geri ödeme yapmaması sorun olarak bıraktığı her türlü mal ve eşyadan sağlanan
ya! Ağız tadıyla bir maç
kararı karşı tarafa kabul ettirmeye
olur. Adana Eytam Sandığı görevlilerince şeyhülislamlık meblağın bankaya yatırılması süreci başlar. İlkeler
izlememe izin vermiyorsun”
çalışır. Bir de karşımızdaki
makamına gönderilen rapor aslında sandıkların içinde de belirlenmiştir. Bankanın asli sermayesiyle
diye bağırması veya kadının,
konuşurken onu tam olarak
bulunduğu durumu özetler: Sandıklardaki paralar bankaya yatırılacak yetim sermayeleri birbirine
“Gündüz işte, akşamları evde
dinlemeyiz, bir yandan onu
yıllarca bazı kişilerin zimmetinde kalmaktadır. Eytam karıştırılmayacaktır. Banka işlemlerinden yetimlere
koşturup duruyorum, kendime
dinlerken bir yandan da söz sırası
müdürleri liyakatsiz kişilerden atanmıştır. Bu müdürler sorumluluk yüklenmeyecek, yetimler adına konan para
ayıracak beş dakikam yok.
bize geldiğinde vereceğimiz
yetimin hukukunu korumamaktadır. Sandıklarda çalışan cari hesaptan olacaktır. Yetimlerin parasına yüzde 9 faiz
İki şeyin ucundan tutsan ölür
cevabı tasarlamaya başlarız.
memurlar da hatır gönül işi yapmakta bu ise sıkça
müsün?” demesi söylenme uygulanacaktır.
Pek çok ana baba yeterince
şikâyet nedeni olmaktadır (Çanlı, 1307).
atmosferini oluşturur. İşyerinde Türkiye Cumhuriyeti yetimlerin paralarını devletin
ders çalışmıyor diye çocuğuna
güvencesi altına almıştır. Eytam Sandıkları’nın
amirlerin, apartmanlarda -sözde-
BANKA ÖNERISI
söylenir. Acaba kaç kişi
tasfiyesine başlandığında sandıklarda toplam 350 bin
apartman sakinlerinin, trafikte
Dünya Savaşı ile birlikte yetim sayısı çoğalırken
çocuğuna “Ders çalışırken ne
lira vardır. Mahmut Esat kararlı bir çalışma yürütür.
kendini haklı gören herkesin
kurumdaki suiistimaller düzelmez. 1917’de oluşturulan
hissediyorsun” diye soruyor
1928 yılına gelindiğinde miktar 6.5 milyona ulaşır
bağırıp çağırması, siyasetçilerin
komisyon ise sandıkların banka şeklinde örgütlenmesini
ve lafını kesmeden onu sonuna
(TBMMZC, D. 3, c.3: 228). Mahmut Esat’ı 1930 yılında
ekranlara çıkıp rakip partiye
gerekli gören bir rapor hazırlar. Ne var ki ülkenin işgali
kadar dinliyor? Birçok anne baba
Adalet Bakanlığı’ndan istifaya götüren neden yalnızca
hakaret etmesi söylenme
ile rapor uygulamaya konmaz.
“Niçin çalışmadığını biliyorum,
hukuk devrimi veya Ödemiş konuşması değildir. Eytam
atmosferini yaratır.
Sorunlar mütareke döneminde artar. İşgal edilen
aklı başka yerde” diye düşünebilir
Sandıkları’ndan nemalanan liyakatsizlerdir. 1933 yılında
Söyleme atmosferi işlerin
yerlerdeki sandık memurları görevlerini terk ettiği için
ancak bu bir tahmindir.
yolunda gitmesini sağlarken İzmir’de Anadolu gazetesinde kaleme aldığı yazısına
pek çok evrak, kayıt yok olur. Yetim mal ve paraları
Samimiyetle, sadece öğrenme
bu nedenle “Soyguncular Elinde Din!” başlığını atacak,
söylenme atmosferi zaten
sahipsiz kalır. İstanbul hükümeti 1920 başında işgal
amaçlı olarak ders çalışırken
yetimleri kapsayacak bir banka kurulması düşüncesine
yolunda gitmeyen işleri daha da
bölgelerindeki eytam idarelerinden mevcut paraları
ne hissettiğini sorarsak hiç
karşı çıkanların, “bankayı kurdurmamak için ellerinden
zora sokar. Muhabbet muhabbet
merkeze göndermesini, işgal altında olmayanlardan
ummadığımız cevaplar alabiliriz.
gelen tahrikatı” yapanların “eytam memuru bazı
doğurur, öfke ise öfke doğurur.
ise paraları Ziraat Bankası’na yatırmasını ister. Sonuç
Ailede eşler arasında ve
hocalar” olduğuna işaret edecektir (Anadolu, 16 Mart
İki tarafın öfkesinin karşılıklı
ne mi olur? Eytam Sandıkları’nın mevcutları taşrada,
işyerlerinde iş arkadaşları
1933).
olarak yükselmesi sonunda
yöneticileri aracılığıyla hortumlanır. İstanbul Hükümeti
arasında da önyargılı olmadan
Sözün özü yetim hakkını savunanlar bu dünyadan
cinayet bile çıkabilir ortaya.
ise sözde borç alarak kasasını boşaltır. Örneğin
ötekini dinlemek, sadece
göçseler de yaşamaktadır.
Öfke dibi belirsiz bir kuyudur.
sandıklardan 26 Nisan 1920’de Bursa Belediyesi’ne bir
dinlemek pek çok sorunun
Bazen anne babalar bağırmakta
yıl vade ile 300 bin lira borç verilir. 11 Eylül 1920’de
çözümüne yol açabilir. Aynı
olan çocuklarına “Bağırma!”
ise İstanbul’daki Maliye Nezareti dört ay vade ile 400
dinleme alışkanlığı bir ülkeyi
Kaynakça
diye bağırırlar. Öfkeyi
bin lira alır. Her ikisinde de ipotek olarak kamu binaları
Mehmet Çanlı, “Tarihi süreç içerisinde eytam sandıklarının
yönetenler için de geçerlidir.
öfkeyle bastırmaya çalışan
gösterilir. Ne var ki borçlarını ödemezler. Eytam İdaresi
hukuki mevzuatı ve karşılaştığı sorunlar. (1851-1920)” Uluslararası
Osmanlı’da padişahlar
bu tavır belki kısa vadede işe
borçlarını tahsil edemeyince kamu binalarını satılığa Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 9 (3), 2020, ss. 1301-1321.
bir isyanı bastırmakta
yarayabilir ancak çocuk öfkeli
Tahsin Özcan, “Osmanlı Toplumunda Yetimlerin Himayesi ve
çıkarır ancak muhatap bulamaz (Çanlı 1310vd). Tam
zorlandıklarında ayak divanına
anababayı rol modeli olarak
Eytâm Sandıkları”, İÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 14, 2006, s.
bu noktada devreye TBMM girer. İstanbul’daki Maliye
çıkarlardı. Padişah Babüssaade 103-121.
alır ve uzun vadede öfkelenince
Nezareti onun için yok hükmündedir. Borcunu üstlenir.
Şaduman Halıcı, Yeni Türkiye Devleti’nin Yapılanmasında
önüne kurulan tahta oturur
yine bağırır. Ateşi ateşle
1924 yılı bütçesine de eytam idaresine bu borcun
Mahmut Esat Bozkurt (1892-1943), AAM Yayınları, Ankara, 2004,
karşısına gelen askerlerin veya
söndüremezsiniz. Evde ya da
karşılığı olan 400 bin lirayı öder. O günlerde Adalet s. 328-330.
esnafın yani ayak takımının
okulda huzursuzluk yaratan
sorunlarını aracısız olarak
çocuğu sakince dinlemeniz,
dinlerdi. Günümüzde Batı’da
gözlemeniz gereklidir.
halkın protesto niteliğindeki
Unutulmaması gereken nokta
Down sendromlu bireylere
mitingleri yasal güvence
şudur: Her disiplinsizlik sorunu
altındadır, o ülkelerde
aslında bir imdat çağrısıdır.
iş olanağı
şikâyetlerini dile getirenleri polis
Bazen sadece yakınlarınızı
Galeati Yayıncılık
dinleyerek söylenme atmosferini nadiren dağıtır. Atatürk halkın own sendromu
Dkonusunda
sonlandırabilirsiniz. arasına karışırdı, vatandaşlar
toplumsal
eline şikâyet mektupları
Halk kitleleri bazı siyasetçileri
farkındalığı artırmayı
verirlerdi. Bu durum devletin
sever. Bu siyasetçiler ise ülkeyi
ve Down sendromlu
vatandaşı dinlediği anlamına
gerginlik politikasıyla yönetmek
bireylerin toplumdaki
istiyorlarsa meydanlarda ve gelir. Emeklilerin, çalışanların,
yerlerini güçlendirmeyi amaçlayan Türkiye Down
ekranlarda rakiplerine hakaret maden işçilerinin, çevrecilerin
Sendromu Derneği, Hilton Global Vakfı’ndan 250 bin
ediyorlarsa halk, çocuğun anne sorunlarını yetkililerin dinlemesi
dolar tutarında hibe kazandı.
babasını model alması gibi bu gerekir.
Down sendromlu veya zihinsel engelli bireylerin temel
beceriler kazanmalarını amaçlayan bu destekle birlikte
yaşama geçirilen “Hizmet Sektörü Kariyer Gelişim
İmtiyaz Sahibi:
5 OCAK 2025 SAYI: 1813
Projesi” kapsamında Down sendromlu ve diğer zihinsel
CUMHURİYET VAKFI adına
n Yayın Koordinatörü
engelli bireyler dokuz Hilton otelinin yanı sıra kafe ve
ALEV COŞKUN
DENİZ ÜLKÜTEKİN
Genel Yayın Yönetmeni
restoran gibi 15 farklı hizmet işletmesinde de istihdam
n Reklam Genel Müdürü
MİNE ESEN
edilecek. Bu program aracılığıyla istihdam edilen bireyleri
EVSUN SİNEM ALKAN
Sorumlu Müdür
pazar.dergi@cumhuriyet.com.tr
BETÜL BERİŞE
nasıl daha iyi destekleyebileceklerini öğrenmek için eğitim
Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve
Reklam Yönetimi: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ.
alacak olan ailelerin de sosyal yaşam ve iş yaşamına uyum
Teknik Hiz. Tic. A.Ş. Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad.
Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sk. No: 2 34381 Şişli/İstanbul Tel:
No:11A/41 Bahçelievler İstanbul Dağıtım: Turkuvaz Dağıtım
(0212) 343 72 74 (20 hat) Faks: (0212) 251 98 68 e-posta: reklam@ konusunda daha kapsamlı bir yaklaşıma sahip olması
Pazarlama A.Ş. Yaygın süreli yayın
cumhuriyet.com.tr Uets: 25999-15079-37611
hedefleniyor.
genç Cumhuriyet
KÖPRÜBAŞI