Katalog

30 HAZİRAN 2024 2 Yeni doğan bebeklerin plasentasında bile mikroplastiklere rastlanıyor Editörd En endinize ayırdığınız ya gezegen ya plastik alanın büyüklüğü ne K kadar? Yarın “Plastiksiz Temmuz” başlıyor. 2011 Sırf evde değil tüm yılından beri küresel ölçekte farkındalık yaşamda? Kendi istediğiniz gibi yaratmak için temmuz ayı “Plastiksiz düzenlediğiniz, kurduğunuz Temmuz” olarak adlandırılıyor. Rebecca veya bozup yeniden yaptığınız bir yaşam alanınız Prince-Ruiz tarafından ortaya konan var mı? Avustralya çıkışlı bir çevre hareketi olan HHH “Plastiksiz Temmuz” 177 ülkede 120 İlk başta fiziksel bir alan olarak gibi düşünebilirsiniz milyondan fazla katılımcının desteğiyle oysa kendinize ait olan plastik farkındalığı konusunda etki yaşam alanı duygularınızı da kapsıyor. yaratmaya devam ediyor. Bu duyguları elimizden geldiğince kendi aşamın kaçınılmaz etkilerinden öznelliğimizle yansıtma biri de değişim getirmesidir. Tek biçimimiz de bizim ifade hücreli organizmalardan ağaçlara, biçimimizi güçlendiriyor. kentlerden yönetimlere, kıtalardan Y Sanırım ülkemizde en çok insan davranışlarına kadar birçok eksikliğini duyduğumuz etmen değişimin merkezinde şeylerden biri bu: Bireysel yer alır. Tam da bu nedenle dair EsEl yaşam alanları. dünyamız hem fiziksel olarak Bu eksiklik bize kendimizi Flora hem de metaforik olarak 400 milyon ton atık ifade etme eksikliği, tam bir başkalaşım derdimizi anlatma eksikliği u Günümüzde küresel ölçekte her yıl 400 milyon evrenidir. Tabii ki ve birbirimizi dinleyebilme ton plastik atık ortaya çıkıyor. Eğer plastiğin tarihsel her değişim olumsuz büyüme eğilimleri sürerse küresel birincil plastik eksikliği olarak geri sonuçlar getirmez. üretiminin 2050 yılına kadar 1 milyon 100 bin tona dönebiliyor. Ancak son yıllarda ulaşacağı tahmin ediliyor. Çünkü yaşam alanlarımız üzerine sıkça konuşulan u UNEP verilerine göre yiyecek ve içecek kaplarına bireyselleşmediğinde bir gereç var ki neredeyse yönelik tek kullanımlık plastik ürünler de dahil birbirimize karışmayı, bir buçuk asırda icat aYÇa olmak üzere üretilen tüm plastiklerin yaklaşık yüzde kararlarımızı sorgulamayı bir edilme amacının çok 36’sı ambalajlarda kullanılıyor ve bunların yaklaşık CEYl an hak gibi görebiliyoruz. ötesinde bir kullanım yüzde 85’i çöplüklere ya da kontrolsüz atıklara HHH alanına sahip oldu ve karışıyor. Ve en önemlisi yalnız ne yazık ki çevresel etki ayca_ceylan u Tek kullanımlık plastik ürünlerin yaklaşık yüzde kalmayı bilmiyoruz. bakımından yıkıcı sonuçlar 98’i fosil yakıtlardan veya “işlenmemiş” ham Yalnızlık bize her zaman getirdi. Kanımızdan maddelerden üretiliyor. hüzün bulutları ile birlikte Antarktika’daki yağan kara kadar bir yayılım u Tüm çabalara rağmen okyanuslarda 199 milyon geliyor. alanı olan içimizi dışımızı dolduran bu gereç ton plastik atık olduğu öngörülüyor. Plastiği üretme, Oysa kendimizi plastiğin ta kendisi. kullanma ve imha etme yöntemi değişmediği sürece dinleyebilsek, duygularımızla su ekosistemlerine giren plastik atık miktarı 2040’a ilk ortaya çıkışı... kurabildiğimiz alanlarımız kadar tahmini 23-37 milyon tona çıkabilir. Plastik 19. yüzyılın ikinci yarısından olsa belki birbirimizi de daha beri bizlerle olan bir polimer. 1869’da ilk iyi duyabileceğiz, derdimizi ömrüne sahip plastiklerden geliyor. sentetik plastik olan “selüloit” John Wesley daha iyi anlatabileceğiz. Hyatt tarafından bilardo toplarının fildişinden Peki nedir bizi özgün gEri dönÜşÜm y ÜzdE 9 yapılmasına karşın bir çözüm aranırken keşfedildi. yaşam alanlarına izin sorunları nedeniyle eleştirilse de üretimi hızlanan Plastik atıkların sadece yüzde 9’u geri Selüloit sayesinde fil ve kaplumbağa avcılığı da vermekten alıkoyan? bir ivmeyle sürüyor. dönüştürülüyor. Yüzde 15’i geri dönüşüm için azalacaktı. Leo Baekeland da ilk tam sentetik HHH toplansa da bunun yüzde 40’ı atık olarak bertaraf plastik olan “bakalit”i elektrik yalıtkanı olarak gözl E görÜlm EsE dE kaybolmuyor! Acaba yine ediliyor. Kalan yüzde 19’u yakılıyor, yüzde 50’si kullanılan doğal madde yerine sentetik bir madde Plastik gözle görünmediğinde tamamen yalnızlık korkusu mu? çöplüklere gidiyor ve yüzde 22’si ise atık yönetim ararken 1907’de icat etti. Hem yalıtkan olup hem kaybolmaz, giderek daha küçük parçalara ayrılır. Uzayan mesafelerin sistemlerinden kaçarak daha fakir ülkelerdeki ısıya dayanıklı olması ile seri üretim için muazzam Mikroplastik adı verilen bu parçacıklar solunum bizi birbirimizden kontrolsüz çöp sahalarına, açık ocaklarda yakılmaya bir madde elde edilmiş oldu. Söz konusu plastik ve emilim yoluyla insan bedenine girip organlarda uzaklaştıracağına olan ya da karasal ve sucul ortamlara gönderiliyor. olduğunda seri üretim sürecinde sırf gündelik birikebilir. Yakın zamanda yapılan bir araştırmada, güvensizlik hissi mi? yaşamda kullanılan işlevsel nesneler değil savaş kabotaj bayramı kutlu olsun yeni doğan bebeklerin plasentalarında mikroplastik Siz ne dersiniz? makineleri de akla gelmeli. Örneğin İkinci Dünya bulundu. İnsan sağlığı üzerindeki etkilerinin ne Ve bitirmeden sularla kadim bir ilişkisi olan Hepinize iyi pazarlar... Savaşı sırasında ABD’deki plastik üretimi yüzde boyutta olduğu tam olarak bilinmiyor. Okyanuslara ülkemizin 1 Temmuz Denizcilik ve Kabotaj Bayramı dEniz Ülk Üt Ekin 300 artmış. Savaşın sonlanması ile de artış ivmesini karışan plastikler ise her yıl ortalama 1 milyon deniz daim olsun. Herkese suların ve getirdiği yaşamın deniz.ulkutekin@cumhuriyet.com.tr sürdüren plastik, tasarım ve sanattaki yerini de canlısının ölümüne neden oluyor. Plastik atıkların kıymetinin bilindiği plastik farkındalığı yüksek huzur aldı. 1960-1970 yılları arasında neden olduğu çevre yaklaşık üçte ikisi, beş yıldan daha kısa kullanım dolu bir temmuz ayı dilerim. Liderleri dişi. Bazı inançlara göre kutsal kabul ediliyorlar. Ancak bilim adına zulme uğradıkları üzücü bir yaşamöyküleri var Silver Spring maymunları izleri üzücü hikâyeleri ile tanınan insanlarla iç içe yaşamalarına üzücü bir hikâyeleri vardır. hayvan hakları savunucusu olan Alex makaklarla tanıştırmak istiyorum. karşın hâlâ vahşiler. Dikkatli Hikâyemizin şanssız Pachecho’yu işe aldığından habersizdi. Alex, Gördüğünüz fotoğrafı 2019 yılında olmanızı öneririm. İnsanlara kahramanları makaklar, “Silver laboratuvarda çalışırken gizlice fotoğraflar Malezya’da, Batu Mağaraları zoonotik virüsler aracılığıyla Spring maymunları” olarak çekip hayvanların yaşadığı koşulları polislere S olarak bilinen bir tapınağın birçok hastalık bulaştırabilirler. tanınır. İsimlerini Amerika’nın kanıt olarak sundu. Raporuna göre hayvanlar önünde çektim. Mekâna ilk ulaştığımda Maryland eyaletindeki Silver uzun saatler aç bırakılıyor, elektrik şoklarına dişi lid Er uzaktan bir makak görüp heyecanlanmıştım Spring Enstitüsü’nden alırlar. ve daha birçok işkenceye maruz kalıyorlardı. Bilimsel isimleri “macaca ancak kameramı hazırlayamadan hayvan Bu hikâyede sadece makaklar Bunun üzerine, dünya tarihinde ilk kez polis, fascicularis” olan bu canlılar halk uzaklaşıp gitmişti. Ancak orada zaten değil ünlü sinirbilimci bir laboratuvara baskın Kaan arasında “uzun kuyruklu makak” yüzlercesi bulunuyormuş. Bu hayvanların Prof. Edward Taub düzenledi ve Edward Taub MiKa olarak bilinirler ve bazı dinlere tatlı görünümlerine aldanmayın. Üzerinizde da önemli bir yer mahkemeye çağrıldı. göre kutsal kabul edilseler de yiyecek veya değerli bir şey varsa tutuyor. Taub, dEnEtim VE Etik bölgedeki halka oldukça sıkıntı çalmaya kararlılar. makaklar üzerinde yaşatırlar. Makaklar sosyal gruplar Olayın sonucunda Ayrıca deneyler yaparak nöroplastisiteyi halinde yaşarlar ve liderleri Edward Taub üniversitedeki yüzyıllardır anlamaya çalışıyordu. Peki dişilerdir. (Keşke insanlar pozisyonunu kaybetti ve beş nedir bu nöroplastisite? Aklınıza âlemi de öyle olsa değil yıl boyunca iş bulamadı. hemen plastikten yapılmış sinir mi?) Ayrıca en kalabalık Kariyerini daha sonra hücreleri gelmesin. Nöroplastisite üçüncü primatlardır. Alabama Üniversitesi’nde beynimizin değişme kapasitesini İnsanlara sürdürdü. Bu süreçte (hem yapısal hem fonksiyonel yakınlıkları CIMT adı verilen bir olarak) ifade eder. Meditasyon nedeniyle terapi geliştirerek omurilik yaparak veya yeni bir dil Edward Taub genomları hasarı ya da inme sonucu öğrenerek beynimizde sürekli yeni tamamen uzuvlarını kullanamayan bağlantılar kurmamız buna bir sekanslanmış birçok insanın tekrar sağlığına kavuşmasını örnektir. ve hatta 2018 sağladı. zul Üm ifşa Edildi yılında Çin’de Geçen yıllarda Avrupa, hayvan deneyleri klonlanan ilk Gelelim Taub’un Filipinler’den getirdiği konusunda oldukça ilerleme kaydetti fakat primat olma makaklara... Taub, bu makakların bunu yaparken bilimsel gelişmeleri kısmen unvanına sahip omuriliğinde hasara yol açarak uzuvlar ile yavaşlattı. Hayvan deneylerinin ne kadar olmuşlardır. merkezi sinir sistemi arasındaki bağlantıyı süre daha devam edeceği ise büyük bir merak İnanması kesiyordu. Bu operasyon tamamlandıktan konusu. Bana kalırsa en az 30-40 yıl daha zor olsa da sonra hayvanları sakat kollarını ya da sürecek; hep birlikte göreceğiz. makaklar hâlâ bacaklarını kullanmaya zorluyordu. Bu Önemli bir not: Laboratuvarda kullanılan araştırmalarda deneylerin sonucunda omurilik hasarından hayvanların koşulları çok iyi denetlenmeli, kullanılmaktadır. sonra yeni bağlantıların kurulabileceğini bilim insanları etik derslerine tabi Hatta başta da ispatlamış oldu. tutulmalıdır. dediğim gibi oldukça Ancak bu deneyleri yaparken ünlü bir birdilimbilim Atığı azaltmak için gündelik öneriler u Pet şişeler yerine mataralar burada küçük bir parantez açmak istiyorum. bu çok küçük bir ad m daha neler var düşüncesine karş dünya çap nda dakikada 1 milyondan azla plastik şişe su sat l yor bir pet şişenin doğada çözünme süresi 450 y l u Plastik poşetler yerine yanımızda götürdüğümüz al şveriş çantaları. u al götür kahveler için termos kullan mı. u buzdolab poşetleri yerine saklama kapları u Paket sipariş yerine kendi yemeğini kendin yap ilkesi u Gereksinimler için yerli, etik ve sürdürülebilir bir yaklaşım benimseyen markalar . ı ı ı f ı ı . ı . ı ı ı . “ ” . ı . bir dili M bili M