Katalog
Yayınlar
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Yıllar
Abonelerimiz Orijinal Sayfayı Giriş Yapıp Okuyabilir
Üye Olup Tüm Arşivi Okumak İstiyorum
Sayfayı Satın Almak İstiyorum
19 MART 2023
4
Beynin yeniden doğuşu
Nöroplastisite son zamanların çok konuşulan kavramlarından. Beynin büyüme, değişme ve
iyileşme yeteneğini anlatan durum son yüzyılda üzerinde en çok konuşulan alanlardan oldu.
üçük çocuğun sara
Sanal Gerçeklik rehabilitasyonda
nöbetleri, ilaca yanıt
da yer alarak nöroplastisite
vermez duruma geldiği
içinde yerini almıştır.
zaman yapılacak son
Sinir hücresi olan nöronlar birbirleriyle
Kbir tedavi kalmıştı;
yaptıkları ağsı bağlantılar sayesinde beyni
nöbetlere yol açan bölgeleri bir bütün halinde yönetmeye çalışırlar.
içeren bir beyin ameliyatı.
Bach-y-
Ancak bu girişim
Rita, gözlerle
oldukça riskliydi.
değil beyinle
YAŞAM
Çünkü beynin gördüğümüz
ilkesine
GÜNLÜĞÜ
faaliyetlerini
inanıyordu. Bunu
ne derece
da yaptığı bir
devam edeceği düzenekle test
etti. Deriden
belirsizdi.
alınan uyarılarla
Beyninin sağ
“görme hissini”
tarafının kabaca sağladı.
üçte biri, arka
kısmını oluşturan
ÖMÜR ve yan kısımda
DUYUSAL İKAME
yer alan lobun
TANYEL
Beyin kendini onarıyor mu?
çoğu ameliyatla
öroplasitisite kavramı geliştikçe
öron beyindeki sinir hücrelerine konması amaçlanır. Bu tekniklerden biri de
çıkarıldı.
Nyapılan çalışmalar da yeni teknolojilere
verilen isimdir. Plastisite, sanal gerçeklik terapisidir. Bu yöntemde
Araştırmacılar
öncülük etti. Sağırlarda duymayı sağlayan
Nbeynin deneyimle gelişme, uyum hastalar dijital olarak oluşturulmuş
çocuğu üç yıl takip ederek
implantlar 1960’larda geliştirilmeye başladı.
sağlama, öğrenme ve yaralanma veya ortamlarda gezinirler. Burada genellikle
testlere tabi tuttular. Sonuçlar
Paul Bach-y-Rita adlı 20. yüzyılın önemli
lezyondan sonra yeniden organize belirli bir rahatsızlığa yönelik
bu işlevlerin çoğunun beynin
araştırmacılarından birinin hedefi ise daha
olma ve iyileşme kapasitesi özel olarak tasarlanmış
kalan kısmı tarafından
yüksekti. Kör insanların yeni ve farklı bir
olarak tanımlanır. görevleri
devralındığını gösteriyordu. Yani şekilde “görmesini” sağlamaya çalıştı. Çevre
Öğrenme ve hafıza tamamlarlar.
hakkında gözlerden bilgi almak yerine,
beyin, kaybolan sinir hücrelerini
kapasitesinin Kullanıcı,
onu derilerindeki titreşimler şeklinde alıp
telafi etmek için bazı alanlarına
artırılması gerçekte
alamayacaklarını araştırdı. Sonuçta her iki
daha fazla görev veriyordu. açısından içinde
duyunun işlendiği yer beyindi. O yüzden
nöral gelişimin bulunduğu
Uzun yıllar sinir dokusunun
duruma “duyusal ikame” adını verdi.
çocukluk duyusal
gelişim safhasını tamamladıktan
Bach-y-Rita trajik sayılabilecek şekilde
çağında ortamdan
sonra yenilenmediği kabul
nöroplastisite çalışmalarına babası üzerinde
yetişkinliğe izole olur ve
edilmiştir. Burada söz edilen
başladı. İnme geçiren babasının bir tarafı felç
kıyasla daha fazla kullanamadığı
yapısal olarak bozulmuş sinir
olmuş ve konuşma yeteneğini yitirmişti. Bir
olduğu hemfikir beyin alanlarına
hücrelerinin yerine yenisinin
psikiyatirst ile beraber babasını rehabilite
olunan bir gerçek. Ancak ilişkin işlevleri
Keskin sınırları olmasa da
konmaması yanında sinirler
etmeye başladı ve onu hemen hemen eski
son yıllardaki araştırmalar geliştirmesi amaçlanır.
beynin farklı bölümleri farklı
arası bağların da yeniden sağlığına kavuşturdu. Babasının ölümünden
yaşam süresi boyunca bu
amaçlara yoğunlaşmıştır.
Nöroplastisitenin diğer
sonra ise otopsi yapılmasını istedi. Felce
oluşturulamayacağı yönündeydi.
değişimlerin olabileceğini
bir alanı, öğrenme süreci
neden olan beyin sapının büyük bir
Nörobilimin kurucularından gösteriyor.
için hipokampus denilen beynin hafıza
bölümünde ciddi hasar olduğu görüldü. Buna
Sayısı milyara ulaşan nöronlar, işlevsel
kabul edilen Santiago Ramon
ile ilgili bölgesinde yeniden yapılanma
karşın hastanın bu kadar önemli bir iyileşme
ağları oluşturmak için doğrudan ya da
y Cajal bunu 1928 yılında ifade
sağlanmaya çalışılmasıdır. Bir başka
sağlamış olması, beyninin kendini yeniden
dolaylı olarak birbirine bağlanır. Nöro-
ederken gelecekteki bilim gelişim alanı ise motor öğrenme denilen
düzenlediğini ve nöroplastisite için bir kanıt
rehabilitasyon yani “bozulan sinir
bedendeki hareketlerin koordinasyonunda
adamlarına da bir sorumluluk
oluşturduğunu gösteriyordu. Öğrenme ve
yapısını iyileştirme” kavramı temelde
görevli sensorimotor bölgelerini hedefler.
yüklemişti; “Yetişkinlerde sinir
çevreyle etkileşimin nöroplastisite sürecinde
beyinde bir haritalama yapıldığı teorisi
Örneğin keman çalanlarda parmak
yapıları sabittir. Bu hücreler
beynin boyutunu ve işlevini belirli görevle
ile hareket eder. Çünkü beynin bir
hareketleri eğitiminin beyin korteksinde
ölebilir, yenilenemez. Mümkünse
ilgili alanlarda şekillendirebileceği artık açıktır.
bölümünde hasar oluştuysa haritanın bir
yeni bir yapılanmaya yol açtığı tespit
bu katı hükmü değiştirmek, Ancak sınırları vardır ve hiçbir zaman mucize
kısmı ulaşılamaz ya da kullanılamaz hale
edilmiştir. Bu durum beynin harita benzeri
beklentisi gerçeklerin ötesine geçmemelidir.
geleceğin biliminin işidir.”
gelir. Sonuçta da o kısmın gerçekleştirdiği
temsil kavramı ile de örtüşmektedir.
Cajal çalışmalarını yaparken
görevler yapılamaz. Felç bunun tipik
Sensorimotor denen bölgeler öğrenim
bir örneğidir. Rehabilitasyonda değişik
sinir dokusundaki değişimleri
sonrası haritada zamanla daha geniş bir
Kaynakça;
tekniklerle bu haritalamanın yeniden
anlatmak için “nöron plastisitesi”
yer kaplara ve herhangi bir hasar olsa
•Liu et al., 2018, Cell Reports 24, 1113–1122
yapılması ya da eksik kısmın yerine
terimini de ilk kullananlardan bile kişi yeteneğini devam ettirebilir. •Young JA, Tolentino M (January 2011).. American
Journal of Therapeutics. 18 (1): 70–80.
olmuştur.
İtalya’nın ilk kadın avukatının portresi: Lidia Poet
adını yazdırdığı Torino barosunda devrimci bir karakteri
“Eğer Tanrı avukat olmanı isteseydi,
Öncü bir hukuk savaşçısı: Lidia Poet
AY’A SEYAHAT
hiç kimse Poet’in bu iş için betimlerken bir yandan
seni kadın yaratmazdı.”
kadınların hak savaşına esin olan
“yeterli” olduğunu düşünmüyor. tarihi gerçekleri yeniden
Üniversiteyi bitirmesine karşın yorumluyor, diğer yandan
öyküsüyle karşınızda yüzyıl sonları, Torino...
sırf kadın olduğu için bu mesleği da birbirinden bağımsız
İtalyan siyasi birliğinin,
yapabilecek niteliğe sahip -çoğu zaman basit duran-
19. Garibaldi öncülüğünde
olmadığına inanılıyor ve barodan suç hikayeleriyle anlatısını
birleşmesinin hemen sonrası. Kadınların
ihraç ediliyor. antolojik bir perspektife
İkinci Dünya Savaşı’nın bitimine dek
yaklaştırıyor. Bir tür
beklemek zorunda kalacakları yasal hak
SIMGE KADIN
dedektiflik payesi verdiği
kazanımlarından ise çok öncesi...
BAŞAK BIÇAK
Bu andan itibaren
karakterini, karanlık sokaklar,
Kendilerine biçilmiş toplumsal
Poet Protestan
sıra dışı partiler, mahkeme
roller ve dikilmiş korseler
basakbicak
Reformu’ndan
salonları, tımarhaneler ve
içerisinde yaşamak zorunda
@gmail.com
çok önce bir
saraylar arasında Poet’in
bırakıldıkları bir dönem ve o
proto-Protestan
ışıltısıyla uyumlu parlak
çağın simgelerinden olan bir
geleneği olan Valdocu
renkli giysilerle dolaştırırken, aslında “bir
isim... İtalya’nın ilk kadın avukatı
bir aileye mensup
kabarık eteklinin, bir erkeğin yaptıklarını
Lidia Poet’in esin verici öyküsü,
entelektüel bir
pek ala yapabileceğini” de göstermeye
tozlu raflardan günyüzüne çıkıyor.
kadın olarak
çalışıyor.
Endişelenmeyin; karşınızda
büyük bir
Anlatının tüm dehlizlerine nüfuz etmiş
alabildiğine cilalı ve görkemli bir
mücadeleye giriyor.
bir feminist söylem, Lidia Poet’in savaşı
figür var.
Ve ilk kez yasal olarak
üzerinden tüm kadınların özgürlük
Loş bir tiyatro, performans için
avukat kabul edildiği
mücadelesine, oradan da patriarkal
hazırlanan balerinler, Viktoryen
65 yaşına dek kadın
topluma başkaldırıya dönüşüyor. Poet’in
dönem kostumleriyle
hareketinin
karakteri ve anlatı için tasarlanan çağdaş
gezinen Torino yüksek
en önemli
biçem bile, zamanının ötesine geçen
sosyetesi ve seyirciyi
figürlerinden biri
bir kadının, sıkıcı tarihi biyografilerden
gerilim dolu açılışa
haline geliyor.
uzakta duran bu azim dolu öyküsüyle
hazırlayan notalar...
Mesleğini
uyum içinde. Sivri dili, mizahı, inatçılığı,
1883 yılında, bir
yapabilmek
öfkesi ve içinde mesleği için yanan ateşle
balerinin gizemli
uğruna ağabeyi
parlayan Poet, Matilda De Angelis’in
ölümüyle açılan
Enrico’nun hukuk
keskin bakışlarında görünürlük kazanıyor.
Lidia Poet’in hukuk
bürosunda çalışmaya
Netflix imzalı Poet’in hukuk mücadelesi,
mücadelesi, kadın
başlayan Poet, bir
zekâ pırıltılarıyla donanmış bir suç
olduğu için daha “ucuz”
süre sonra tanıştığı
draması değil; öyküsü ve ritmiyle sizi
bir avukat olarak bu davayı
gazeteci Jacopo
içine alan bir dizi. Bundan da öte azimli
araştırmak üzere tutulmasıyla
ile bir dizi vakayı
bir kadının, haklı isyanı. Bu yüzden
başlıyor. Ancak davanın
çözmeye başlıyor.
yaratıcılarının kusurlarına inat, adından
çözümlenmesinden daha
Böylelikle dizi
söz etmek gerek.
önemli bir sorun var.
Matilda De
çekirdeğine
Çiçeği burnunda
Angelis
yerleştirdiği PUANIM: 7/10
bir avukat olarak
otanyel@yahoo.com