Katalog
Yayınlar
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Yıllar
Abonelerimiz Orijinal Sayfayı Giriş Yapıp Okuyabilir
Üye Olup Tüm Arşivi Okumak İstiyorum
Sayfayı Satın Almak İstiyorum
5 şt aub 2023
3
Sadece beynin basit
bir fonksiyonu değil
Fark etmesek de her adımımızı düş kurarak atarız
yaşam anlamımızın
özüdür bilinç.
Hayal etmenin
büyüsü
erak oldu, dünyamızda artık
etmek Ay taşı var. Masallarda
ve hayal Alaattin’in sihirli lambası
etmek, vardı hani, lambanın
M insanı içinden çıkan cin, uzak
ve insanlık tarihini çok ülkelerden istediği şeyleri
etkilemiştir. İnsanın getiriyordu sahibine. O
kendisini ve dünyayı sihirli lamba internet
Prof. Dr.
keşfetmesi merakla
oldu şimdilerde. Bir de
başladı, hayallerle sürdü. üSTün
uçan halı masalı vardı.
Bu ikisi olmadan ne
Görünüşte tamamen
DÖkmen
bilim ortaya çıkardı ne
saçmaydı, halı uçmazdı,
teknoloji. Aslında icatlara
ancak uçaklarda halılar
Beynimizin çalışma biçimiyle ilgili yanıtlanmamış daha birçok soru var
yol açmasa da günlük yaşamdaki
var şimdi. Çocukluğunuza ilişkin
tüm basit davranışlarımızın
bir nostalji yaşamak isterseniz
önünde merak, devamında
uçaktaki koltuğunuza küçük bir halı
hayallerimiz vardır. Az önce çay
koyabilirsiniz.
kaynadı mı diye merak ettiğiniz
Çağlar boyunca çocuklar görünmez
varlığımızın özü
için mutfaktaydınız ve içinde ne
olmak istediler. Görünmez kumaş
yazdığını merak ettiğiniz için bu
yapıldı. İnsanlar altı parmaklı, beş
gazeteyi elinize aldınız. Biraz sonra
bacaklı hayvanlar hayal ettiler. Ahlaki
nsanoğlunu diğer canlılardan Ancak beynin düşündüğü şey yanlış
gazeteyi sehpaya bırakmayı hayal
yaŞam olup olmadığı tartışılsa da canlıların
ayıran en önemli organın beyin olsa bile doğru olduğuna inanması için
edeceksiniz ve bırakacaksınız, hayal
genetik yapılarıyla oynanarak bütün
Günlü Ğü
olduğuna kuşku yok. Çünkü bazen tümör gibi istemeden çoğalan bir
etmeden bırakamazsınız. Önce
bunlar gerçekleştirilebilir. Canlılar
fiziksel, fizyolojik ve biyokimyasal yapıya bile gerek olmaz. Sinyallerdeki
hayal ederiz, arkasından davranışta
klonlanıyor artık, yakında nesneler,
İ özellikleri incelendiğinde diğer pek aksamalar çok değişik durumları
bulunuruz. Hayallerimiz az sonraki
hatta insanlar ışınlanacaktır. Julis
çok organımızın başka canlılara göre çok beraberinde getirir.
davranışlarımızın taslağı, planıdır.
Verne’nin gerçekleşmeyen hayali
da gelişkin olmadığını, hatta bazılarının Cotard sanrısı denen durumda
Ancak söz konusu hayaller günlük
kalmadı. Onun çağında Dünya’yı 80
zayıf kaldığını söylemek mümkün. kişinin organlarını, kanını veya
yaşamda zihninizden öylesine
günde dolaşmak inanılmaz bir şeydi,
beden parçalarını kaybettiğine ilişkin
Ancak bilincimizin kaynağı beynimiz,
hızlı geçer ki hayal ettiğinizi
şimdi Uluslararası Uzay İstasyonu
sarsılmaz inancı olabilir. Hatta ruhunu
işleyiş olarak tüm canlılara göre çarpıcı
fark edemezsiniz. Hayaller
Dünya’nın çevresinde günde birkaç
kaybettiğine veya öldüğüne inanmasına
farklılıklar gösterir.
Ömür yaşamınızın ayrılmaz bir parçasıdır,
defa dönüyor.
kadar uzanan değişik sanrılardan
Yaklaşık 1.2 ila 1.4 kg arası ağırlıkta
uyuduğunuzda bile rüya
Tanyel
birini gösterebilir. Hastalar çoğunlukla
olan beynimiz bize duyularımız
görerek hayal etmeye devam
kadın, orta ve ileri yaştadır. Depresyon,
aracılığıyla gerçekliği algılama yeteneği
edersiniz.
şizofreni dışında demans, migren,
sağlar. Bilinci oluştururken ise çok
epilepsi ve beyin tümörleri gibi
karmaşık yollar izler. Fonksiyonel
boyuTsallık Ta
hastalıklarla birlikte gözlenebilir. 1880 yılında bir
Manyetik Rezonans Görüntüleme (fMRI) ve
hayal eTMenin yeri
Elektroensefalografi (EEG) gibi teknikler beyin toplantıda Jules Cotard tarafından beyni, sinirleri,
Boyutsallık yaklaşımında
hücreleri olan nöronlar arası hareketi bir şekilde göğsü ve iç organlarının olmadığına ve ölümsüz
merak etmek, sorgulamak ve
yansıtmayı amaçlamaktadır. Burada talamus denen olduğuna inanan bir hastanın bulguları ile tarif
ardından neler yapılabileceğini
yapı, kritik rolü ile öne çıkmaktadır. Beynin daha edilmiştir. Cotard, bu durumu “delire de negation
hayal etmek önemli yer tutar.
ilkel (kıdemli demek (yok sayma hezeyanı)” olarak nitelendirmiştir.
Bu konuda çocuklarımıza
belki daha doğru
Popüler kültürde sistematik eğitim vermek
olur) bir kısmı olan
“yaşayan ölüler
mümkündür. Şimdi yaklaşık
bu parça, beynin en
sendromu” (sağda)
iki ay önce ortaya attığım
dış kısmıyla (korteks) adı daha fazla
Boyutsallık yaklaşımı içinde
ilgi çekse de
iletişimdedir. Bilişsel
hayal etmenin yerini ve işlevini
değişik bir bilişsel
olayların ana sorumlusu
bozukluk durumunu
tartışmak istiyorum.
olan korteksle bağlantı
tariflemişti. Jules
Boyutsallık içinde bir
koptuğu zaman kişi
Cotard (solda).
“hayal dünyası”, bir de
için ızdırap verici ama
“varlık dünyası” kavramları
dışardan bakan için
var. Uyanıkken zihninizden
ilginç klinik tablolar
geçen hayalleriniz ve
ortaya çıkar. Bunlardan
uykuda gördüğünüz
biri de talamus hasarı ile
rüyalarınız, sizin ifade
ortaya çıkan “ölümcül
ettiğiniz şekliyle mevcuttur,
ailesel uykusuzluk”
henüz bunları gözleyebilecek Sonuçta insanlık önce hayal etmiş
durumudur.
bir teknoloji geliştirilmedi. sonra gerçekleştirmiştir. Belki de
Hastalık olduğu kadar hastalığa adını veren Jules
Ölümcül uykusuzluk durumu uyumada güçlük ile
Şu an kahvaltı hazırlamayı
insanlar dört boyutlu bir evrende
Cotard’ın yaşamı da ilginçtir.
kendini gösteren bir hastalıktır. Genetik temelleri
düşünürseniz bu düşünce sizin
hayal edilebilecek şeyleri hayal
olduğu için “ailevi” denmektedir. Uyku sorunları
Melankoli ve nihiliz M hayal dünyanızdadır, kahvaltıyı
etmektedirler. Böyle olsa bile,
yavaş yavaş başlar ve zamanla kötüleşir. Sonunda,
hazırlamaya başladığınızda ise
Cotard, 1870’te Fransa-Prusya Savaşı’nda askeri gelişmek için, yarına kalmak için
konuşma problemleri, koordinasyon sorunları ve
hayal dünyanızdaki bir hayal varlık
cerrah olarak çalışmaya başladı. Bu dönemde hayal etmek şarttır. İnsanlar hayal
bunama gibi diğer belirtiler tabloya eşlik eder.
dünyasına geçmiş olur. Varlık
nörolojinin babası kabul edilen Jean-Martin etmeden uzaya çıkamazlardı. Bu
Birkaç aydan birkaç yıla kadar ölümle sonuçlanır
dünyasını gözlenebilen, somut,
Charcot’tan eğitim aldı. Cotard, meşhur düşünür yüzden çocuklarımızın hayallerini
ve bilinen bir tedavisi yoktur. Bu ilginç hastalıktan
pozitif bilim kapsamındaki şeyler
Auguste Comte ile olan arkadaşlığından dolayı ketlememeliyiz, küçümsememeliyiz.
2022 yılı itibarıyle sadece 37 vakanın teşhis edilmiş
oluşturur.
felsefeye güçlü bir ilgi duydu. 1882’de melankoli (Boyutsallık yaklaşımında bunun
olması işin olumlu tarafı.
Hayal dünyasının iki farklı
olarak adlandırılan klinik bir durumu tarifleyen önemi vurgulanır.) Beyin fırtınası
bölümden oluştuğunu düşünüyorum.
Akıl ve Beyin Hastalığı Çalışmaları adlı eserini sırasında yetişkinlerin ortaya attıkları
Tek bir işlev bile...
Bunlardan birincisi mitolojiye,
yayınladı. Buradaki bir bölüm başlı başına nihilist
hiçbir fikir, saçma olarak nitelenmez.
Çoğu zaman üstünde fazla düşünmeden
sanrılarla ilgiliydi. Marcel Proust’un Kayıp Zamanın geçmişe ilişkin açıklamalardır,
Aslında saçma fikir yoktur. Saçma
kullandığımız beynimizin tek bir işlevi
Peşinde romanında yer alan Dr. Cottard karakteri ikincisi ise şu ana ve geleceğe
olarak gözüken tüm fikirler üzerinde
kaybolduğunda, insan yaşamı üzerindeki
için esin kaynağı oldu. Zira Proust’un ilişkin olarak zihinlerimizde oluşan
düşünmekte, onlara geleceğin
yıkıcı etkilerini görebiliriz. Teksas
babası, Cotard’ın tıp fakültesinden sınıf hayallerdir. Tüm kadim kültürlerde
gözleriyle bakmakta yarar vardır.
Üniversitesi’nde mühendislik öğrencisi
arkadaşıydı. Böyle bir entelektüel çevrede dünyanın nasıl ortaya çıktığı
Hiçbir tohum saçma değildir, önemli
olan Charles Joseph Whitman’ın
yaşayan doktor, 1889 yılında kızının konusunda birtakım açıklamalar
olan o tohumun gelecekte neye
yaşadıkları bunun bir örneğidir.
difteri olması üzerine her şeyi bıraktı. var; örneğin bunlardan birisinde
dönüşebileceğini hayal edebilmektir.
Whitman, 1 Ağustos 1966’da önce
Israrlara karşın kızı ölene dek 15 gün Dünya’nın bir öküzün boynuzları
Ancak hayallerin gerçekleşme
karısı ve annesini öldürdü. Sonra
başucundan ayrılmadı. Hastalık bu süreçte üzerinde durduğu, bir diğerinde
olasılığını düşünürken bir hakeme
Austin’deki Teksas Üniversitesi’ne gitti
ona da bulaştığı için 49 yaşındaki Cotard, ise dünyada avcıdan kaçan yedi
ihtiyacımız vardır, bu hakem ihtiyar
ve buradaki kuleye tırmanarak çevreye
yaşama veda etti. kız kardeşin göğe çıkıp Ülker
bilge değil, pozitif bilimdir.
rasgele ateş etmeye başladı ve 14kişiyi
Beynimiz bizi bizi yapan biricik Takım Yıldızlarını oluşturdukları
daha öldürdü. Sonunda vurularak etkisiz
hayalleri Mizin noTeri
organımızdır. Ona sadece iyi bakmak iddia edilir. Bu gruba giren
hale getirildi. İlginç olansa Whitman’ın
Bir hayalin somut hale gelebilmesi
değil onu çalıştırmak da önemlidir. Carl kadim hayallerin, yani mitolojik
bu olaydan önce söyledikleriydi:
için dünyanın fiziksel gerçeklerine
Sagan’ın sözleriyle yazımızı bitirelim: açıklamaların ispatlanması mümkün
“Bugünlerde kendimi anlayamıyorum.
uygun pek çok bilimsel dokunuşa
“Beyin bir kas gibidir. Kullandığımızda değildir. Bir de insanların şu ana
Ortalama düzeyde makul ve zeki
ihtiyaç vardır. Yani hayallerin
ve geleceği ilişkin hayalleri vardır.
kendimizi çok iyi hissederiz.
bir genç adam olmalıydım. Ancak astronom ve astrobiyolog
somutlaştırılabilmesi için pozitif
İşte bu hayaller gerçekleşmiştir,
Anlayabilmek eğlenceli birşeydir.”
Carl Sagan, Cennetin
son zamanlarda birçok olağandışı ve
bilim ve onun uzantısı olan
ejderleri (Dragos of eden) gerçekleşecektir. Nasıl?
mantıksız düşüncenin kurbanı oldum.”
kitabında zekânın evrimini
teknoloji gereklidir. Bir hayalin
Bence insanlar yaşadıkları ana
Whitman ayrıca bu durumun açığa
ele almış ve Pulitzer
Kaynakça:
ve geleceğe ilişkin olarak ne hayal gerçekleşip gerçekleşmeyeceğine,
kavuşturulması için ölümü sonrası otopsi
Ödülü’ne uzanmıştır.
1. Pearn J, Gardner-Thorpe C. Jules
etmişlerse gerçekleşmiştir. İnsanlar eğer gerçekleşecekse nasıl
bile talep etmişti.
Cotard (1840-1889): His life and the
gerçekleşeceğine bilim karar verir.
önce bir şeyleri hayal ederler, sonra
Otopside, Whitman’ın beyninde
unique syndrome which bears his name. Neurology.
Mimarların çizdikleri projeleri
da binlerce insan, yüz yıllarca
amigdala olarak bilinen bir bölgeyi etkileyen beyin
2012:58(9):1400-1403.
inşaat mühendisleri her zaman
uğraşıp o şeyi gerçekleştirir, yani
tümörü tespit edildi. Amigdala karar vermeyi ve
2. Schenkein J, Montagna P (2006). “Part 2: Case
hayata geçiremezler. Bu noktada,
hayal dünyasındaki bir hayal varlık
duygusal tepkilerin işlenmesini sağlıyordu. Sarsıcı
report”. MedGenMed: Medscape General Medicine. Self-
biraz edebi bir ifadeye başvurarak
dünyasında somutlaşır. Bu konuda
değişimler olasılıkla bu tümörden kaynaklanıyordu.
management of fatal familial insomnia. 8 (3): 66.
“Hayallerimizin noteri bilimdir”
birkaç örnek:
demek istiyorum. Hayallerin
Bir Eskimo masalındaki genç
İmtiyaz Sahibi:
Reklam Yönetimi: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ. Prof.
n Yayın Koordinatörü
5 ŞUBAT 2023 SAYI: 1717
gerçekleşme sürecinde bilim büyük
zıplayarak Ay’ı yeryüzüne
CUMHURİYET VAKFI adına Nurettin Mazhar Öktel Sk. No: 2 34381 Şişli/İstanbul Tel: (0212) 343 72 74
DENİZ ÜLKÜTEKİN
(20 hat) Faks: (0212) 251 98 68 e-posta: reklam@cumhuriyet.com.tr
ALEV COŞKUN bir işleve sahiptir. Bu yüzden
indirmeye çalışır. İlk bakışta saçma
n Sayfa Tasarım
Genel Yayın Yönetmeni
EMİNE BİLGET Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. A.Ş. olan bu istek, binlerce insanın Boyutsallık içinde, bilime özel önem
TUNCAY MOLLAVEİSOĞLU
Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. No:11A/41 Bahçelievler İstanbul
n Reklam Genel Müdürü
Sorumlu Müdür yüzyıllar süren çalışmalarıyla gerçek vermek isteriz.
Dağıtım: Turkuvaz Dağıtım Pazarlama A.Ş. Yaygın süreli yayın
pazar.dergi@cumhuriyet.com.tr
ESRA BOZOK
ÖZGÜR SOYER
otanyel@yahoo.com