Katalog

31 ARALIK 2023 3 Binlerce yıldan günümüze kadar ulaşan kutsal ve yaşayan gelenek Yeni yıl Ağaç, çam ağacı ve Türkler nardugan bayramını simgeleyen Akçam ne getirsin? ’ün son günü… Yeni yılda barış, 2023kardeşlik, dostluk, Yeni yıldan bir şeyler dilemek hoşgörü, bolluk ve bereket önce ülkemizi masumane görünebilir ama temelde sonra dünyayı kuşatsın istiyoruz… majik bir düşüncedir. Boyutsal İstiyoruz ama yeni bir yıla girerken bile simgeler üzerinden birbirimize düşman düşünme becerisine sahip olan olabiliyoruz… Üniversite öğrencilerinin insanlar “Ben dilersem olur” kanımca umut yeşertmek için süslemek istedikleri bir ağaç nedeniyle karşı karşıya mantığıyla hareket etmez. kaldıkları hoşgörüsüzlüğe üşünce ve dil arasında karşılıklı, tanık adeta döngüsel ilişki vardır. olabiliyoruz. Toplumların düşünceleri dillerine Oysa yansır, günlük dillerindeki olacaktır. Gösterişli kırmızı bir kaftan içinde oturan genelde ağaç, Dsöylemler ise düşüncelerini Yaşamını yitiren yakınımızın mezar başına Ülgen’e, Türklerin Gök Tanrı’sına Güneş özelde çam şekillendirir. Örneğin eski İstanbul’un da ağaç dikeriz. Ruhun göçü, can kuşu/ ve Ay da itaat edermiş ve Güneşin zaferi ağacı biz Müslüman Türkleri bu dünyanın geçici öteki ruhun kuş olup uçmağa/cennete gitmesi “Yeniden Doğuş Bayramı” olmuş. Türklerin dünyanın ise kalıcı olduğunu düşünüyorlardı, inancıyla ilişkili eski bir Türk geleneğidir. Türklerde güneş çok önemli. İnanışa ŞADumAn HAlıcı binlerce yıllık bu yüzden çoğunlukla ahşap evler yaptılar. Türk inanç kültüründe yeryüzüne göre gecenin kısalıp gündüzün kutsalı... Ağaç [email protected] Ahşap evlerden oluşan şehir ise haziran doğru, yeryüzünden de göğe uzadığı 22 Aralık’ta, gece süslemek yine aylarında diğer bir söyleyişle patlıcan Devlet doğru ruh göçlerinin aracı ile gündüz arasında binlerce yıllık mevsiminde çıkan yangınlarda, defalarca küle ağaçtır. Tanrı katına savaş olur. Savaşı kuŞunun kökeni geleneğimiz. Haydi birlikte yine geçmişte döndü. Eski İstanbul’un gayrımüslimleri ise ulaşma istencinin de kazanan güneştir. kayın ağacı Altay türkleri için yolculuğa çıkalım. Yolculuğa çıkamadan her ne kadar öteki dünyaya inansalar da bu simgesidir. Şamanlar Güneş doğmuştur. özeldir. insan türediği zaman umay önce bir akademisyenin hakkını teslim dünyanın geçici olduğunu telaffuz etmezlerdi, ağaçları gökyüzüne Bu nedenle zaferin ana ile iki kayın ağacının da yere edelim. Dr. Öğretim Üyesi Şeyda Büyükcan evlerini çoğunlukla taştan yaparlardı. Taş evler ulaşmak için merdiven ismi Nar (güneş) D/ indiğine inanılır. umay Ana yeryüzüne Sayılır bugünkü yazımın “fikir annesi”. yangınlara dayanıklıydı. Bir Müslüman Türk olarak kullanmıştır, Tugan (doğan) yani kanatlı bir kuş kılığında iner ve bu Çünkü geçen hafta tarih bölümünde taştan ev yapacak olsa muhtemelen dostları gençler şaman Nardugan olur. Nar kuşa “Hüma kuşu” adı verilir ve “devlet öğrencilerimize bir konferans verdi. tarafından canına fazlaca olabilmek için ağaç doğumun, yaşamın, kuşu” olarak da bilinir. Hüma’nın ağaçla Etkileyiciydi. Onu dinlerken aslında bu yazı düşkün olduğu gerekçesiyle dikmiş, şaman ölünce betimlenmesi ise türklerde yönetme bolluk ve bereketin da düşüncemde olgunlaştı. kınanırdı, “Bu dünyaya ağaçları da kesilmiştir. kutu/erki ve devlet anlayışının simgesidir. Türkler Sayılır’ın vurguladığı gibi ağaç motifinin kazık mı çakacaksın?” (Y. Çoruhlu, Türk simgesidir. sıklıkla kullandığımız “Doğan Güneş Ötüken’in ruhu, Tanrı’nın “kut”u, Türk derlerdi ona. Mitolojisinin Ana Hatları: “başına devlet kuşu kondu” Bayramı”nı kutsal devletinin kuruluş müjdecisi, Türk Bazıları “İnsan ne 120). söylencesinin kökenidir bu saydıkları akçamın yani askerinin moral ve Türklerin doğurganlık, yiyorsa odur” der, galiba Ağaç, Türk kültüründe yer simge… hayat ağacının altında refah, huzur, mutluluk, bereket ve uzun insan nasıl konuşuyorsa bulan “saçı saçma” geleneğinin yaptıkları şenliklerle kutlar. ömür kaynağı olduğunu görelim. odur da diyebiliriz. de baş aktörüdür. Göktürkler’de Dallarına koydukları hediyelerle, Türkler yüzlerce yıl doğa ile uyumlu Çünkü düşüncelerimizi ve diğer Türk kavimlerinde hayvansal süslerle Tanrı’ya minnetlerini sunar. Ağacın Pro. Df r. yaşam benimsemiştir. Bu uyum doğaya yansıtan konuşma şeklimiz ürünler özellikle süt, kımız ya da yağın etrafında “ilderbay” adını verdikleri halka saygıyı getirmiş yıldırım, şimşek gibi yaşantımıza yön verir. Bu Üst Ün yere, göğe, atalara, ocağa, dört bucağa oyunu oynarlar ki bu oyun da güneşi hava ve buna bağlı gelişen doğa olayları duruma en ilginç örneğin Dökmen saçılmasıdır. Saçı yapılan mekânlar daha şimgeler. Kopuz eşliğinde şarkılar söyleyerek onları Gök Tanrı inancına yöneltmiştir. Bu 31 Aralık günlerinde ortaya sonra ağaçlandırılmıştır ki bu gelenek de bayram kutlamaları yapılır. (M.İ. Çığ, Çam olayları anlamlandırırken ağaç saygınlık çıktığını düşünüyorum. günümüzde Anadolu’da ağaçlara dilek ve Bayramı) kazanmıştır. Kök, gövde ve dallarıyla Yeni Yıldan istemek adak amaçlı renkli bez parçaları bağlamaya bütün evreni yansıtan tek varlık olarak Gök çamın altına hediYe dönüşmüştür. (Ş.B. Sayılır, Türklerin Ağaç Geçen yılbaşında da belirttiğim gibi iki Tanrı’ya ulaşma aracı görülmüştür. Bu kutlamayla da yetinmezler. Duaları ile Mitolojik ve Tarihi Bağları...) tür düşünme şekli var galiba. Birincisinde Oğuz Kağan Destanı der ki: Oğuz Kağan Tanrı katında kabul görsün diye Akçam’ı Osman Gazi’nin uykusuna girip, kişinin denetim odağı dışarıdadır, yani kişi ormanda ava gittiği zaman, gölün/adanın evlerine getirip, ağacın altına hediye egemenliğinin nereye kadar uzanacağını kabullenici bir bakış tarzıyla ödülün ve cezanın ortasında uzayan bir ağacın kovuğunda koyanlar da atalarımızdır. Dallarına kurdele gösteren, dört bir yana dal-budak salan ve dışarıdan geleceğine inanır. Bu gruptaki kişiler ışıklar saçan güzel bir kız görür. Yarsub/ bağlayıp o yıl için dilek dileyenler de boyutsallık mantığından uzaktırlar. İkinci budaklarının gölgesi yine dört bir yanı örten Yer-su=yeryüzü ile simgelenen bu kızla onlardır. Hatta bu bayram öncesi evlerini düşünme şeklindeki kişilerin ise denetim de ağaçtır. evlenir, üç oğlu olur: Gün, Ay ve Yıldız… temizleyip, güzel giysiler giymeleri de odakları kendi içlerindedir, başlarına gelenlerin Oğuz Kağan Destanı’nda vurgulanan ağaç kutsal çam ağacı Ülgen’in iyiliğini çekmek içindir. Ve Ülgen kendi davranışlarından ötürü ortaya çıktığını kovuğu, Uygur Destanı’nda ana rahmine Ülgen, Türklerin iyilik tanrısıdır. Altay de onları hiç yanıltmamış, bayramdan sonra bilirler, yerli yersiz dış mihrakları suçlamazlar. benzetilir, doğurganlığın, refahın, huzurun, mitolojisine göre Tanrı Ülgen, gökyüzüne gece daima kısalmış, Güneş gökyüzünde Bu gruptakiler adını bilsinler ya da bilmesinler mutluluk, bereket ve uzun ömrün sembolü doğru uzanan, dokuz dallı bir çam ağacının hep daha uzun kalmıştır. (B. Keykubat, boyutsallık mantığına sahiptirler. olur. “Kıpçak” sözcüğünün anlamı da tepesinde oturur. (Nerin Yayın, Efsanevi Apelasyon, 86) 31 Aralık’larda denetim odakları dışarıda olan “ağaç kovuğu”dur. Türklerde ağaç türeyişin Hayat Ağacı Munar: 155) Bu akçam Hayatın sembolü olan akçam ağacı hemen herkes, “Yeni yıl ülkemize ve dünyamıza simgesidir. (B. Ögel, Türk Mitolojisi I: 147) ağacıdır ki Türk inanışına göre yeryüzünün bu nedenle Çuvaş Türklerinde olduğu bolluk, bereket ve barış getirsin” der. Bu Osmanlı’nın sembOlü çınar tam ortasında bulunur. Diğer bir deyişle gibi bayraklarda yer bulmuş, Türk halı masumane bir istektir ancak büyüsel (majik) bir Ağaç eski Türkler için üç evreni, yerin göbeğinden göğe kadar yükselen ve kilimlerinde işlenmiş, seramiklerle düşüncedir. Bu düşünce biçimine sahip çocuklar gökyüzü, yeryüzü ve yeraltını bağlayan hayat ağacı… Dalları ve yaprakları göğe evlerimizde, işlemelerle çeyizlerimizde düşünceleriyle olayları kontrol edebileceklerini medeniyet beşiğidir. Türkistan’da akçam, uzanan, köklerinden nice ruhlar beslenen, yüzlerce yıllık geleneğin uzantısı olarak sanırlar. İleri yaşlardaki obsesif düşünme şekli karaçam ve kayın kutsaldır. Anadolu’da dalları arasında altın kozalaklar bulunan bugüne ulaşmıştır. de yine büyüsel düşünme sayılabilir. Yeni çam, kavak, ardıç, sedir, servi, meşe, dut, Şamanizm’deki gargad ağacı... Biliyor Milletler tarihleri ve kültürleriyle yılın bolluk ve barış getirmesini istemek, nasıl söğüt, elma öne çıkar. Osmanlı Devleti’nin musunuz yalnız Orta Asya’da yetişirmiş. yaşarlar. Tarihlerinin bilincine varamayan, gerçekleşeceği belli olmayan bir mekanizmaya Türkler ilkçağlardan beri kutsal kültürlerini gelecek kuşaklara aktaramayan sembolü ise çınardır. bel bağlamak demektir. saydıkları çam ağacını evlerine alıp milletler özünü de yitirir. Unutmayalım ki Türk ağaç geleneği yaşayan bir Çocuklar el işaretiyle nesneleri ve insanları onuruna bayram düzenlemiş. Bayram, insan bilmediğinin düşmanıdır. gelenektir. Ailemize yeni bir bebek çağırırlar. İnsanlar ufacık çocuk elinin daveti katıldığında onun için ağaç dikeriz. Eski önceleri dünyanın merkezinde tanrıların ve Bu gece çam ağaçlarımızı süsleyelim, kötü üzerine kalkıp yanına giderler bazen. Ancak Türklerde bir kağanın oğlu doğduğu ruhların dinlendikleri yerde yaşayan Yer- ruhları kovalım, bolluğu, bereketi huzuru nesneler gitmez. Çocuklar biraz büyüdüklerinde zaman başlamıştır bu gelenek. Zamanla Su’ya adanmış. Yer-Su’nun yanında ise gür çağıralım. Geleneklerimize sahip çıkalım. el işaretleriyle nesnelerin yanlarına yaygınlaşacak tek tek ağaçlar koruluk beyaz sakallı bir yaşlı olan Ülgen varmış. Mutlu yıllar. gelmeyeceğini öğrenirler. Ancak ne yazık ki pek çok yetişkin bu gerçeği kavramamış gibi davranır, “Ben istersem olur” büyülü inancıyla yeni yıldan iyi şeyler ister. Tüm okurlarımıza iyi yıllar dileriz Denetim odakları kendi içlerinde olan kişiler, ‘Birdie’ yoğun boyutsallık mantığıyla hareket etmeli, yeni Bilimle kalın bizimle kalın yılın iyi şeyler getirmesini beklemek yerine şöyle demelidirler: “Ben yeni yılda, aileme, ilgi gördü ülkeme ve dünyaya bolluk, bereket ve barış gelmesi için elimden geleni yapacağım. Yeni inens’in yeni yılın sağlık getirmesini istemek yerine, sağlıklı kış temalı olmaya ve çevremdeki insanlara da sağlıklı Lseçkisi Birdie, beslenip yaşamaları konusunda örnek olmaya özel bir davetle 4 Prof. Daron Acemoğlu iki yeni kitabını konuştuk Öz- çalışacağım.” tanıtıldı. İstanbul lem Yüzak Eğer oturup dilemek yerine herkes bu Zorlu Center’da şekilde düşünürse yeni yılda iyi şeylerin olma düzenlenen Terrezza ihtimali artacaktır. Bu düşünme şekli akılcılığa, İtalia’daki etkinlikte 4 2023'te iklim ve boyutsallığa uygundur. Yeni yılın iyi şeyler katılımcılar çevre için olumlu gelişmeler oldu Erdal Musoğlu aksesuvar ve sofra getirmesini istemek bir laf olsun temennisinin grubunda öne ötesine geçmez. 4 Bizi cehalete astılar çıkan yeni yıl temalı Benim yeni yıldan bir dileğim yok, yalnızca ürünleri inceleme Doğan Kuban yeni yılda da okuyup yeni şeyler öğrenmek, olanağı buldu. roman yazmaya devam etmek, psikoloji Davete Zorlu Tekstil ve eğitim alanında yeni bilgileri kamuyla 4 Dijital anne Tanol Türkoğlu Çiğdem solak Marka Direktörü paylaşmak istiyorum. Eğer bunun ülkeme ve Çiğdem Solak, dünyaya bir damla katkısı olacaksa, bu durum Berrin Zorlu, 4 Biz yaşlandıkca dişlerimize ne olur? Mercan Bursalı yeni yıla umutla girmeme yol açacaktır. Berrin Yoleri, Neşe Gönül, Aslı Şen, 4 Yetenek savurganlığı: Düşük teknoloji ve Hande Sezer Pekcan, Zeynep Özyağcılar, Sedef İmtiyaz Sahibi: Çalarkan gibi iş, cemiyet ve sanat dünyasından yoksullaşma Bilgehan Gürlek 31 ARALIK 2023 SAYI: 1760 n Yayın Koordinatörü CUMHURİYET VAKFI adına dENİz üLKüTEKİN isimler katıldı. Davette söz alan Solak, “Linens ALEV COŞKUN n Sayfa Tasarım ailesi olarak ilklerin ve yeniliğin öncüsü Genel Yayın Yönetmeni EMİNE BİLGET olmayı seviyoruz. Yaşamın başlı başına bir MİNE EsEN n Reklam Genel Müdürü Sorumlu Müdür [email protected] ilham kaynağı oluşuna duyduğumuz inanç EsRA BOzOK AsLAN YILdIz Reklam Yönetimi: Yenigün Haber Ajansı Basın ve yaşamın en önemli mihenk taşı doğaya Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve ve Yayıncılık AŞ. Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sk. duyduğumuz saygıyla çizgimizi hep bir adım Teknik Hiz. Tic. A.Ş. Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. No: 2 34381 Şişli/İstanbul Tel: (0212) 343 72 74 (20 No:11A/41 Bahçelievler İstanbul dağıtım: Turkuvaz hat) Faks: (0212) 251 98 68 e-posta: reklam@ öteye taşıyoruz” dedi. Dağıtım Pazarlama A.Ş. Yaygın süreli yayın cumhuriyet.com.tr Uets: 25999-15079-37611 Günlük bilim portalımız ve abonelik: www.herkesebilimteknoloji.com’da Tel: 0216 449 99 42 İsviçreli araştırmacılar insana üçüncü kol taktılar köP r ÜBAŞı