Katalog

4 EYLÜL 2022 6 Masallarda görebileceğiniz güzellikteki kentleriyle bilinen İskandinav topraklarına uzanmaya ne dersiniz? Yazı başka, kışı başka güzel Sakin, uyumlu ve kibar insanların diyarı İskandinavya’ya bir gezi planı yapıyorsanız Kopenhag – Malmö hattını deneyebilirsiniz. Ve eğer böyle bir rota çizerseniz bu yazıyı da koparıp yanınıza alın ve önerdiğim tüm yerleri deneyimleyin. ir hazi- Flan Öz ran günü Kopenhag’a ayak basar Bbasmaz, bu- rada çok eğleneceğimi- zi anlamıştım. Dar so- kakları, Arnavut kaldı- rımları, rengarenk evle- ri, güzel insanları ve sa- aylin ayaz kinliğiyle bir masal ken- ti Kopenhag. Hans Chris- yılmaz tian Andersen’e esin ve- ren kentte hava hiç karar- mıyordu ve gün uzadık- ça uzuyordu. Bir kenti keşfetmek için daha ne is- terdik ki? Gün bitmiyordu ve bize kalıyordu! Ge- ce 12’den 3’e kadar kararır gibi oluyor ve hop! dikkat çeken bir özellik de basit, çağdaş ve dikkat dip geldik. Zorlandığımız tek konu Dan alfabesiy- dedim durdum. Sakin kuzey insanı gülümse- Üçte tekrar aydınlanıyor. Tüm gün tasarım hari- çekici binalar. Kent bir iki günde yürüyerek gezi- di. Okusak bile aklımızda kalmayan durakları za- yerek neredeyse nefes almıyor. “Alırsam ayıp kası olan bu kenti gezip akşamları Tivoli’deki sıra lebilir. İnsanlar çok rahat giyiniyorlar. Herkesin man zaman karıştırdık ama yeni yerleri keşfetmek olur” nezaketiyle oturuyor. Ömrümde gördü- dışı ev partilerine katıldık. Bu partiler gündüz et- bisikleti var. Çok şık kıyafetlerle partilere bisik- de ayrı bir keyif verdi. ğüm en güzel insanlar, uyumlu biçimde işleri- kinliği gibi bahçede yeme içmeyle başlıyor, son- letle geliyorlar, bizim ülkede asla göremeyeceğim ni yapıyorlar. Malmö’de de bir iki tasarım ser- kopenhag’dan malmö’ye ra içeride bir pist oluşturuluyor ve herkes gönlün- bir durum. Akşam yemeklerini erken yiyorlar. gisi gezdik. Kent meydanındaki inanılmaz gü- Kopenhag’a gelmişken ve otelimiz İsveç’in ce dans ediyor. Benim gibi çizgi film delisi bir 18.00, 18.30 arasında... Kışın daha da erken. Çün- zel mekânlarda kahve içtik. Yine meydanda ta- güney sahilindeki Malmö’ye bu kadar ya- kadın için Vikinglerin torunlarının stil sahibi ya- kü 15.30’da hava kararıyor. Yaygın yerler daha rihi bir lokantada deniz mahsullü harika bir öğ- kınken oraya da bir gezi planladık. Kopen- şam biçimlerine karışmak çok keyifliydi. Kentin çok pub, bar ve disko. Öyle “lounge” tipinde yer- le yemeği yedik. “Malmö’ye geldiğimize değ- hag Malmö arası 20 km. Denizin altından yol simgesi bile masal kahramanı Andersen’in deniz ler yok. Kokteyl barlar çok revaçta. Ruby’s, The di” diye diye Kopenhag’a dönmüştük. almak heyecan vericiydi. Malmö’ye bir pa- kızı. Bence Andersen’in bu kadar güzel masallar Jane, Madam Chu’s başarılı ve ünlü yerler. Jazz Danimarka’nın başkenti Kopenhag’a mutlaka zar sabahı gittik. Ömrümde bu kadar sessiz yazmasının nedeni kışın hiç güneş doğmaması. O House, Cafe Kellerdirk ise bilinen caz barları. gidin, derim. Benim bu yazımı koparıp çanta- bir yer görmedim. Bir felaket olmuş, insan- uzun gecelerde masalların çoğalarak büyümesi... Kentin çağdaş sadeliğini ve tarihi dokusunu bir- nıza atın ve önerdiğim yerleri tek tek deneyim- lar ölmüş, ilk gidenler biziz izlenimi verdi ba- Kopenhag’da en çok dikkatimi çeken tasarım leştiren en ünlü caddesi Stroget üzerinde birçok leyin. Kuzeyin bu tarihi ve tasarım kokan ken- na. Oysa kente girdikçe insanların uçsuz bu- müzesinin ve sergilerin inanılmaz güzel oluşuy- lokanta ve mağaza var. Yaz kış kalabalık bir cad- tini kaçırmayın. Hele kışın güneş doğmaması, caksız yeşile uzanmış kitap okuduğunu, kafe- du. Gezerken aşık olduğunuz tasarımlar... Hepsi- de, tıpkı bizim İstiklal Caddesi gibi. Biz havaalanı yazın güneş batmaması değişik bir olay ve her lerde kahvaltı yaptığını görünce “medeniyet” ni alıp eve getirmek isteyeceğiniz nesneler. Zaten otellerinden birinde kaldık. Metro ile merkeze gi- ikisini yaşamak da heyecan verici. Estetik operasyonlar içinde en bilinenlerinden olan botoksun kökeninde zehirli bir bakteri yatıyor Zehirle gelen güzellik: b otoks enaze töreni için 1895 yı- ceden beri biliniyordu. Hatta Bi- lamayı gerçekleştirmenin 2019 yılına ilişkin ilaç lının aralık ayında Belçi- artı uygulama maliyeti toplamı ise yaklaşık 2.5 zans İmparatorluğu’nda 10. yüzyıl- yaŞam ka’daki küçük ve şirin El- da bu hastalık nedeniyle sosis yapı- milyar dolar. Günlü Ğü lezelles köyüne davet edi- mının yasaklandığına ilişkin kayıt- SoSyal medya artışı tetikledi Clen 34 kişilik müzisyen lar vardır. Hastalığa aşina olunsa da Bu artışta, sosyal medya ile artan kusursuz beden grubu akşam kendileri için hazırlanmış saldığı toksinle buna yol açan bak- algısı isteği yanında insanoğlunun yaşlılıkla müca- yemek için tavernaya doğru yola çıktı- terinin özelliklerinin ortaya konma- delede önce kendi vitrini olan cildini eski durumuna lar. Çok fazla çeşit olmasa da kurutul- sı için 19. yüzyıl başına dek bekle- getirme arzusunun yattığı açık. Sosyal medya öncesi muş jambon oldukça lezzetliydi. An- mek gerekecekti. Yine de bulgulara dönemde bilgi dolaşımındaki engeller, aile, dini dü- cak bir süre sonra karın ağrısı, bulan- daha çok sosis yenmesi neden oldu- şünceler, ekonomik zorluklar ya da “elalem ne der” tı, kusma şikâyetleri başladı. Ertesi gün ğu için Latince’de sosis anlamını ta- düşüncesi ile uzak durulan estetik operasyonlar gü- üç müzisyen ölmüş, 11’i de komaya şıyan “botulus” kelimesinden çıkış- Ömür nümüzde daha geniş kesimce ulaşılabilir oldu. Artık girmişti. Muayene edildiklerinde he- la “botulizm” adı konmuştu. Yüzyıl- Tanyel botoks konusundaki dedikodular “yaptırmış mı yap- men hepsinde çift görme şikâyeti var- larca insanoğlunu etkileyen en önem- tırmamış mı” dan çok “hangi bölgelerine yaptırmış” “Sosis Hastalığı” dı. Göz kapakları düşmüş, göz bebek- li gıda zehirlenmesi etkenlerinden bi- olarak bulguları üzerine yoğunlaştı. leri küçülmüştü. Tükürük bezleri kuru- ri olarak bilinse de 1970’lere gelindi- 1815’de ilk Botoksun tıbben ve estetik olarak etkisi, et- muş ve dilleri zor hareket ediyordu. ğinde başka bir işe yaradığı da gös- tanımlayan isim; ken toksinin değişik varyasyonlarını ve ticari ola- terilecek ve zehir kendini başka mecralara doğru Jambondan kuşkulanılması üzerine kasap sorgu- Justinus Kerner rak markalaşmalarını da artırmıştır. Birkaç marka- bir yolculukta bulacaktı. landı ama ne kesiminde ne tuzlanmasında olağan nın egemen olduğu 1990’lu yıllardan sonra hızla dışı bir şey görülmüyordu. Bunun üzerine et in- Amerikalı göz doktoru Alan Brown Scott şaşı- yeni arayışlar başladı. Yalnız Batı değil, Kore, Çin lık ve göz kaslarını etkileyen hastalıklarla uğra- celenmek üzere Ghent Üniversitesi’ne gönderildi. rusu, vajina, anüs ve idrar kaçırma, aşırı terleme ve Rusya’nın da ilaç çalışmaları devam etmektedir. şıyordu. Scott bu sorunların ameliyatsız da teda- Araştırmalar başta sonuç vermedi ama sonrasında için de kullanılmaya başlandı. 2011’de bazı kro- Ancak ilacı geliştirmede bilimsel zorluklar, etki sü- vi edilebileceğini düşünüyordu. Bir meslektaşının oksijensiz ortamda yaşayabilen ve toksin salgıla- nik migren hastalarında da etkisi gösterildi. resinin düzenlenmesi, deri altı dokularda taşınma- botulunium toksiniyle civcivlerde yaptığı çalış- yabilen bir bakterinin izleri bulundu. Tüm bunla- sı ve ayrı hedef dokular için ayrı ilaçlarının tasarımı mayı duymuş ve bunun spazma uğramış göz kas- ra yol açan 1800’lü yılların başında da bazı önem- Rastlantı sonucu bulundu bu alanın teknik zorluklarından. Ta- larına uyarlanıp uyarlanamayacağını araştırıyor- li özellikleri tanımlanan bir bakteriydi; “Clostridi- Scott’un açtığı yoldan ilerleyerek botoks leple eş zamanlı artan tüketim, du. Toksin iskelet kası, sinir uçları, beyin ve ba- um botulinium.” kullanan Dr. Jean ve Alastair Carruthers ehil olmayan kişi ve mer- zı düz kaslardaki alıcı merkezlere bağlanarak bir Günümüzde estetikle ilgili konular arasında sık- 1987’de rastlantı sonucu ilacı kullan- kezlerin de türemesine aracı kimyasal madde olan asetilkolinin salınımı- ça geçen botoksun ilk çıkış noktası işte bu dram- dıkları zaman göz çevresindeki çiz- yol açtı. Bunun, her za- nı engellemekteydi. Sonucunda da sinirlerin kas- lara yol açan bakteriydi. Hastalık olarak çok ön- gilerin ve yüzdeki kırışıklıkla- man bedene girişimsel lara kasılmak için sinyal gön- rın düzeldiğini veya kaybolduğu- uygulanan bir ilaç ol- dermesini engelliyor ve kas- nu gördüler. Bu, botoksun plastik duğu unutulmamalı ları geçici olarak felç ediyor- cerrahide kullanı- ve sağlık profesyo- du. Scott bu tok- mının başlangıcıy- nelleri dışındaki uy- sini insan için dı. Özellikle ka- gulamalardan kaçı- kullanıma hazır dınların en önem- nılmalıdır. hale getirdi ve li iç sıkıntılarından Antik Yunan’da 1977’de şaşılık- birini oluşturan kı- “aisthanomai” keli- tan muzdarip ba- rışıklıklara veda mı mesinden türeyen este- zı hastalarına en- ediliyordu? Ancak bir tik kavramı özünde algı- jekte etti. Sonuç süre sonra bazı yan etki- Toksini üreten bakteriler lamak anlamını taşır. İnsan şaşırtıcı derece- ler ve uygulama hataları da kendini ve başkalarının ken- de olumluydu. gündeme geldi. disini nasıl algıladığına, beşeriye- Yıllar geçtikçe Her ne kadar botoks uygulama- tin ilk zamanlarından beri önem vermiştir. Bir bak- “mucize zehir” larının yarıdan fazlasının halen tıb- teri zehrinden çıkan bu ilaç dışında, tıp aracılığıyla, diye bilinir oldu bi gerekçelerle yapıldığı gösteril- algıyı yönetmek için seçtiği başka yollara ilerleyen ve tedavi alanı se de yakında bunun tersine döne- haftalarda da yer vereceğiz. yalnız göz kasla- ceğine ilişkin işaretler var. Ameri- rıyla sınırlı kal- kan Plastik Cerrahi Derneği’nin ra- madı. Felç son- Kaynakça; poruna göre 2020’de değişik mar- rası kas spazm- l Sheth PR, Toxins to drugs:the case of Botulinum toxin. ları, omurilik ya- kalara ait botoks ürünleri ile yak- Current Science 2008;95:1009 (October 25) laşık 4.5 milyon uygulama yapıldı. ralanması, sereb- l Botulinum toxin drugs: brief history and Outlook, J Ne- Botoks’u tıbbi tedaviye ral palsi, göz ka- Son 20 yıla yönelik bir karşılaştır- ural Transm (Vienna). 2016 Mar;123(3):277-9 kazandıran Dr. alan Scott pakları, ses tel- ma yapıldığında bu yüzde 459’luk l https://www.plasticsurgery.org/documents/News/Statis- geçen yıl aramızdan ayrıldı. leri, yemek bo- bir artışa denk geliyor. Bu uygu- tics/2020/plastic-surgery-statistics-full-report-2020.pdf otanyel@yahoo.com