Katalog

Tek tuşla çevrimiçi keşif u Saffet Emre Tonguç (SET) uygula- manızın ortaya çıkış hikâyesi nedir? Üretmeyi ve paylaşabilmeyi kendi- ne motivasyon edinen biri olarak sosyal medyada aktif olduğum kadar kitaplara, gazete, dergi yazılarına ve TV program- larına da öncelik verdim. Kitap yazmak ayrı keyif ama artık sahne dijital ortam- da. Dolayısıyla beni hâlâ şaşırtan oteller, restoranlar keşfediyorum. Bu keşif yol- culuğuna ortak olmasını istediğim takip- çilerimin de gittiği yerlerde tarihi güzel- liklere, müzelere, plajlara kolayca ulaşıp hikâyesini kalemimden okumasını istiyo- rum. Bütün bu birikime ücretsiz olarak tek bir tuşla ulaşılabilmesi için bir uygu- lama hazırladık ve insanlara sunduk. 28 AĞUSTOS 2022 6 Doğu ve Batı arasında... Türkiye’de Simay Gözener felsefe yapmak simay.gozener@ cumhuriyet.com.tr üm dün- olarak kendi varoluşuna yada “ben imkân tanımayan bu dün- düşünüyorum”un yayı övünç meselesi ola- Tönünde büyük rak ele alır. Tanrı istemez- bir engel bulunmaktadır. se yaprak oynamamakta- Prof. Dr. Taylan Altuğ dır. Doğu eğiliminde yaşa- bu engeli şöyle açıklıyor: nan en büyük sorun, özgür- “Düşünce, çıkarcılık ve lük sorunudur. yaşama yararlılığın baskısı “Doğu’da özgürün öz- altındadır.” gürle ilişkisi değil fakat Bilgiyi kendimiz için tözsel ilişki (yani bireyin değil çıkarlarımız için bi- töz tarafından yutulmuş ol- riktiriyoruz. Bilginin, ken- ması) egemendir ve bu da dilik için organize olma- birey bakımından bir bi- sı felsefi düşünüşü başla- linçsizlik ilişkisidir.” tan şeydir. İnsan doğa kar- Batı’ Da ve şısında kendisini merak ve Doğu’Da a nlam hayret içinde bularak fel- sefi mabede giriş yapar. Sorunu Pek çok tarihi olaya Türkiye’de felsefe yap- Doğu’da kelebekler manın olanaklı olup olma- tanıklık etmiş, Tanrı’nın mesajını taşı- dığı zaman zaman dil tar- yan aracılardır. Nesneyi birbirinden kadim tışmaları bağlamın- “mutlak”ın sembo- medeniyetlere da ele alınmakta- lik imlemi olarak dır. Bunlar önemli anlayan Doğu bu İstanbul’u kapılarını açmış tartışmalardır fakat eğilimiyle varlığın eşsiz kent İstanbul’u konu, geniş bir çer- temelsizliği duygu- çeveden gündeme sunu yaşar. Rastlan- tarihçi, seyahat alınması gereken tının yaygın oldu- yazarı ve uzman gerçek bir sorun ğu bu yerlerde in- olarak önümüzde sanlar anlamsızlığın rehber Saffet Emre durmaktadır. anlamı olarak kabul ayşe acar Tonguç’tan dinledik. yaşamak edilen “mutlak”ta Doğu – sükûn bulmakta- Batı Gerilim De dırlar. türkiye Kelebeği kelebek olarak Prof. Dr. Taylan fark eden, kendini doğadan oğal güzelliğinin yanı sıra “taşı Altuğ’un “Türkiye’nin Tini geri çeken, dışarı çıkaran toprağı altın” denilen İstanbul’un ve Felsefe” alt başlığında Batı eğilimli düşünüş; dikka- tarihi, kültürel ve mimari güzel- yayınlanan Hakikat Korku- tini dışarıda kalana, nesneye likleri de saymakla bitmiyor. Ba- su isimli eseri bu konuyu yöneltir. Nesne orada, karşı- Dzen önünden geçip gittiğimiz bir kendine dert edinen insan- sında durandır. Doğu, kendi yapının ardında bazen üstüne basıp geçtiğimiz lar için bir ders kitabı nite- içine çekilip şeylerin özünü bir taşın altında yüzyıllar öncesine uzanan öy- liğindedir. içeride ararken Batı, nesne küler yatıyor. İşte bu öykülerin peşine düşüp Altuğ, Doğu – Batı ara- – özne, beden – ruh, doğa – insanlarla paylaşan, “İstanbul’da yaşamayın, sında yaşanan düşünsel ge- akıl çelişkileri içinde kendi- İstanbul’u yaşayın” diyerek tüm dünyaya iki rilimi betimlerken geri- ni doğa içinde doğaya karşıt- kıtanın yan yana uzandığı bu eşsiz kenti tanıtan limin tarih sahnesi ola- lık olarak bulur. Kendi özerk Saffet Emre Tonguç’la gizemli öykülerin baş- rak Türkiye’yi dikkate doğasını -ki bu doğa hiç kuş- rol oyuncusu İstanbul’u konuştuk... alır ve bir anlamda gerili- kusuz özgürlüktür- bulmak min aşılmasının olanağını için çıktığı yolda Schiller’in u Boğazın incisi yalılardan sizi en çok Türkiye’de görür. dediği gibi “Sadece işinin ve etkileyen hangisi? Doğu, “doğaya batmış” özelleşmiş biliminin kopyası Bir hazine sandığı gibi İstanbul. Üç im- bir haldedir. Kendini do- olmaktadır.” paratorluğa başkentlik yapmış, Asya ile Haydarpaşa ğa karşısına koyup, saf te- Batı, Altuğ’un “tarihten Avrupa’nın kavuşmak isteyen iki sevgili gibi orik tavır alamayan bu yö- kopma” olarak özetlediği birbirilerine uzandıkları büyülü bir yer. Bo- si için yapılmış. Agatha Christie’nin nelim henüz nesne – öz- bir durumla karşı karşıya- ğaz için “İstanbul’u İstanbul yapan en büyük ünlü polisiye romanı ‘Orient ne ayrımında değildir. Do- dır. Bir tür kültür bunalımı- güzellik” desek yeri. İmparator Konstantin, Ekspresi’nde Cinayet’ten ğanın tamamı, kendi öz- dır yaşanan. Boğaz’a vurulup Roma İmparatorluğu’nun uyarlanan filmin sahnele- nelliğini nesnelleştireme- “Bilimsel düşünme ve yeni başkenti olarak İstanbul’u seçmiş. Bi- ri bir zamanlar burada- miş tekil bireyi de kapsaya- onun göz alıcı kazanımla- zanslılar vaktiyle “dünyanın kolyesi” demiş ki renkli ve heyecan- rak “mutlak”a (ya da “bir”) rına karşılık… kendi gele- bu muhteşem su yoluna. Bugün Boğaz’da, lı koşuşturmayı ha- teslim edilmiştir. Kapıla- neğinden kopmuştur. So- büyük kısmı 19. yüzyılda yapılan 366 ta- yata geçirmiş. Sir- rı açılmamış doğa, inanma- yut düşünmenin başatlığı rihi eser niteliği taşıyan toplamda 600 ya- keci Garı’ndan dan bilmeye doğru giden altında konuşmanın içi bo- lı var. Yalılar için kullanılan en güzel tanım Batılı gezginler yolun da kapılarını kapat- şalmış, kendisi boş konuş- “Boğaz’ın inci taneleri.” Sanki paha biçile- de gelmiş Nazi mıştır. Ateşin pamuğu yak- ma olmuştur. Öyle ki insan mez bir kolyeyi tamamlar gibi her bir par- Almanyası’ndan ması herhangi bir meraka kendini dile getirirken dile ça. Beni en çok etkileyen yalılardan biri Afif kaçan bilim in- neden olmaz. getirilmiş olarak bulur.” Ahmed Paşa Yalısı. Karaköy Bankalar Cad- sanları da. Yurt- “İnsan teki, dünya karşı- Eleştirel felsefenin en desi’ndeki Osmanlı Bankası binası ve Pe- Saffet dışına gönderilen önemli isimlerinin başın- sında düşünen bir varlık ola- ra Palas Oteli’ni de yapan mimar Alexandre emre son Osmanlı ha- rak bir bilgi tavrı içinde de- da gelen Adorno, modern Vallaury tarafından 19. yüzyıl sonunda Do- Tonguç lifesi Abdülmecit aydınlanma ve onun ürünü ğil, inanan bir varlık ola- ğu ve Batı tarzlarını harmanlayan bir üslup- Efendi’nin sürgün rak ahlaksal bir tavır içeri- olan bireye yönelik eleşti- la inşa edilmiş. Agatha Christie ünlü Orient yolculuğu da bura- sinde bulunmakta ve kendi- risinde “Birey, kültür en- Ekspresi’nde Cinayet adlı romanını yazmak dan başlamış. Balkan sini ancak böyle tanımlaya- düstrisi tarafından birey için İstanbul’u ziyaret ettiğinde bu yalıda mi- Harbi’ne giden asker- bilmektedir. Ahlaksal kişi- olarak tanımlanan ve sü- safir edilmiş. Neo-barok tarzında yapılan bi- ler de Almanya’ya ça- lik, kendisini bireysel kanal- rekli kopyalayapıştır yön- nayı Afif Ahmed Paşa’nın ailesinden Pera lışmak için giden işçiler de da bir türlü var edemeyen, temiyle çoğaltılan şeydir”, Palas’ın eski sahibi Misbah Muhayyeş almış. buradan veda etmiş vatan top- İstanbul’un nesneleştirilemeyen öznelli- diyecektir. Birey, kendi- Bir dönem Uzan ailesinin mülkiyetine geçen ğin toplumsal ilişkiler bütü- ni birey zannedendir. rağına. Anadolu’dan İstanbul’a İşte yalıyı daha sonra Sabancı ailesi satın aldı. gelişin akıllara kazınmış sembolü olan nü içinde kendini üretebile- Türkiye’de felsefe yapmanın bilinmeyen ceği biricik kalıptır.” Haydarpaşa Garı’nda da yine Alman etkisi olanağı tam bu Doğu-Ba- ön planda. Berlin’den Bağdat’a uzanan tren Mutlak(töz) olanının var- tı geriliminin aşılmasına çö- afif ahmed Paşa yalısı yolu projesinin bir parçası olarak 1906’da lığının şiir olarak vaaz edil- züm sunmakla mümkün gibi güzellikleri diği Doğu eğilimi, özne görünmektedir. İstanbul’a yeni bir istasyon yapılması Al- man hükümeti tarafından üstlenilmiş Hay- u istanbul’da hâlâ hak ettiği de- darpaşa Garı, Cumhuriyet döneminde Anka- ğeri görememiş yerlerden biri şe- ra ile bağlantıyı sağladığı için özel bir öne- refiye Sarnıcı. Oldukça popüler me sahipti. Bir dönem siyasetin şekillendi- olan yerebatan Sarnıcı’nın yakının- ği yolculuklara tanık olmuş Ankara Ekspre- daki yapı sergi ve klasik müzik din- si. Nâzım Hikmet’in Memleketimden İnsan letilerine ev sahipliği de yapıyor. Manzaraları şiirinin başladığı mekânın da u Görülmesi gereken bir di- Haydarpaşa olması tesadüf değil. Çünkü bu- ğer yer zeytinburnu mozaik Oda- rası bir sıfır noktası; sıfırdan başlayanların sı. Kazlıçeşme’de, eski Başkanlık bi- ve sıfırı tüketip geri dönenlerin bir arada ol- nasının bodrum katında, 2. yüzyıl duğu bir harman. roma döneminden mozaikler canlı renkleriyle görenleri etkiliyor. u Peki, bu özel tarihi ve kültürel dokuya u cerrahpaşa caddesi’nden u Haydarpaşa ve Sirkeci tren garları sahip kentle tanışmak için nereden başla- devam edip Haseki Kadın uzunca bir dönem insanların İstanbul’la malıyız? Sokağı’ndan sola dönüldüğünde ilk tanışma noktasıydı. İstanbul serüveni “İstanbul’da yaşamayın, İstanbul’u yaşayın!” Bizans’tan bu zamana gelen ender bu garlarla başlayan pek çok hikâye de İstanbul’la tanışmak isteyenlere önereceğim lis- eserlerden biri karşınıza çıkıyor. vardır herhalde... tenin başında Sultanahmet Meydanı ve çevre- şehrin yedinci tepesinde impara- si gelir. İstanbul’un kalbidir bu bölge. Dünya- Sirkeci ve Haydarpaşa garları farklılıkla- tor arkadius’un arkadius meyda- daki en eski mabetlerden Ayasofya, Bizans sa- rı ve benzerlikleriyle tamamlar birbirini. Or- nı ile şehri koruduğuna inanılan tıl- yantalist üslubuyla Sirkeci Garı, batıdan ge- rayları ve Osmanlı sultanlarına yüzyıllarca ev sımlardan biri olarak kabul edilen olan Topkapı, pek kimsenin dikkatini çekmese lenlerin doğu ile buluştuğu yerdir. Haydarpa- bir sütun dikiliymiş. Bugün iki bina şa ise Avrupai tarzıyla karşılar Anadolu’dan de tüm antik Roma yollarının başlangıcı kabul arasına sıkışan ve büyük kısmı bir gelenleri. Her ikisi de başlangıçların, umut- edilen Milion Taşı, şehrin her dönem buluşma ağaç tarafından gizlenen kaidesi ların, kavuşmaların ve ayrılıkların adre- merkezi olan Hipodrom (Sultanahmet Meyda- dikkatli gözlerden kaçmayacaktır. si. Sirkeci Garı Orient (Şark) Ekspresi ile nı)… Bütün hikâyelerin başladığı birinci tepe Avrupa’dan gelen yolculara hizmet verilme- aslında şehrin ufak bir özeti gibi. Fotoğraflar: Halit Bilen