Katalog

12 EYLÜL 2021 4 1970’li yıllar. Yer, İsviçre’de illegal radyoculuktan bugüne Cumhuriyet’in Cağaloğlu’ndaki tarihi binasının çatı katı. Cumhuriyet’in Zürih’in karşı simge isimleri Sabahattin Oktay Ali Sirmen Kudret Aksal Akbal bir arada. Akbal Necati Cumalı ve dostları koyu bir sohbetin sesi: LoRa ardından o anı Radyoculuk bir eylemdi ve onlar tank- ölümsüzleştirmiş. HÜSEYİN EDEMİR ların karşısına dikilecek kadar cesur ve Ayla Akbal’ın kararlıydılar. İşte bu çalkantılı dönemde bir sohbetimizde ortaya çıkan illegal radyolardan biri de dediği gibi “İlk Radio LoRa’dır. ’li yıllar, İsviçre’de 68 önce gazeteleri LoRa, Lokal Radio’nun (bölgesel Hareketi’nin hissedilme- Fazıl Hüsnü radyo) kısaltmalarının kaynaştırılma- Cumhuriyet’i, ye başlandığı bir kesit- Dağlarca sından oluşan bir isim. Kısa süre ön- tir. Kadınların oy hakkı- 70 sonra Türkiye ce bir tesadüfle radyonun ger- nı 1971’de ala- Cumhuriyeti’nin çek hikâyesini öğrendim ve bildiğini hatta bazı kan- gidişatını çiçeği burnunda halk- tonlarda 1990’lı yılla- konuşmuşlardır” la ilişkiler görevli- ra sarktığını hatırlar- si Natalja’yla rande- sak toplumsal dö- büyük bir Lütfi Özkök vulaşarak LoRa’nın nüşümün geçtiği ihtimalle!.. İlhan Yaşar Miraç evinde buluştuk. süreç daha berrak Selçuk Ben sordum o an- bir şekilde kavra- lattı... nabilir. Devlet te- Natalja Zürih’in merkezi bir Oktay Akbal Edebiyat Ödülü sahibi Adil İzci ile pazar sohbeti kelindeki radyocu- Burkhardt yerinde grafitilerle süslü luğa karşı isyan bay- binasında Kürtçe ve Türk- rağı da bu dönemde çe dahil 20 dilde yayın ya- açılır. Bir yanda gönülle- pan LoRa bugüne kolay gelmedi rince radyo yayını yapmak is- ve bugün de yer yer baskılarla yüz yüze. teyen muhalifler ve karşısında tekelin- Edebiyat sonsuz 1977’de devletin tekeline karşı Alterna- den taviz vermek istemeyen devlet var- tif Yerel Radyo adıyla yola çıkılır. Lisans dır. Bunun üzerine kaçak yayın girişim- taleplerinin reddedilmesi sonucu bir grup leri başlar. Çoğu zaman beş-on dakika ir ağustos akşamı. Muğla’da diyebilirim. Herhangi bir ödül değildi ki bu! eylemci Özerk Gençlik Merkezi’nde (Au- kadar süren, çatılardan veya ağaç dal- hava sıcak mı sıcak. Türkan Elli yıldan da fazladır sevgiyle, saygıyla oku- tonomen Jugendzentrum) yayına başlar. ları arasından seyyar sistemlerle yapı- Saylan Kültür Merkezi’nin duğum, izlediğim, ilgisini, sevgisini gördü- Radyonun lisans sahibi olması ise an- lan programlar yayılmaya başlar. Örne- salonundayız. Herkesi bu- ğüm değerli bir yazarımız adına veriliyordu. cak 1983’te mümkün olur. 1986’da fa- ğin 1978-1980 yılları arasında yasadışı Bluşturan isim Türk edebiya- Üstelik ilk ödüldü. Oktay Akbal, ta lise yıl- ili meçhul kundaklamaya maruz kalır, olarak faaliyet yürüten Radio Schwarzi tının unutulmaz, Cumhuriyet’in simge ismi larından beri yazıyordu, son aylarına dek de adres değiştirilir ama pes edilmez çizgi- Chatz, dönemin ruhunu yansıtması açı- Oktay Akbal. Oktay Akbal Abi’nin bizlere, elinden kalemini, önünden daktilosunu eksik den sapılmaz. sından oldukça önemli ipuçları veriyor. okurlarına ve değerli eşi Ayla Akbal’a veda- etmedi. Bu yoğun ve sürekli emeğiyle de ya- sının üzerinden altı yıl geçmiş. Bu yıl ilk kez zınımızın en önemli, en değerli yazarlarından verilen Oktay Akbal Edebiyat Ödülü’ne Adil biri oldu. Yanı sıra tutarlı bir Kemalist’ti de. AYKUT İzci layık görülüyor. Salonda alkışlar yükse- Bu 2000’li yıllarda da Kemalizm inancından KÜÇÜKKAYA liyor. Hava kararmış, Adil İzci’yle kaldığı- en ufak bir ödün vermedi. Böyle bir büyük mız otele geçiyoruz. Oktay Abi’yi konuşuyo- adına verilen ödül, insanı sevince boğmaz da ruz, Türk edebiyatını. Onun anısına rakı ka- ne yapar? Sözümü bağlayayım: Kızlarıma da dehini kaldırıyoruz. Gece yarısına kadar sü- değerli bir kalıt olacak bu ödül! Adil İzci, rüyor sohbet. Ve içimizde bir his. u Edebiyata dair ne söyle- Oktay Abi yaşamının son yıl- şimdi “insan mek istersiniz? larını geçirdiği, çok sevdi- Soru güzel ama ya- keneler” ği Akyaka’dan sanki soh- nıtı da o derece kap- betin içinde, bize eşlik üzerine bir samlı. İzninizle ediyor... kara güldürü kendi hayatımdan somutlayarak kı- u Önce bunu yazdığını, sorayım: Oktay saca yanıtlamayı aforizma Akbal’ı ne zaman ve (ya da yalnızca nasıl tanıdınız? bir yanından de- dosyasının Adına düzenle- ğinmeyi) dene- da usul usul nen ödül törenin- yeyim: Edebiyat de anlattığım gibi he- ilerlediğini -ki ben “yazın” nüz Niğde Lisesi’nde demeyi yeğliyo- söylüyor. öğrenciydim. 1970, rum- öncelikle son- Pazartesi kadınların Adil İzci, Akbal’ın son yıllarını Üniversiteden 1971 yıllarından biri olma- suz bir olanaktır. Ken- lı, Cumhuriyet’te Sait Faik geçirdiği Akyaka’daki evinde. dimizi, insanları, insan- sıra arkadaşı rkçılık ve patriarka karşıtı olmak da değil. Radyonun herhangi bir siyasi Hikâye Armağanı ile ilgili bir ha- lığı, doğayı, ülkemizi, dün- üzere iki temel ilke doğrultusunda grup, oluşum veya parti ile organik ba- Rüstem ber okudum. Haberde, Oktay Akbal’ın, yamızı, zamanı… daha nicelerini Iyayın yapar LoRa. Özellikle top- ğının olmaması da önemli bir husus. So- Kurtoğlu’nun Vedat Günyol’un ve Rauf Mutluay’ın birer de -elbet ağırlıklı olarak öznellikle- sezmemizi, lum tarafından dışlanan, medyada ken- kak eylemleri dahil hak arayışlarında- fotoğrafı vardı. Hemen kestim o fotoğrafları, duyumsamamızı, anlamamızı, algılamamızı, di seslerini bulamayanların yeridir. Rad- ki duruşu ve ısrarı ise direngenlik olarak yıllardır edebiyat günlüğüme aldım. Belleğimdeki ilk tanımamızı, kavramamızı, irdelememizi sağ- yoda pek çok dilde program göçmen ve simgeleştirilmiş. Benzersizliği ise rad- hazırladığı Oktay Akbal fotoğrafı odur. Sanıyorum Cum- lar. Doğallıkla bunların tortuları da -bilimsel mültecilerin örgütlenme, dayanışma ve yonun bütün özelliklerinin toplamının huriyet’teki “Evet/Hayır” sütunundaki yazı- anlamda bir bilgi diyemesek de- birer bilgi, Yaygın Yazım seslerinin duyulması amacıyla yapılmak- yarattığı fark olsa gerek. ları, Varlık dergisindeki öykü ve günlükleri, birer edinimdir. Bilginin, ediniminse biz in- tadır. LoRa eylemlerin bizzat öznesi Yanlışlarından ola ki gezi yazıları ile ilk okurluğum da o yıl- san soyunun en büyük mutluluk ve hazların- olarak gerektiğinde sokaklara da çıkı- Kaçınma lardadır. dan birisi olduğunu söylememe bilmem ge- yor. Özellikle, kadın grevlerinin örgüt- 1980’de İstanbul’a gittim, Robert Kolej’de Türk rek var mı? Bazen yüzlerce, daha ötesi binler- lenmesinde önemli rol oynuyor. Sade- Kılavuzu için dili ve edebiyatı öğretmeni oldum. Bu okulda ce hayatım olduğu gibi tuhaf bir sanrıya kapı- ce kadınların yaptığı kadın programla- de özellikle 1983’te bir sanat-edebiyat dergisi kurdum. Der- lırım. Birbirine benzer, benzemez, burada bi- rı var. Hatta pazartesi, LoRa’nın kadın ginin her yeni sayısından Babıâli’ye de götürü- zim ülkemizde ya da dünyamızın her yerinde! heyecan günü. LGBTIQ+ bireylerin mücadele- yordum. Elbette öncelikle Cumhuriyet’e. Ak- Yalnızca bu nedenle gönül borcu duyduğum leri açısından da radyo küçümsenmeye- duyduğunu dile bal ile ilk kez yüz yüze gelmem de asma katta- özellikle yerli ozanları, yazarları sıralamaya cek bir işleve sahip. getiriyor. ki odasındadır. Koca bir masası vardı. Dergiyi kalksam asla kesin bir liste yapamam. Yazın Radyonun bir patronu ya da şefi, mü- sunarken biraz biraz sohbet ederdik. Bir gün de sayesinde (araya öbür sanat dallarını da kata- dürü yok. Yönetim şekli doğrudan de- dergide düzenleyeceğimiz Sait Faik bölümüne rak) fena bir hayatım olmadı diyebilirim. mokrasi ve interaktif bir yayın tarzı be- yazı istedim. Kendisi yazdığı gibi Sait Faik’in nimsenmiş durumda. Dileyen kişi, bir en yakın dostlarından Agop Arad ve Sabahat- proje ile radyoya gidip program kurulu- tin Kudret Aksal’dan da yazı istememi önerdi, na başvurabilir, onay alırsa program ya- İsviçre’nin aykırı ve ötekilerinin özne yanı sıra bağlantı kurmamı sağladı. O yıllardan pabilir. olarak yaratıp yaşattıklarını biraz iç çeke- ARMAğ An YAZIYORDUM ölümüne kadar da -ne mutlu bana ki- ilgisini, Tabii ırkçı ve cinsiyetçi olmamak şar- rek öğrenip yazıyorum. Benzer hatta da- sevgisini eksik etmedi. tıyla! Bu kişiler önce “klipp+klang” ad- ha iyi fikir ve kurumlar Türkiye’de orta- Selimoğlu, Tahir Alangu, Agop u Yeni kitap hazırlıklarınız lı radyo okulu tarafından eğitime tabi tu- ya çıktı ama maalesef sistem onu boğmak ÖDÜL KIZLARIMA KALACAK Arad, Hüsamettin Bozok üzeri- var mı? tulur. Radyoda hiç reklam yok. İsviçre için elinden geleni yaptı. Burada belki de ne armağan kitaplar hazırlıyo- Hemen bir önceki yanıtıma dö- u Oktay Akbal Edebiyat Ödülü’nü kazan- Kâr Amacı Olmayan Radyolar Birliği’nin bir fark olarak Türkiye’deki “ya hep ya rum. 1940’lı yılların Ankara’sı- neceğim. Gönül borcum olan mak, size neler duyumsattı? (UNIKOM) 17 üyesinden biri, giderleri- hiç duruşunun” da altını çizmekte fayda nın gizemli bilim insanlarından ozan ve yazarlardan söz ettimdi İlk buna değineyim. Ödüllere katılmıyor- nin yüzde 80’ini BAKOM (Federal İleti- var. İsviçre’de bu kurumların devamı ge- Dr. Rıfkı Tezcanlı’nın bir dergi- ya, onlardan Sabahattin Kudret dum ama 2020 yazında Nurer Uğurlu telefon şim Dairesi) karşılıyor. Üye aidatları ve nelde birtakım tavizler sonucu elde edi- den derlediğim ikinci öbek yazı- Aksal adına hazırladığım arma- etti, Canım Ada kitabımı severek okuduğunu, bağışlar da var. len kazanımlarla kalıcı hale dönüşüyor. ları da Edebî Bahisler - II adıyla ğan kitap 2020’de, Sait Faik üze- ödüllere mutlaka katılmam gerektiğini söyle- LoRa’nın sloganı şu: Bağımsız, di- Acaba geri adımlarla bir oluşumun deva- hazır. Kimi öykülerini dergilerde rine derlediğim anılar da bu ba- di. Hatta bu konuda üsteledi. Büyük sözü din- rengen ve benzersiz (unabhängig, mı mı yoksa hiç olmaması mı? yayımladığım bir dosyam var. Ye- har Anılarda Sait Faik adıyla ya- ledim ben de! Kurul adına Hikmet Altınkay- widerständig und einzigartig ). Bağım- LoRa’dan Natalja’ya ve Ayşe Nesrin’e ni öyküler yazmak istiyorum. yımlandı. Bir süredir de Zeyyat nak güzel haberi verince de -gizlememe gerek sızlık, sadece patronsuzluk anlamın- teşekkür ediyorum. yok- sevincimden ayaklarım yerden kesildi OTOBÜSTEKİLER Kemal Urgenç [email protected] 12 EYLüL 2021 SAYI: 1644 n Yayın Koordinatörü İmtiyaz Sahibi: HİLAL Kö SE ö ZTüRK CUMHURİYET VAKFI adına n Görsel Yönetmen ALEV COŞKUN MüNEVVER OSKAY Genel Yayın Yönetmeni n Editör DENİZ üLKüTEKİN AYKUT Küçü KKAYA n Sayfa Tasarım EMİNE BİLGET Sorumlu Müdür n Reklam Genel Koordinatörü HAKAN AKARSU ESRA BOZOK Reklam Yönetimi: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ. Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sk. No: 2 34381 Şişli/İstanbul Tel: (0212) 343 72 74 (20 hat) Faks: (0212) 251 98 68 e-posta: [email protected] Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. A.Ş. Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. No:11A/41 Bahçelievler İstanbul Dağıtım: Turkuvaz Dağıtım Pazarlama A.Ş. Yaygın süreli yayın Fotoğraf: Lütfi Özkök’ün arşivinden