Katalog

Bu bina benim işkencehanemdi Otağı Hümayun orijinaline uygun restore edildi. Parıldayan cam pervazları, mavibeyaz çinileri aslına uygun restore edildi. Açılış günü DİSK bayraklarıyla insanlar belirdi, önlerinde de DİSK Başkanı Süleyman Çelebi. Binanın insan hakları müzesi olmasını istiyorlardı. Niye mi? Çünkü çoğunluk unutsa da, onlar Otağı Hümayun’un 12 Eylül işkencehanelerinden biri olduğunu hatırlıyor. P ervazlar özenle, rengârenk, ışıl ışıl işlenmiş. Mavi beyaz çiniler sanatının iyi örneklerinden. Kuşkusuz hiçbir usta bu çinileri yerleştirirken bir gün onlara sıçrayacak kanın farkında değildi. İtinayla yapılmış camların parmaklıklarla kapatılıp, küçücük odalara balık istifi gibi yığılan insanların kırılmamış, morarmamış yeri kalmayana kadar dövüleceğini de kimse aklından geçirmedi. O zamanlar tarih daha 1483’tü. Yıllar geçti, bir imparatorluğun yerini bir cumhuriyet aldı. Yıllar yine geçti, bir hükümetin yerini başka bir hükümet aldı. Sonra bir gün onun yerini de ordu aldı. Tarih 12 Mart 1971’di. Otağı Hümayun, DEVGENÇ’liler için duruşma salonuna dönüştürüldü, onlarca gencin kaderi belirlendi bu yapıda. Sonra yine takvim yaprakları koptu. Hükümetler hükümetleri kovaladı, yine başrolü ordu kaptı. İşte Otağı Hümayun’un her odasında çığlık, inleme yankılatan, her yanını kanla kaplatan da bu oldu. Yani 12 Eylül 1980. Yüzlerce insan kanını akıttı bu binada, en çok da DİSK’liler. Birkaç hafta önce yeniden restore edilerek açılan Otağı Hümayun önünde ellerinde afişleri, dillerinde 12 Eylül’ü hatırlatan sloganlarıyla yerlerini almaları bundandı. Polislerin inip kalkan coplarına rağmen 12 Eylül’ü unutturmamaya kararlıydılar. DİSK Genel Başkanı Süleyman Çelebi de ön saflardaydı, ama gelin önce kaseti geri sarıp, sık sık adını söylediğimiz bu adamın kim olduğuna bakalım... Bütün hikâye, 1953’te Ordu’nun Çaka köyünde başlıyor. DP’li muhtar bir baba ile ev kadını bir annenin altı çocuğundan biri Süleyman Çelebi. Okumayı seviyor, ancak hayat cilvesini daha yedi yaşındayken gösteriyor. Cezaeviyle tanışıyor 1960’ta, DP’li muhtar babası Mahmut Cemal Çelebi’nin “devleti yalancılıkla itham etmek” suçundan altı ay yattığı sırada. Bu dönüm noktası; Çaka'dan İstanbul'a göçün tarihi. Çelebi ailesi kalabalık, İstanbul'da yaşamsa ağır. Okulu bırakıyor Çelebi, 14 yaşındayken sonraları yıllarını vereceği işçi dünyasına adım atıyor, Dinarsu Dokuma Fabrikası’nda. Önce fabrika şartlarıyla karşılaşıyor, sonra da sendika yaşamıyla. İşe girdikten bir süre sonra Türkİş’e bağlı TEKSİF Sendikası’na gidip, bir tek onun maaşına yansıtılmayan zamla ilgili görüşmek istiyor, ama terslenip yollanıyor. Birkaç yıl sonra bu sendikaya alternatif olarak Tekstil İşçileri Sendikası’nın adı duyulunca, işyerinde örgütlenme çalışmalarına katılıyor. 18’inde Tekstil İşçileri Sendikası Eyüp Şubesi’nin sekreteri oluyor, bir yıl sonra da şube başkanı. Birkaç yıl sonra Tekstil İşçileri Sendikası’nın DİSK’e katılmasıyla Çelebi’nin görevleri de artıyor; DİSK Örgütlenme Dairesi Başkanlığı’na seçiliyor. Gözaltılar, 1 Mayıs 1977, 78 1 Mayıs’ı derken Türkiye’nin kanlı gündeminde Çelebi ailesine rahat nefes aldıran güzel gelişmeler de oluyor; kızı Şule doğuyor 78’de. Kimse iki yıl sonra Şule’nin uzun yıllar babasız büyüyeceğini bilmiyor. Tarih,11 Eylül 1980. Giresun’da Çelebi. Çünkü yarın Trabzon’da, azgınlaşan faşizme karşı, CHP ve DİSK’in ortak düzenleyeceği demokrasi Yüzlerce kişinin yargılandığı DİSK davasında Süleyman Çelebi de vardı (Oturan soldan beşinci kişi). DİSK Genel Başkanı Abdullah Baştürk başta olmak üzere pek çok yönetici evinden alınıyor. Bir kısmı da “Güvence” adı verilen çağrıya uyup, teslim oluyor. Ne de olsa yasadışı bir şey yapmadılar ki. Oysa 12 Eylül hiçbir yasayı dinlemiyor. Önce Metris alayına götürülüyorlar. Bir ranzada 34 kişi yatarak 2530 gün geçiriyorlar. Oradan Davutpaşa Kışlası’na. Daha kışlaya girişte gözlerinin bağlanması işkencenin habercisi aslında. Bodrum kattaki hücrelerde onlar için hazırlanmış tahta ranzalara balık istifi gibi yığılıyorlar. On kişiye bir ranzanın düştüğü hücrelere razılar da arkadaşlarının tek tek aralarından alınıp işkenceye götürülmesine engel olamamak çok ağır geliyor. Protesto ediyor, ancak onun için de ayrı işkence Protestoya polisin tavrı oldukça sertti. görüyorlar. Arkadaşlarının kan revan içindeki bedenleriyle dönüşlerini camdan izliyor kalanlar. mitinglerinin ilkini gerçekleştirecekler. Samsun, Nereye götürüp, ne yapıyorlar merak ediyor Ordu, Giresun’u ilçe ilçe dolanıp, insan insan Çelebi. Öğrenmek için uzun süre bekleyecek. çoğalıp Trabzon’a yürüyecekler. Bir hafta sonra Beklemek, işkencelerin en ağırı. Görüp, sıra Yozgat’ta, sonra da Çorlu’da olacaktı bu miting, geleceğini bilerek beklemek. Bekliyor. “Gözetim şayet 12 Eylül olmasaydı... süresi 30 gündü, yetmedi önce 60, sonra da 90 ESRA Gece 01.00’de giriyor yatağa. Sabah 4 buçukta güne çıkardılar. Ancak biz 118 gün sonra telefon sesiyle uyanıyor: “Fındıkİş diye bir savcının huzuruna çıkabildik. Dayak olmasa bile, AÇIKGÖZ sendikamız vardı. Genel başkanı Akçin Koç psikolojik olarak orada o kadar süre bekletilmek CHP’li, genel sekreteri de eski TİP’liydi, aralarında bile işkence. Bir an önce gidelim, dayağımızı atışırlardı. Koç arayıp, ‘Başkan kalk darbe oldu’ deyince, yiyelim, başımıza ne gelecekse gelsin istiyorduk” diye ‘Hanginiz yaptınız darbeyi’ diye güldüm. Dışarı bak, kimin hatırlıyor o günleri yola dalmış gözlerle. Tam bir ay sonra yaptığını anlarsın, dedi. Oteli tanklar çevirmişti.” alıyorlar onu. Tekstil İşçileri Sendikası Yönetim Kurulu üyesi Besim Usta da yanında. Gözlerini bağlıyorlar hemen. Kollarını BEKLEMEK VE DİNLEMEK... da arkadan. Canavar’a bindiriyorlar ite kaka. İşkenceye götürmek için bindirildikleri otobüse “canavar” adını takıyor Televizyonda okunan bildiriler, yeni bir dönemin habercisi. tutuklular. 500 metrelik yolda küfürler ve dayaklarla başlayan Öğlen ordudaki astsubay emeklisi akrabasının yanına işkence, her odası ayrı ayrı işkencehaneye çevrilmiş yapıda ulaşmayı başarıyor, ama çok sürmeyecek bu. Darbecilerin ilk sistemli hale dönüşüyor; falaka, elektrik, tırnak çekme, suya hedeflerinden biri, DİSK. “12 Eylül’de özellikle DİSK hedef batırma... Çelebi'nin payına demir bir sandalye ve başına, seçildi” diyor Çelebi, “24 Ocak kararları ancak DİSK’in yok omuzlarına devamlı inen bir sopa düşüyor. Gözleri hep bağlı olmasıyla hayata geçirilebilirdi. 600 bin üyeli konfederasyon tabi. Üstelik hepsi birbirinden anlamsız sorulara yanıt almak bütün mücadelelerde vardı; 1516 Haziran direnişinden 1 için: 1 Mayıs’ı niye düzenlediniz? Niye DGM direnişi yaptınız? Mayıs’lara, tütün, fındık, pamuk üreticisiyle Grevleri düzenlemenizdeki amaç ne? Sovyetler'de, Doğu ilgili mitinglerden idamın kalkmasına, Almanya’da bulundun mu? Bu kadar olsa iyi: İstiklal Marşı’nı 141. ve 142. maddelerin oku! İslamın şartı kaçtır? İmanın şartlarını sırala! Oldu da kaldırılmasına kadar. Çok sırayı şaşırdıysan yine çekeceğin var. Merdivenlerden inip, hak kazanmıştık, bunun çıkarken “Dikkat yanlış yere basıyorsun” diye ayağına tekme bedelini ödettiler atıp, “Yürümesini de bilmiyorsunuz” diye dalga bize.” geçmeleri de cabası. İşkencehanede üç gün üç gece kalıyor Çelebi. Uykuya dalıp her şeyden uzaklaşacak olsa inlemelerle yeniden dönüyor gerçekliğe. Yıllar sonra bugün, işkencelerin yapıldığı Otağı Hümayun’un önünde dururken, en çok alt kattaki camlara bakıyor, hangi odada tutulduğunu anlamak ister gibi. Kendine yapılanı anlatırken değil ama duyduğu işkence seslerini hatırlarken ekşiyor yüzü, ona en ağır gelen de bu. “O sesleri, inlemeleri dinlemek çok ağırdı” diyor, “Otağı Hümayun’da uygulanmayan işkence modeli yoktu”. Tahsili yüksek olanlara daha da kinleniyor işkenceciler, “Burada ne işin var, asıl yönlendirici sensin” diye daha çok işkence yapıyor. Kimi sesleri ayırt edebiliyor Çelebi; bu Fehmi Işıklar’ın, bu da Abdullah Baştürk’ün. Sonra bir gün ses çıkmaz oluyor. İşkencecilerden biri gülerek “Onlar infaz edildi” diyor, “sıra sende!” Sosyal demokrat kimliğini bildiklerinden “Mavi gömlekli Ecevit’in gelsin, seni kurtarsın” diyor diğeri, “onu da infaz ettik Ankara’da”. Sonra biri kolundan tutup idam sehpasına çıkarıyor Çelebi’yi. Boynuna ilmiği geçiriyor: “Son arzun?” İstedikleri ifadeleri alamayan işkenceciler ikinci tura başlıyor. Bu sırada aynı hücrede kaldıkları avukat Ali Yaşar, “Verdikleri ifadeyi imzalayın” diyor, “boşuna dayak yemeyin. Zaten pasaportlarınızdan giriş çıkışlarınız belli olacaktır.” İmzalıyorlar. Adalet Partisi'nin siyasi çizgisindeki temsilcilere de, MSP’lilere de aynı ifade imzalatılıyor. Hepsinin suçu aynı: “Anayasal devlet düzenini zorla yıkarak yerine Marksist, Leninist düzen kurmayı amaçlayan illegal örgüt yöneticiliği!” SUÇSUZMUŞSUNUZ; KARAR BERAAT İçeride bunlar yaşanadursun dışarıda da yaşam zor. Aileler çocuklarının, eşlerinin, babalarının nerede olduğunu öğrenebilmek için koşturuyor. Sonunda Davutpaşa’da olduklarını öğreniyorlar, ama görüş yasak. Sadece getirilen elbiseleri alıyor askerler. Dört ay sonrasına kadar öldüler mi, kaldılar mı bilmeden geçiriyorlar zamanı. Dört ay sonra 1.5 yaşındaki kızı ve karısının yüzünü görebiliyor Çelebi. Hakim karşısına çıkmaları da bir yılı buluyor. Otağı Hümayun’da 5200 kişi soruşturmadan geçiriliyor. 1477’si sanık yapılıyor. Kimler yok ki aralarında? Halkevleri Genel Başkanı Ahmet Yıldız, Abdullah Baştürk, TMMOB Genel Başkanı Teoman Öztürk, Fehmi Işıklar, Kemal Nebioğlu, Rıza Güven, Rıdvan Budak, İstanbul Belediye Başkanı Ahmet İsvan, Avcılar Belediye Başkanı Yüksel Çengel, Prof. Sadun Aren. DİSK'e kutlama mesajı gönderenler bile sanık! Atatürk Öğrenci Yurdu’nda görülen davada, sanıkların büyük bölümü tutuklanıyor, ilk tutuklananlar arasında Çelebi de var, idamla yargılanan 52 kişinin arasında da. En gençleri o, 26’sında daha. Dört yıl sonra dışarı çıkıyor. “Bizim dava dünyadaki sendikal davaların en büyüğü” diyor. 12 yıl sürüyor yargılanmaları, 91’de Askeri Yargıtay beraat kararı veriyor. En tirajikomiği de daha önce sivil mahkemelerce beraat ettikleri konular yüzünden yeniden yargılanmış olmaları! Bu haksızlık için dava açsalar da hepsi reddediliyor. Şimdi onlardan bütün bunları unutmalarını bekliyorlar. 12 Eylül’ü de. “Unutmayacağız” diyor, “bu bina da hiç aklımızdan çıkmıyor, çıkmayacak. Buranın üniversiteye devredilmesini çok olumlu karşıladık, onaralım, insanlık müzesi haline dönüştürelim, diye yazılar yazdık rektörlüğe 2004’te. Bu abartılacak bir talep değil. Pek çok akademisyen, gazeteci bile ‘Buranın tarihini bilmiyorduk’ diyor, açılışı normal karşılasaydık bilmeyeceklerdi de, biz macera olsun diye sokağa çıkmadık. Üniversitede okuyan çocukların yüzde 95’i de bu tarihi bilmiyor. Bilen nesil de tükeniyor. Bir insan hakları müzesinin üniversite bünyesinde olması bence çok önemli. Oraya bir anı defteri konulur, insanlar anılarını paylaşırlar. Ben hapishaneye girdiğimde kızım bir buçuk yaşındaydı, bizim evlatlarımızın, eşlerimizin de anısı var orada”. Otağı Hümayun yeniden ışıl ışıl rengârenk cam pervazlarına, mavibeyaz çinilerine kavuştu. Ancak üzerine sinen acıyı, kanı silmek tarihimizle yüzleşmekle mümkün. Otağı Hümayun’un insan hakları müzesi olması bunun için iyi bir adım olabilir. Ne dersiniz? G Fotoğraf: VEDAT ARIK C M Y B C MY B Süleyman Çelebi, insan hakları müzesi yapılana kadar Otağı Hümayun'a girmeyeceğini söylüyor.