Katalog

4 4 Eylül 2021 Cumartesi Taylan İnsanın insana bağımlılığı Kümeli’den nasıl bir hastalıktır? Püf Lokmaları Flexitarian diyeti için başlangıç kılavuzu ‘Bunu da konuşalım’ Sen mi önceliklisin, başkaları mı? Senin isteklerin mi onunki mi? Ne kadar özgürsün? “Yanlış giden bir şeyler var ama olsun, yeter ki o yanımda dursun” diyenlerden misin? Sen bir insan bağımlısı olabilir misin? Ben sordum, Erdal Atabek yanıtladı. u Bugün sizinle ilginç bir konu- “Otokratik aile tipinde” aile içinde bir “otorite mer- İPEK ÖZBEY yu konuşacağız. Ne madde ne inter- kezi” vardır. Geleneksel erkek egemen kültürler- net bağımlılığı. Bizim konuşacağımız, de bu otorite merkezi çoğunlukla “baba”dır. Ki- insanın insana bağımlılığı... Kendini sevmeyen, mi zaman “anne” de otorite merkezi olur. Otorite- güvensiz ya da duygusal açlık yaşayan kişiler mi nin aile bireylerinden, özellikle de çocuklardan is- u Sezen Aksu’nun bir başkasına bağımlı olur? Hadi isterseniz in- tediği “mutlak itaat”tir. Bu değişmez talep giderek bir şarkısı vardır san bağımlılığını tarif edelim önce. “bağımlı kişiler” yaratır. Çocuklar kendi başları- “Ben bu yüzden hiç Bir insanın kendi başına karar vermesi, hareke- na hiçbir şey yapamazlar, hep otoritenin onayını al- kimseden gidemem, te geçmesi gereken durumlarda bunları “yapama- mak zorundadırlar. İşte bu yetişme biçimi, çocuk- Biraz esneklik gitmem/ Unutamam ması”, kendi yerine başka birinin onayını almak ları “bağımlı kişiler” yapar ve böyle geliştiğinde de acı tatlı ne varsa hazinemdir/ Acının zorunda olması onun “bağımlı” olduğunu göste- ilerde “bağımlı yetişkinler” olacaklardır. “Demok- insana kattığı değeri rir. Bağımlılık, insanın kendi özerkliğini kazana- ratik aile tipi” ise küçük yaşlarından beri çocukları- size de iyi gelecek bilirim, küsemem/ maması, özgür olamaması demektir. Bu da bağım- na kendi kişiliklerini geliştirecek söz hakkı verdik- Acıdan geçmeyen lexitarian diyeti, et ve diğer ŞeKer HAsTAlığı lı kişinin kendisinden, kendi kişiliğinden vazgeç- leri için, davranışlarına saygı duyduğu için “özerk şarkılar biraz Fhayvansal ürünlere ölçülü ola- Tip 2 diyabet küresel bir sağlık mesi anlamına gelir. kişilikler” oluşur. Aile ekosistemi elbette çok önem- rak izin verirken çoğunlukla bit- sorunudur. Sağlıklı bir diyet, özel- eksiktir...” Bir de u İnsan bağımlılığı olan kişiler nasıl davra- lidir. ki bazlı gıdaları teşvik eden bir likle ağırlıklı olarak bitki bazlı bir ben hep bu sözlerin nır örneğin? Sevgilisinden, arkadaşlarından tüm u Bağımlı kişilik bozukluğu var mıdır? yeme tarzıdır. Tamamen vejetar- diyet, bu hastalığın önlenmesine ve yansımasını Ferzan olumsuzluklara rağmen ayrılamaz mı? Evet vardır. Kişilik bozuklukları içinde “bağım- yen veya vegan diyetlerden da- yönetilmesine yardımcı olabilir. Özpetek filmlerinde Bağımlı kişi kendi iradesini kullanamaz, bunun lı kişilik bozukluğu” da yer alır. Bu kişilik özelli- ha esnektir. Bunun nedeni büyük olasılıkla görürüm. Herkes sıkıntısı içindedir. Ancak bu sıkıntısını gene ba- ği kendisini, her şeyi kabul etme, itiraz edememe Diyetinize daha fazla bitkisel bitki bazlı diyetlerin kilo vermeye sonunda aynı ğımlı olduğu kişiye sığınarak gidermeye çalışır. olarak gösterir. İstemese de razı olma, katlanma gıda eklemek istiyor ancak eti ta- yardımcı olması ve lif bakımından masada toplanır... Sevgilisi ya da arkadaşı onun bağımlı davranışla- ama sesini çıkarmama, “hayır” diyememe bu kişili- mamen kesmek istemiyorsanız es- yüksek, sağlıksız yağlar ve ilave şe- İnsan bağımlılığının rından sıkılsa bile gene onun dediklerini yaparak, ğin özellikleridir. Bu kişiler özel bir eğitim ve terapi neklik sizin için iyi olabilir. ker bakımından düşük birçok gıda insanı sevmekle bir ona uyarak davranır. Bağımlılık özgür olmaktan alarak bu bozukluklarını düzeltme yoluna gitmeli- Flexitarian diyet, diyetisyen içermesidir. ilgisi var mı? Dawn Jackson Blatner tarafından, KAnser korkarak birine sığınmak demektir. dirler. Aksi halde yaşamlarında çok sorun yaşaya- Bağımlılık olgusunda hayvansal ürünlerin ılımlı bir şe- Meyveler, sebzeler, kabuklu ye- Aslında bu durum kendisi için de çevresi için de caklardır. Bağımlılık, insanı çok kısıtlayan, çok zor- sevgi bir görüntüdür, kilde tadını çıkarırken insanların mişler, tohumlar, kepekli tahıllar ve sıkıntı yaratır ama bağımlı kişinin buna yapacağı layan bir engeldir. bir paravan. Aslında vejetaryen beslenmenin faydala- baklagiller kanseri önlemeye yar- bir şey yoktur. u Bağımlı insan kendi hayatını mı yaşar, ken- birisini bağımlı kılmak rından yararlanmalarına yardım- dımcı olabilecek besinlere ve anti- u Her türlü koşula ve duruma katlanırlar mı? di problemlerini mi çözer, kendi yeteneklerine mi sevmekle değil, cı olmak için oluşturuldu. oksidanlara sahiptir. Evet tam da öyle olur. Bağımlı kişi bu durumu güvenir? tahakküm etmekle Bu yüzden bu diyetin adı, es- Araştırmalar, vejetaryen diyetle- sürdürmek için her şeye katlanır. Bağımlı insan, ne yazık ki kendisinden vazgeç- bağlantılıdır. Tahakküm nek ve vejetaryen kelimelerinin rin tüm kanserlerin, özellikle de ko- Aşağılanmak, hırpalanmak, terk edilme tehdi- miştir. O artık yaşamındaki boşluğu başkaları- etmek yani hükmetmek, birleşiminden oluşuyor. Flexita- lorektal kanserlerin genel insidansı- onu emir altına almaktır. di onu üzer ama o bunlara katlanmak için maze- nın hayatını yaşamaya çalışmakla doldurmaktadır. rian diyetinin kesin kuralları ve- nın daha düşük olmasıyla ilişkili ol- “Ona bağımlıyım çünkü retler bulur. Bu mazeretlere inanır. Bütün bunların Başkalarının problemlerini çözmeye çalışmak ken- ya önerilen sayıda kalori ve mak- duğunu göstermektedir ro besin maddesi yoktur. Aslın- onu seviyorum” sözü 78 bin kişide kolorektal kanser kendi tutumuyla ilgili olduğunu kabul edemez. di problemini görmezden gelmesine yardım eder. da, bu bir diyetten çok bir yaşam vakaları üzerine 7 yıllık bir araştır- bir kendini kandırmadır. Sevgilisinin ya da arkadaşının “sinirli olduğunu”, Bağımlı insan, özgüven kaybını başkalarını değer- tarzıdır. ma, yarı vejetaryenlerin bu tür kan- Sevgi, bağımlı kılmaz, “başkalarının onun canını sıktığını” söyler, kendi li bularak telafi etmeye çalışır. Olgun yetişkinin üç Flexitarian diyet, daha az et sere yakalanma olasılığının vejetar- tersine özgürleştirir. uğradığı davranışların “onun sevgisinden” oldu- özelliğini dikkate alırsak özsaygı (self respect): ken- ve daha fazla bitki bazlı gıdala- yen olmayanlara göre yüzde 8 da- Sevgi, seveni de sevileni ğunu ileri sürer. Tam bir “Kocamdır, sever de dö- dine saygı duymak, özdeğer (self worth): kendine rı teşvik eden yarı vejetaryen bir ha az olduğunu buldu. de özgürleştirir, onu ver de” yaklaşımına sığınır. Her şeye katlanır, ye- değer vermek, özgüven (self trust): kendine güven- beslenme tarzıdır. Belirli bir kural Çevre İ Çİn İy İ Ol ABİl İr genişletir, zenginleştirir, ter ki terk edilmesin, bırakılmasın. Çünkü bu teh- mek. veya öneri olmaması, onu hay- Et tüketimini azaltmak, sera ga- canlandırır, renklendirir. dit her zaman vardır ve hiç aklından çıkmaz. Özerk bireyin kazanması gereken özelliklerdir. vansal ürünleri azaltmak isteyen zı emisyonlarının yanı sıra toprak Sevginin gücü budur. u Terk edilince ne yapar? Bağımlı kişi bu üç özelliği de kazanamamıştır, so- insanlar için çekici bir seçenek ve su kullanımını azaltarak doğal İnsanı sınırlandıran, Bağımlı kişinin terk edilmesi bir felaket demek- runu da buradan kaynaklanır. Kendisine verme- haline getiriyor. kaynakların korunmasına yardım- solduran, engelleyen, Aşağıdaki ilkelere dayanmak- tir. Onu bırakamaz. Peşine düşer, yalvarır, kızar, si gereken bu üç özelliği de o hep başkasından bek- cı olabilir. daraltan duygular tadır: tehdit eder. Yeniden eski durumuna dönmek için lemektedir. Saygıyı da değeri de güveni de bağımlı Bitki bazlı diyetlerin sürdürülebi- sevgi değildir, sevgi l Çoğunlukla meyve, sebze, her şeyi yapar. olduğu kişiden bekleyecektir. Bağımlı kişi bağımlı lirliği üzerine yapılan bir araştırma, görüntülü “efendi- baklagiller ve tam tahıllar yiyin. ortalama Batı diyetinden etin kıs- Eğer başaramazsa büyük bir umutsuzluk içine olduğu kişinin kölesi gibidir. Gereksindiği her şeyi köle” ilişkisidir. Sevgi, l Hayvanlar yerine bitkilerden men bitkisel gıdalarla değiştirildi- düşer. Depresyona girer. İntihar edeceğini söyler. ondan bekleyecek, ondan isteyecektir. Çok ama çok sevilene duyulan saygı elde edilen proteinlere odaklanın. ği esnek yemeye geçişin, sera ga- Kimi zaman da dener. Bağımlı kişinin terk edilme- zor bir insanlık durumudur bu. ile gelişir. Bir kişiyi l Esnek olun ve zaman zaman zı emisyonlarını yüzde 7 oranında si ciddi sorunlar yaratır. Bunu bilmek gerekir. Ba- u Bağımsızlık korkusu mudur bu durum? emir altına almak, onu et ve hayvansal ürünleri beslen- azaltabileceğini buldu. ğımlı kişilere gereksinmesi olanlar da “narsisist Irvin Yalom, insanın dört korkusu olduğunu açık- köleleştirmek sevginin menize dahil edin. kişiliklerdir”. Genel olarak ikili ilişkilerde, birisi lar: ölüm korkusu, özgürlük korkusu, yalnızlık kor- değil, baskıcı bir kişinin l En az işlenmiş, en doğal gı- vİTAMİn eKsİKl İğİ “bağımlı” ise ötekisi de “narsisisttir”. ‘“Narsisist kusu, yaşamın anlamı korkusu... İnsan ancak bu doyumuna hizmet eden daları yiyin. yAŞAMAMAK İÇİn l İlave şeker ve tatlıları sınırlayın. patolojidir. Sevgiyi kişilik”, kendine hayran, hep hayranlıkla beslen- korkularını yenerek özgücüne kavuşur. Bu korku- Esneklik ve diğer bitki bazlı di- doğru değerlendirmek mesi gereken bir bozukluğun tutsağıdır. Kendine larını yenemez ise kaçarak onu güvene kavuştura- Ol Ası sAğlı K yetler iyi planlandığında çok sağ- zorundayız... bağımlı olunması onun tam da gereksinmesi olan cak bir güce sığınması gerekir. Bu sığınma inançla- lıklı olabilirler. FAydAl Arı beslenmeyi karşıladığı için birbirlerini bulurlar. rın da temelidir. Bağımlı kişi, bu korkusunu bir baş- Diğer yandan et ve diğer hay- KAlp HAsTAlığı u Bu tür kişilerin aile ortamıyla nasıl bir iliş- kasına sığınarak gidermeye çalışır. Aslında onu bir vansal ürünlerin sınırlı tüketimi, Lif ve sağlıklı yağlar açısından kisi var? başkasına bağımlı kılan korkularıdır. Evet korkular, özellikle B12, demir, çinko, kalsi- zengin diyetler kalp sağlığına iyi Her sorunun aile ekosistemi ile ilgisi vardır. belki de konuşmamız gereken önemli bir konu. yum ve omega-3 gibi bazı beslen- gelir. me eksikliklerine yol açabilir. Flexi- 11 yıl boyunca 45 bin yetişkin tarianlar, yiyecek seçimlerine bağlı üzerinde yapılan bir araştırma, olarak risk altında olabilir. vejetaryenlerin, vejetaryen olma- B12 vitamini sadece hayvan- ‘İşe uygun, ancak rahat kıyafet’ hakkın yanlara kıyasla yüzde 32 daha sal ürünlerde bulunur. Bir esnek- düşük kalp hastalığı riskine sahip çinin dahil etmeyi seçtiği hayvan- olduğunu buldu. ısa bir sü- ler için bir sınırlama getirmiyor. Bu konudaki sal ürünlerin sayısına ve miktarına r ızA ŞAr T Bunun nedeni muhtemelen veje- Kre ön- düzenlemeler işçi ve patronun özgür irade- bağlı olarak bir B12 takviyesi öne- İşçi ve işveren arasında imzalanan sözleş- taryen diyetlerin genellikle kan ba- ce Ukrayna’nın leri ile kendi aralarında yapacakları iş söz- rilebilir. melerde kıyafet şekli belirtilmişse taraflar bu- sıncını düşürebilen ve iyi kolestero- Flexitarianlar ayrıca daha dü- önemli havayo- leşmesi veya toplu iş sözleşmesine bırakıl- na uymak zorunda. Taraflar arasındaki söz- lü artırabilen lif ve antioksidanlar BU şük çinko ve demir depolarına sa- lu şirketlerinden mış durumda. Bu bağlamda çalışma hayatı- leşmelerde ya da işyeri personel yönetmeli- açısından zengin olmasıdır. sen İn hip olabilirler çünkü bu mineraller SkyUp, kadın nın çok dinamik bir yapıya sahip olması ne- ğinde çalışanın giyinebileceği kıyafetin şekli Bu çalışmalar kesinlikle veje- HAKKın en iyi hayvansal gıdalardan emilir. uçuş personeli deniyle getirilen düzenlemelerin de esnek bir belirtilmemişse çalışan genel düzene aykırı ol- taryen diyetlere baktığından, Fle- Bu besinlerden tek başına bitki gı- için standartların yapıda olması gerekiyor. xitarian diyetinin kan basıncı ve mamak üzere istediği şekilde, istediği kıyafe- dalarından yeterince almak müm- dışında yeni üni- Örneğin hamile bir kadın işçinin üniforma kalp hastalığı riski üzerinde ay- ti giyinebilir. kün olsa da flexitarianların bunu formalar tasar- yerine sivil ve rahat giysiler giymesi, ayakta nı etkiye sahip olup olmayacağını İşveren iş sözleşmesinde belirtilen ya da iş başarmak için diyetlerini buna gö- ladı. Söz konusu fazla duran kadın çalışanın rahat spor ayak- değerlendirmek zor. sözleşmesinde belirtilmeyip işyerinde uygula- OlCAy BÜyÜKTAŞ re planlamaları gerekir. tasarımlar bazı kabılar giymesi gibi... Bununla birlikte, esnek beslen- nan kıyafet şeklini değiştirmek istiyorsa bu ko- Çoğu kuruyemiş ve tohum, ke- haberciler tara- menin öncelikle bitki temelli olma- nuda çalışanın rızasını alması gerekiyor. Eğer pekli tahıllar ve baklagiller hem de- HUKUKsAl y ApTırı M vAr fından devrim olarak nitelendi. Zira kuruldu- sı amaçlanmıştır ve büyük olası- çalışanın rızası olmaksızın kıyafet değiştirirse mir hem de çinko içerir. Bir C vita- İş yasasında iş sağlığı ve güvenliğine iliş- lıkla tamamen vejetaryen diyetle- ğu günden bu yana kadınların giydiği, dizler- işçi işten ayrılarak tazminata hak kazanabilir. mini kaynağı eklemek, bitki baz- kin önlemler ve yükümlülükler söz konusu. re benzer faydaları olacaktır. de, dar ve yırtmaçlı etekler ve topuklu ayak- Kıyafet konusundaki değişiklik için işverenin lı gıdalardan demir emilimini artır- Kİl O KAyBı Yasa ve yönetmelik- kabılar rafa kalkıyor ve yerini sportif kıyafetle- manın iyi bir yoludur. her zaman yazılı bildirim yapma- Esnek beslenme beliniz için iyi ler çerçevesinde işve- re bırakıyordu. Böylece kadın uçuş görevlileri Bazı esnekler süt ürünlerini sınır- sı gerekiyor. Yazılı olarak yapıl- olabilir. Bunun nedeni kısmen, es- ren işçiye iş sağlığı ve artık eski tarz yüksek topuklu ayakkabılar ve layabilir ve bu besinden yeterli mik- mayan ve işçi tarafından altı iş gü- neklikçilerin yüksek kalorili, işlen- güvenliği bakımından eteklerden dökümlü pantolonlar ve beyaz Ni- tarda almak için bitki bazlı kalsi- nü içinde yazılı olarak kabul edil- miş gıdaları sınırlaması ve doğal verdiği koruyucu kıya- ke Airs spor ayakkabılara geçmeye hazırlanı- yum kaynakları yemeye ihtiyaç du- meyen değişiklikler işçiyi bağla- olarak kalorisi daha düşük olan fet ve malzemenin kul- yordu. Havayolu şirketi değişikliği, Facebook yabilir. Kalsiyum açısından zengin maz. Ancak işçi değişiklik önerisi- bitkisel gıdaları tüketmesidir. Çe- lanılmasını isteyebilir sayfasından “Profesyonel uçuş görevlileri ilk bitki besinleri Çin lahanası, lahana, ni altı iş günü içinde kabul etmezse şitli araştırmalar, bitki bazlı bir ve kullanılmaması du- olarak neredeyse 100 yıl önce ortaya çıktı. Bu pazı ve susam tohumlarını içerir. ve işveren değişikliğin geçerli bir diyet uygulayan kişilerin, yapma- rumunda işçiye hukuk- Son olarak, esnekler, genellik- dönemde çok şey değişti ve en önemlisi ka- nedene dayandığını veya fesih için yanlara göre daha fazla kilo ve- sal yaptırım uygulaya- le yağlı balıklarda bulunan yeterli dınlar değişti” ifadeleriyle duyurdu. başka bir geçerli nedenin bulun- rebileceğini göstermiştir. miktarda omega-3 yağ asidi alma bilir. Peki işveren çalışanın kılık ve kıyafetine ka- duğunu ispat ederse bildirim süre- Araştırmalar, vejetaryenler ve om- konusunda dikkatli olmalıdır. Bit- İş eğer özel bir hij- rışabilir mi? Çalışma hayatında çalışanın sta- nivorlara kıyasla vegan diyetleri sine uymak suretiyle iş sözleşmesi- ki bazlı omega-3, alfa-linolenik asit yen gerektiriyorsa gı- tüsüne göre uygulanan değişik mevzuatlar bu- uygulayanların en fazla kilo ver- ni tazminat ödeyerek sonlandırma (ALA) formunun kaynakları arasın- da ve ilaç üretimi gibi lunuyor. Memur, işçi, gazeteci ve gemi ada- me eğiliminde olduğunu gösteriyor hakkına sahip. da ceviz, chia tohumları ve keten alanlarda, işveren bo- mının çalışma koşullarını düzenleyen ayrı ay- Flexitarian diyeti vejetaryen di- Diğer yandan, işçinin sözleşme- tohumları bulunur. ne ve maske kullanımı rı kanunlar var. Kılık kıyafet konusunda dev- yetine vegan diyetinden daha ya- de kabul ettiği kıyafet yönetmeli- isteyebilir ya da sakal let memurlarının dışındaki diğer çalışanla- kın olduğu için kilo vermeye yar- Haftaya size diyetinizi ğine uymaması durumunda işve- ve bıyık bırakılmama- ra uygulanan mevzuat katı kurallar içermiyor. dımcı olabilir ancak muhtemelen nasıl planlayacağınızı ren işçinin iş akdini feshetme hak- sını isteyebilir. 4857 Sayılı İş Kanunu kıyafet konusunda işçi- vegan diyeti kadar değil. anlatacağım. kına sahip.