Katalog

ANTON ÇEHOV (29 OCAK 1860 / 15 TEMMUZ 1904) Hayatın kapılarını, pencerelerini açan Çehov! Çehov’un (29 Ocak 1860 / 15 Temmuz 1904) biçimleri yalın, etkili bir dille işlenir. Bu yalın öykülerinde insan psikolojisi, toplumsal dil, elbette okuru sarıp sarmalar. eleştiri, hayatın sıradanlığı geniş yer tutar. Öyküler genellikle büyük olayları ele almaz, Onun kısa, şaşırtıcı, sarıcı, sarsıcı, yalın mı daha çok günlük yaşamın sıradanlığına yalın öykülerinde şu özellikler de hemen fark odaklanır. Olaylar genellikle olağandır ancak edilir: Öykü kahramanlarının değişen karakter bu olayların altında derin anlamlarla insan yapıları, insan doğasının derinlikleri öne çıkar. yaşamının karmaşıklığı yer alır. Öykülerinde Kahramanların ruhsal yapıları gerçeği yansıtır ironiyle mizahın da sık sık yer aldığı görülür. ama pek çok çelişkiyle doludur. Çehov, hayatın acı gerçekleriyle trajikomik Çehov, kahramanlarının iç dünyalarını yanlarını da öne çıkarır. Böylece, okuyucuları ele alırken onların çelişkili duygularını, hem derin derin düşündürür hem de düşüncelerini ustalıkla yansıtır. Öykülerde gülümsetir. Yani, Çehov’un öyküleri, oyunları sık sık kahramanların içsel çatışmaları, insan doğasıyla toplumsal yaşamın, çelişkilerin duygusal durumları gözler önüne serilir. Öykü gözlemleriyle doludur, çok şeyi barındırır kahramanlarının duyguları, yaşam sarsıcı bir biçimde. Yanlış anlama kurgusu da çok sık işlenir, “Hayatım”, GÜLTEKİN EMRE “Üç Yıl”, “Nişanlı” gibi öykülerinde. Öykünün konusu ya- zarca değil, kahramanların konuşmalarıyla ortaya konur. ÖYKÜLER… ÖYKÜLER… Gel de “Memurun Ölümü”nü unut! Çehov’un gençlik yıllarında yazdığı öyküleri, onun yara- tıcı gelişmesine ışık tutuyor; işlediği konuları, öykü kahra- 19. YÜZYIL RUS EDEBİYATININ manlarının iç dünyalarının temellerini sezdiriyor, sergiliyor. KISA ÖYKÜLER YARATICISI! Mizah yazarlığındaki sarsılmaz yeri hep duyumsanıyor. Çehov: 19. yüzyıl Rus edebiyatının kısa öyküler Esprili, derin anlamlarla dolu dili, yalın anlatımının anlatım yaratıcısı. Kendisinden önceki yazarların yazmadığını biçimi gözler önüne seriliyor bu yolun başında yazdığı öy- yazan, yalın anlatım ustası. Günlük yaşamı, sıradan insanı külerinde de. öyküleştiren yaratıcı. Rusya’nın sıradan insanlarının hayatlarına dokunarak sun- Eleştirel tiyatronun öncülerinden Çehov, tıp doktorudur. duğu modern öykücülüğün önemli örnekleri unutulacak gibi Para kazanmak için mizah dergilerine esprili metinler yazan. değil. Kahramanların yaşadıkları dönemi, içinde bulunduk- Eleştirel gerçekçi tiyatronun başı çekenlerinden. ları günlük yaşamın olumlu, olumsuz yanlarının ele alınışını Çar tarafından mahkûm edilen kişilerin yaşam koşullarını ye- gel de görmezden gel! rinde incelemek için bir Uzakdoğu adası olan Sahalin’e giden. ÇEHOV’A GÖRE EDEBİYAT, ‘HAYATIN 1892’de ailesiyle birlikte Moskova yakınlarındaki Melik- rine oyunlarını onlara veren. 1895-1904 yılları arasındaki ça- HER PENCERESİNDE, HER ÇATLAĞINDA’DIR! hovo köyüne yerleşen. Ölünceye dek kendini yazmaya veren. lışmalarıyla Rus tiyatrosunun tepeden tırnağa yenileyen, de- Çehov, Rusya’nın hem taşra hem de kent yaşamını konu “Martı” adlı oyunu konuşmaya, ruhsal havanın eyle- ğiştiren. Oyunları özellikle de “Martı”, sahnelenince büyük edinir bu öykülerinde. Çehov’a göre edebiyat, “hayatın her me, olaylara ağır basması nedeniyle 1896’da St. Petersburg başarı kazanan. 1902’de, Çar II. Nikola’nın Gorki’nin Rus Bi- penceresinde, her çatlağında”dır. Aleksandrinskiy Tiyatrosu’nca oynanmayan. Bunun üzerine limler Akademisi’ne üye olmasını onaylamaması üzerine, tavır O yenilik yapan bir öykücü, oyun yazarıdır. Yapıtlarında yeni oyun yerine öykü yazmaya ağırlık veren. alıp 1900 yılında onursal üye seçildiği Akademi’den ayrılan. empresyonizmin özellikleri görülür. Yani izlenimcidir Çehov. Bu dönemde köylülere yardım için düzenlenen eylemlere 1903-1904 yıllarını sağlık nedenleriyle Güney Almanya’daki Sıradan insanların yaşamıdır onun ele aldıkları. Olayları, katılan. 1897’de Fransa’ya giderek Dreyfus davasında Zola’yı çevreyi, insanların iç dünyalarını, çelişkilerini, çatışmalarını bir sağlık yurdunda geçirmek zorunda kalan. 1880’lerde hükü- destekleyen. Liberal halkçılık, demokratik temele dayalı bir irdeleyen, ayrıntıları gören bir yapısı vardır Çehov’un. met baskısının siyasal, toplumsal eylemciliğe engel olduğu bir dünya görüşünü benimseyen. 1899’da sağlık nedenleriyle (ak- O, “gibi görünmek”, “sanki”, “her nedense”leri çok sık dönemde, yazı yaşamını sürdürmeye çalışan. 19. yüzyıl büyük ciğer veremi) Yalta’ya taşınan. O sırada Kırım’da yaşamakta kullanır: Örneğin “Küçük Köpekli Kadın”da, “Piskopos”da. Rus dünya edebiyatının en büyük adlarından olmayı başaran. olan Lev Tolstoy ve Maksim Gorki’yle yakın dostluk kuran. Öyküleri beklenmedik biçimde biter. Yazarın açıklaması OYUNLAR… OYUNLAR… ŞİİRSEL-LİRİK, PSİKOLOJİK GERÇEKÇİ, TOPLUM- olmadan okurun öykünün gidişinden, gelişmesinden, kahra- Çehov: Vladimir Nemiroviç-Dançenko ile Konstantin. SAL YAŞAMIN ÇELİŞKİLERİNİN BÜYÜK YAZARI... manların konuşmasından, davranışlarından neden söz edildi- ği, ne olduğunu anlaması istenir. Stanislavki’nin Moskova Sanat Tiyatrosu’nu kurmaları üze- Şiirsel-lirik, psikolojik gerçekçiliği sergileyen oyunlar >> 8 30 Ocak 2025 Resim: LAUTIR