Katalog

Bugün sizin sesinizdeyim Italo Calvino! Bugün, dilimize çevrilmesini Bir yanda kökene bağlılık, sabırsızlıkla beklediğim ötede ise “yeni”nin arayışı İtalyan Masalları’nıza (**) / inşası… Bu bağlamda şu kavuşacağım birazdan. Ama tespitinizi önemsiyorum: uyanır uyanmaz, ilk romanınız “Yeni gerçekçilik bir okul Örümceklerin Yuvalandığı değildi (olanları kesin bir Patika’daki (1947) “sunuş” dille anlatmaya çalışıyorum). metninizi hatırladım. Yeni gerçekçilik, büyük ölçüde merkez dışından gelen Peki, neler anlatıyordunuz? bir sesler bütünüydü, farklı Bunu şöyle dile getiriyordunuz İtalya’ların değişik açılardan sevgili Calvino: “Neyi dile keşfiydi, aynı zamanda -ya da getirme? Kendimizi, yaşamın özellikle- o ana dek edebiyatın yeni yeni öğrendiğimiz hiç işlemediği İtalya’ların. buruk tadını, bildiğimizi ya da olduğumuzu sandığımız Birbirine yabancı ya ve belki de o anda gerçekten da yabancı olduğunu bildiğimiz ve olduğumuz sandığımız İtalya’ların çeşitliliği pek çok şeyi. Kişiler, manzaralar, silah atışları, siyasal mesajlar, yerel olmasa, mayalanıp edebiyat dilinde yoğrulması gereken ağızların ve yerel sözcükler, küfürler, liriklik, silahlar ve cinsel ilişkiler, paletteki renklerden, deyişlerin çeşitliliği olmasa, yeni gerçekçilik olmazdı. portedeki notalardan ibaretti; asıl olanın, libretto değil, müzik olduğunu Yerel betimlemelerin amacı, bütün dünyanın kendini bulabileceği bir çok iyi biliyorduk: sanatsal sunuma gerçeklik çeşnisi vermekti -tıpkı pek çok eleştirmence O kadar içerik yanlısı olmamıza karşın, bizim gibi tutkulu biçimciler doğrudan ya da dolaylı öğrencileri olmakla suçladığımız 1930’ların / görülmemiştir; o kadar nesnellik iddiasında bulunmamıza karşın, bizim Amerikalı yazarlarının yapıtlarındaki Amerika taşrası gibi.” gibi duygularını / yazıya döken lirik yazarlar görülmemiştir.” İşte sevgili Calvino, iki yılınızı vererek derleyip düzenlediğiniz öncül, Bu lirizminizin özünde var olan halk sanatı olduğunu düşünüyorum. Sizin örnek bir çalışma olan İtalyan Masalları’nı hazırlama sürecinize, sözlü / anlatıya, masallara halk hikayelerine ilginiz sanırım asal besleyici yönteminize dair dile getirdikleriniz dikkatle okunmalı diye düşünüyorum. kaynak. “Yeni gerçekçilik” anlayışınızı belirleyen ivmelerden biridir bu. Yaptığınız derlemelerin modern yazın anlatısına katkısını yadsıyamayız. yazarları bir yanıyla klasik yapıtlara, diğer yanıyla da “Okumalar ve yaşam deneyimi zer bir itki, 1940’lı yılların edebiyatında / bizde de iki evren değil, tek evrendir.” belirgin bir olguydu. sözlü edebiyatın birikimine yöneltiyordu. Italo Calvino Adına “toplumcu gerçekçilik” dediğimiz edebi akı- Anonimleşme konular kadar, anlatma yordamların- mın / izlerindeki yazarlarımızın önemli bir bölümü o da da kendini gösteriyordu. Siz bunu, şuna bağlıyor- ÇAĞIRAN SESİNİZ... zamanın ruhunu taşıyan “anonim ses”e yönelmişlerdi. sunuz: “Genç yazarı bir şeyler yapmaya iten patlayıcı Ötelerde olma zamanlarınızı düşündüm Örümcek- Ne vardı orada: Köy gerçekliği, savaş yıllarının et- özgürlük dürtüsü, belgeleme ya da bilgilendirme iste- lerin Yuvalandığı Patika (1947) romanınızı (*) okur- kisi, tek parti yönetimi, göç olgusu, toprak sorunu… ğinden çok, dile getirme isteğinden kaynaklanıyordu.” ken. İlk romanınız. Birkaç öykü dışında “yazdığım ilk Savaşa girmeyen bir ulusun savaştaki gibi durumu, Evet, dile getirilenlere baktığımızda; ülkenin yaşa- şey” diyorsunuz. Yaşadığınız koşulların gücü / etki- ötede ise 1923’ten beri inşa edilen ulus-devlet’in dığı sorunlar, insanların dramları… Bilip ettikleri, ta- sinden doğduğunu / imliyorsunuz. yaşadığı sorunlar… nık oldukları yazdıklarına yansıyordu. Her ilk roman, kaçınılmaz olarak yazarının yaşa- Nasıl yazdığımızdan çok, ne yazdığımızın öne çık- O kuşağın okura dönük yüzü kabul görmüştü. mından / tanıklıklarından esinlenir. Savaşın içinden “Yeni edebiyat”ın nerede / nasıl filizlenebileceğini o tığı bir dönem. Yazınsal gerçeklik anlayışının da bi- çıkıp geliyordunuz. “anonim” çıkışta görmüştük denebilir. çimlendiği kuşaklararası yolculuk adeta. Etkileyen- Bir yazarın yaşadığı, soluk aldığı iklim onun önce- Her birinin yazıdaki yolu, yolculuğu bundan son- ler, etkilenenler… Yaşanan dönemsel olayların ne- likli her şeyidir. Rengi, soluğu, sesi, dili, duygusu, ra başlar. Bir bakıma anlatılarının kökenidir bu. Sizin redeyse birebir edebiyata yansıması… sevinci, acısı, özlemi, umudu orada filizlenir. Sizi bir başlama noktanızda gördüğüm de biraz budur. DÖNEMİN TOPLU BİR RUH HALİ anlatıcı olarak İtalyan yapan da budur. Yokluk, yoksunluk çağları aslında insanlar ara- “Toplu bir ruh hali” dediğiniz aslında dönemin ru- Bugün, dilimize çevrilmesini sabırsızlıkla bekledi- sında yakın duruşları etkili kılıyordu. Anlatılacak hunu yansıtma bakışını / içeriyordu. “Ham” olanı ğim İtalyan Masalları’nıza (**) kavuşacağım biraz- hikâyeler, dilden dile gezinen / yaşanmışlıkların an- görme, anlatma isteği… dan. Ama sabah uyanır uyanmaz, bu ilk romanınız- latımı etkileyiciydi. Önemli bir bölümü / kesimi sözel kültürden gelen daki “sunuş” metninizi hatırladım. O anonim ses işte / bir iklimden besleniyor, ken- anlatıcıların seçtiği bu yolda kuşkusuz Rus ve Fran- Kütüphanemde size ayırdığım bölümden kitabını- di gerçekliklerini dile getiriyorlardı. Bir bakıma yurt sız edebiyatının gerçekçilerinin etkisi vardır. zı, size yazdığım defterlerden (***). 25. defteri aldım edebiyatının oluşum süreciydi bu. Sizinle eşzamanlı / edebiyata başlayanlar ise kır- masama, okumaya koyuldum yeniden. SÖZLÜ GELENEK dan kente sürüklenen insanların öykülerini yazıyor- ÇAĞIN ANONİM SESİ VE FİLİZLENEN Sizin de belirttiğiniz gibi “sözlü gelenek” bir baş- lardı. Bir de savaş çağından çıkıp gelmiş kentli ya- ‘YENİ EDEBİYAT’! ka etkileyici kaynak, anlatma yoluydu. Tanıklık etti- zarlar vardı ki bunların bir bölümü varoluşçu, diğer ği her olayı, durumu nasıl anlatabilirim düşüncesi bu bölümü toplumcu gerçekçi olarak anılıyorlardı. “Çağın anonim sesi”nden söz ediyorsunuz. Ben- >> 8 26 Eylül 2024