Katalog

JEHAN BARBUR’DAN ‘UYUMSUZA NOTLAR BİR TOMRİS UYAR KİTABI’ Bir hemhal sohbeti Müzisyen Jehan Barbur, Uyumsuza Notlar Bir Tomris Uyar Kitabı ’nda kendi ruhdökümleri ile Tomris Uyar’ın Gündökümleri ’ni harmanlıyor. Ayça Erkol H üzünlü şarkıların yarı çocuk, yarı melek sesli kadını Jehan Barbur kendi ruhdökümleri ile Tomris Uyar’ın Gündökümleri’ni harmanlarsa ortaya ne çıkar? Merak edenlerin, şarkıcının yazdığı Uyumsuza Notlar Bir Tomris Uyar Kitabı’na giriş yapmaları gerekiyor. Kitap, 2017 Eylülü’nde Barbur’un Gümüşlük’te bir ev alması, oraya sığınması ve o günlerdeki yarı saydam yarı kırılgan dünyasını biz okura açmasıyla başlıyor. Tomris Uyar’a hem bir edebiyatçı, hem bir aydın, hem bir kadın, hem de bir Uyumsuz olduğu için duyulan hayranlık ve hissedilen yakınlık/benzerlik kitabın bel kemiğini oluşturuyor. Deneme, iki ana çizgi boyunca ilerliyor. Birinde Barbur’un duygu dünyası boyunca, ötekinde ise Tomris Uyar’ı ve haya tındaki az bilinenleri ona en yakın olanlardan dinliyoruz. Tomris ve Turgut Uyar çiftinin oğlu Hayri Turgut Uyar’ın çizdiği aile ve anne tablosu çerçevesinde verdiği ayrıntılar özellikle ilgi çekici. Sadece Türkiye’nin edebiyat tarihinde önemli yer tutan iki ismin ev haline değil, aynı zamanda dönemin sanat çevresine ve Uyar’ların ebeveyn hallerine de konuk oluyoruz. Hem de öylesine teklifsiz, samimiyet dolu bir konukluk hâli ki bu, okurken zaman zaman sanki misafir olduğunuz evde girmemeniz gereken bir odaya girmiş, açmamanız gereken bir dolabı açmışsınız hissi uyandırıyor. Yazar ve editör Sırma Köksal, Tomris Uyar’ın yakın dostlarından Gülsen Fişek ve Sinan Fişek, Zeynep Miraç, ressam ve fotoğrafçı Ali Arif Ersen yazarın çok bilinmeyen yönlerini, yaşamının incelikli ayrıntılarını bize açan isimlerden bazıları. Tomris Uyar yazdıklarının yanı sıra, özel hayatı ile edebiyatımızın en çok konuşulan isimlerinden biri. Ne yazık ki öykücülüğü, denemeleri, çevirileri hâlâ kadınlığının bir adım gerisinden geliyor. “İkinci Yeni’nin gelini” gibi yarı aşağılayıcı tanımlardan tutun, içkiyi sevmesi, bağımsız karakteri ve anneliği bile Türkiye gibi insanları belli kutucuklara zorla tıkıştırmaya sevdalı toplumlarda bazı kesimlere bugün bile diken gibi batıyor. Jehan Barbur da sanatçı bir kadın olarak belli ki bunun rahatsızlığını kendi ruhunda hissediyor ve Uyar’a zaman ve mekândan bağımsız bir kızkardeşlik duygusu ile elini uzatmak, yalnız olmadığını söylemek istiyor. Bunu yaparken gerek tezini kuvvetlendirmek, gerek bize Uyar’ın kaleminin gücünü hatırlatmak adına Gündökümleri’nden çok güzel ve yerinde alıntılar da kullanıyor. Okuru rahatsız edebilecek tek nokta yazarın kapıldığı duygusal havanın zaman zaman fazla “acılı” bir hâl alması ve diline “Arabesk” ifadelerle yansıması. Hayata ve yaşadığı acılara başı dik ve güçlü bir duruşla cevap veren bir aydını okumaya kendinizi kaptırmışken karşınıza çıkan böylesi ifadeler sizi irkiltebilir. “Yavruağzı bir mahcuplukla yazdım affet” ya da “gaddarlığıma bileniyorum” tarzındaki cümleleri, Tomris Uyar’ın bebeğini kaybetmesi dahil, yaşadığı en derin acıları ifade ederken bile asla kullanmayacağını bilmek, yaratılmak istenen kızkardeşlik hissine zaman zaman gölge düşürüyor. Yine de kitabın, bir dönemi, önemli bir aydını bizlere tanıtmak ve Tomris Uyar’ı sadece “şairlere ilham veren kadın” etiketinden kurtarmak adına oldukça başarılı bir deneme olduğunu düşünüyorum. n Jehan Barbur / Uyumsuza Notlar Bir Tomris Uyar Kitabı / Doğan Kitap / 176 s. TURGUT UYAR’DAN ‘BİR ŞİİRDEN’ Şairi şairden sor… Bir Şiirden kitabında Turgut Uyar, Türk edebiyatında bugün en çok özlediğimiz, kişilikli eleştirmenliği sakınmasız, hesapsız, has şairlere özgü gözüpeklikle yapıyor. HİKMET TEMEL AKARSU [email protected] M imar bir dostum vardır. Lisede de beraberdik, üniversite de. 45 yıllık karıncaincitmez dost, buluştuğumuzda bir armağan getirmişti bana. Çok zamanlar önce ölmüş bir ünlü şairin şiir eleştirilerinden oluşan incecik bir kitap: Bir Şiirden, Turgut Uyar… Haftada bir, kimi zaman iki kitap okuyan bendeniz Turgut Uyar’ın 102 sayfalık “minnak” ve fakat dev kitabını on günde deviremedi desem?... Ne olmuştu bana?.. Üstelik kitap her zaman müstehzi dudak bükmelerle ele alıp birkaç sayfasını çevirdikten sonra bir kenara fırlattığımız derleme yazılardan oluşuyordu. Olay şuydu: Bir Şiirden kitabında Tur gut Uyar, Türk edebiyatında bugün en çok özlediğimiz, eksikliğini hissettiğimiz kişilikli eleştirmenliği damardan ve sakınmasız, hesapsız ve müdanasız, cüretkâr ve feragatli ve has şairlere özgü gözüpeklik ve şairane bir adanmışlıkla yapıyordu. Öyle ki sadece bir sayfa süren bir değerlendirmeyi kimi zaman bir saatte okuyabiliyordunuz. Çünkü dönüp bahsedilen şairin şiirlerine göz atmak, bazı kavramların hangi kaynaklarda nasıl geçtiğini gözden geçirmek, şairlerarası didişmelerden kaynaklanan muhteris ithamların yazılara yön verip vermediğini tetkik etmek ve hepsinden önemlisi kusursuz bir Türkçe ile kaleme alınmış yazıların edebi lezzetinden bir türlü kopamamak söz konusuydu. ‘OKUYUN, HAYATA BAKIŞINIZ DEĞİŞSİN!’ Turgur Uyar, edebiyata ilgi duyan her kesimden insana gerçek bir lektürel şölen vermekte bu çok değerli toplama kitabında. Öyle ki bu kitabı okuduktan sonra şiire de şaire de ve hatta hayata da bakışınız değişebilir. O derece yani! Abdülhak Hamit, Mehmet Emin Yurdakul, Yahya Kemal Beyatlı, Faruk Nafiz Çamlıbel, Orhan Seyfi Orhon, Kemalettin Kamî Kamu, Necip Fazık Kısakürek, Nâzım Hikmet Ran, Ahmet Kutsi Tecer, Mümtaz Zeki Taşkın, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Ahmet Muhip Dıranas, Cahit Sıtkı Tarancı, Muzaffer Tayyip, Rüştü Onur, Orhan Veli Kanık, Oktay Rifat, Sabahattin Kudret Aksal, Cahit Kü lebi, Metin Eloğlu ve Cemal Kırca’nın birer karakteristik şiirini yazısının başına alıntılayarak, Türk edebiyatında derin izler bırakmış bu şairleri tek tek teşrih masasına yatırıyor Turgut Uyar. KİŞİLİKLİ, DOBRA ELEŞTİRMEN UYAR! Her birinin poetikasını, kanonunu, şiirdeki yükselişini, varoluş nedenselliğini, sergüzeştini ve handikapını yetkin bir beğeni ve şiir bilinci ile eleştiriyor. Kimi zaman onları çarmıha geriyor, kimi zaman göklere çıkarıyor, kimi zaman haklayıp paçavraya çeviriyor kimi zaman hayranlık halelerine boğuyor. Ama ne yaparsa yapsın postmodern çağın ehlileştirilmiş ve harmana koşulmuş eleştirmenlerinin yaptıklarının tam tersine hareket ediyor. Yani kişilikli ve dobra bir eleştirmen tavrıyla kritiğini kuruyor. Bu “değerliküçükdamardan” kitabı tüm şiirseverlere tavsiye etmek üzere yazı masamın başına oturmak üzereydim ki dostumu yitirdiğimi bildiren bir telefon aldım. Şimdi artık Mimar Cihan Fikri Kalay da yok, Turgut Uyar da yok… O has şairler de yok artık bu çorak dünyada. n Bir Şiirden / Turgut Uyar / Yapı Kredi Yayınları / 102 s. 12 9 Ocak 2020