Katalog

OKUMA! Dil Bayramınız Kutlu Olsun Çocuklar... ÇOCUKGENÇLİK ‘Sev Türkçeni çocuğum, dilini sevenleri sev!’ lar, bilmeceler de düzenlemekte, bunlara doğru yanıt verenlerin adlarını da sonraki sayılarında yansanın yürüdüğü bütün yollar yımlamaktaydı. Ali Ulvi Elöve’nin dilden geçer. Dil, insan olmanın incelemelerine göre derginin 22 ana koşulu. Nerede insan varsa Mayıs ve 12 Teşrinisani 1313 (3 orada dil var. Nereye gidersek giHaziran ve 24 Kasım 1897) günlü delim kendimizi götürürüz, bir de sayılarında, matematik sorularını dilimizi... Türkiye Cumhuriyeçözenler arasında, askeri rüştiye ti’nde uluslaşma sürecini tamamson sınıf öğrencilerinden Mustafa layan Türk devriminin ya da AtaKemal de bulunmaktaydı. Bu da türk devrimlerinin en önemli baMustafa Kemal’in söz konusu derginin okuyucularından olduğunu ve o yıllardan başlayarak Türkçecilik akımını izlediğini göstermektedir. Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın dizeleriyle soluklanıp sonra devam edelim; “Seslenir seni bana “ova”m, “dağ”ım/ Nere gitsem bulur beni arınmış/ Bir çağ ki akar ötelere/ Bir ak... ki yüce atalar, bir al... ki ulu oğullar/ Türkçem, benim ses bayrağım.” Çocuk yaşlarda yapılan sağlıklı okumalar, oluşan dil bilinci ile taçlanır. Çocuk dil ve anlatımın kendi düzeyine uygunluğunu denetlemek için Nurettin İğci kitabın içinden tümceler okur. İlgisini çeken tümceler varsa o kitabı okumak ister. Aslında bu okuma onun dil konusunda yaptığı minik bir ön araştırmadır. “Dünya ölçülerine göre ilköğretim 6, 7, 8. sınıf düzeyinde öğrenim görmüş çocukların sözcük dağarcığı 4000 sözcük iken ülkemizde aynı yaş grubunun ulaşabildiği ortalama sözcük sayısı iki bine kadar düşmektedir (S.Sever, Türkçe Öğretimi, s.30)”. Böyle bir yapı içinde çoFeyza Hepçilingirler cuk yazınının çocuğun dil gelişimine katkıda bulunmasının gesamaklarından ilki Cumrekliliği, ivediliği ortaya çıkıyor. huriyetin kuruluşundan Bugüne değin okullarda kullanıdört yıl sonra yapılan Harf lan Türkçe kitaplarına seçilen meDevrimi, ikincisi de Cumtinlerde de ciddi sorunlarla karşıhuriyetin kuruluşundan dokuz yıl sonra yaşama laşıyoruz. Türkçemizin güzelliklegeçen Dil Devrimi’dir. rini yansıtmayan, zorlama ürünÇocuk okurlarımızın ilgilerle buluşan bir çocuğun sanat sini çekeceğini umduyanı nasıl gelişecek, okumaya ve ğum bir bilgiyi burada yidile ilgisi nasıl çekilecektir? Okul nelemek isterim. Osmançağına gelen çocuk, okul süresinlıcanın yalınlaştırılması ce aldığı eğitim ile dilbilgisini pegerektiği tartışmalarının kiştirirken, temel bilim dersleri yaygınlaştığı yıllarda öğaracılığıyla sözcük dağarcığını da renimini sürdüren Musvarsıllaştırır. Eğer bu eğitim yetiştafa Kemal, daha askeri me çağındaki çocuğa okuma ortaokul öğrencisiyken alışkanlığı kazandırabilirse, hayatı bu sorunla yakından ilgiboyunca okuduğu her sözcük, lenmeye başlamıştı. O yıllarda yaşamında elde ettiği deneyimler Selanik’te yayımlanmakta olan ile birleşerek düşünce dünyasını Çocuklara Rehber adlı dergide genişletir. Her dil, o dilde düşü“terkip”siz bir dil kullanmaya da nenlerinin duyuşsal, düşünsel kaözen gösterilmişti. Öztürkçe akıbıdır da. Çocuk kitaplarına bu ölmının öncülerinden sayılması geçekle yaklaşılırsa çocuk yazınında reken Çocuklara Rehber dergisi, öğrenciler için fen bilimlerine ve dilin farklı bir boyutu da ortaya çıözellikle matematiğe ilişkin sorukar. Bu boyut onların düşünsel Ë Mavisel YENER İ evrenlerine uzanır, başka bir anlamda; insanın, ülkenin ve dünyanın geleceğini belirler. Çocukları dil konusunda düşündürecek bir yapıt var masamda: “Ah Dilim!” Nurettin İğci her zamanki sevimli diliyle, çocukların dikkatini bu konuya çekmek istiyor. Sıklıkla yapılan yazım hataları ve dil yanlışlarına mizahi bir dille büyüteç tutmuş. İğci, sokak sokak dolaşmış, tabelaların fotoğraflarını çekmiş, dil yanlışlarını görüntülemiş. Her fotoğrafın altına mizahi bir not düşmüş; gülerken düşünsün okur diye. Kitabın kapağındaki “yeni başlayanlar için dil yanlışları” ironik bir anlatım. Dil sevgisi boy atmış, dil bilinci gelişmiş insanın düşünceleri o oranda yetkindir. Çocuk eline verilen kitabı sevmemişse onunla ilgi kurmak istemez. “Sevmek” alışkanlık edinmenin çocuktaki anahtar sözcüğüdür. Alışkanlıklarımızın kökeninde ve çocuğun duygusal gelişiminde sevginin rolü büyüktür. Sevmenin kaynağı doğru seçimdir. Çocuğun okumayı alışkanlık haline getirememesinde, içselleştirememesinde kitap seçiminin rolü önemlidir. “Çocuk yazınında dil” konusu tam da bu noktada devreye girer. Çocuk eğer okuduğu kitabın dilini sevdiyse, pek çok zorluğu aşmışız demektir. Çocuğun düş dünyasına yaklaşabilmek dile yüklenen anlamla da pekişir. Yazarın kullandığı “dil” çocuğa ulaşmayı sağlar. Çocuk kitapları Türkçenin anlatım olanaklarını ustaca yansıtmalı, arı duru, varsıl bir dil yeğlemelidir. Çocuk yazınında dil, yaş gruplarının algılama seviyesine göre çeliğe suyunu veren bir incelikle kullanılmalıdır. Rıfat Ilgaz’ın dizeleri bitirsin bu yazıyı: “Sev Türkçeni çocuğum, Dilini sevenleri sev!” Çocuk ve genç okur için kitaplığımdan seçtiğim birkaç yapıt: 75. Yılda Türkçenin ve Dil Devriminin Öyküsü, Şerafettin Turan, Sevgi Özel, Dil Derneği Yayınları; Dil Gerçeği, Ömer Asım Aksoy Dil Derneği Yayınları; Diyelim Söz Arasında, Nurullah Ataç, YKY; Türk Dilinde Çatı, Ömer Demircan, Papatya Yayıncılık; Dedim: “Ah”, Dilin Zamana Dokuduğu, Türkçe Off, Feyza Hepçilingirler, Everest Yayınları; Dil İle Ekin, Aydın Köksal, Toroslu Kitaplığı, Dil Kiri El Kiri , Sevgi Özel, Bilgi Yayınevi; Sözün Doğru Desene, Y.Bekir Yurdakul, Ercan Kitabevi; Dilimde Tüy Bitti, Sevgi Özel, Çınar Yayıncılık; Tadı Damağımda, Nermi Uygur, YKY; Dilin Öte Yakası, Emin Özdemir, YKY. ? www.maviselyener.com *Ah Dilim, Nurettin İğci, Turkuaz Yayınları, 2007, 152 s, 10+ Hazırlayanlar: Nilay Yılmaz, Aytül Akal, Mavisel Yener, Çiğdem Gündeş, Mustafa Delioğlu. SAYFA 24 CUMHURİYET KİTAP SAYI 971