Katalog

17 EYLÜL 2025 ÇARŞAMBA 10 İNCELEME/HABER SINAN MEYDAN TEK PARTİDEN Tarihten Günümüze ÇOK PARTİYE ‘Partili Cumhurbaşkanlığından Tarafsız Cumhurbaşkanlığına’ Ayvalık’ta kurtuluş coşkusu ühürsüz oyların “Aramızdaki farkı bilelim. Biz, mutlakıyetten bugüne geldik. Siz ise geçerli sayıldığı 2017 Altınova’da taçlandı MReferandumu ile bugünden mutlakiyete gidiyorsunuz.” (İsmet İnönü, 27 Haziran 1956) Türkiye’de rejim değişti ve 14 Eylül Altınova ve 15 toprakları işgal güçlerinden “Yeni Saray Rejimi” kuruldu. Eylül Ayvalık’ın düşman tamamen arındırıldı. Altınova Bugün Türkiye’de partili işgalinden kurtuluşunun ve Ayvalık o günden bu cumhurbaşkanlığı var. 102’nci yıldönümü düzenlenen yana 102 yıldır bağımsızlık, AKP iktidarı, ana muhalefet etkinliklerle kutlandı. Törene özgürlük ve demokrasi partisi CHP’yi etkisiz hale katılan Ayvalık Belediye kavramlarına sonuna kadar getirmeye çalışıyor. Oysa Türkiye Cumhuriyeti, tek Başkanı Mesut Ergin, “Bu özel sahip çıktı. Atatürk ilke ve partiden çok partiye, partili günün yıldönümünde, yalnızca devrimlerinden küçük de olsa cumhurbaşkanlığından tarafsız bir kurtuluşu değil, geleceğe taviz vermeden duruşunu cumhurbaşkanlığına geçerek yönelik umutlarımızı ve korumuş örnek şehirlerdir. Bize demokratikleşmişti. Bugün bu birliğimizi de kutluyoruz” dedi. özgürlük, bağımsız Türkiye süreç tersine çevrilmiş durumda… Ergin sözlerini şöyle Cumhuriyeti’nin yolunu açan sürdürdü: “İlk kurşun ile Mustafa Kemal Atatürk ve Atatürk’ün stratejisi yanan bağımsızlık ve özgürlük silah arkadaşlarını saygı, Mustafa Kemal Atatürk, meşalesi, 14 Eylül 1922’de minnet ve özlemle anıyoruz. Türkiye’nin demokratik Altınova’nın ardından 15 Bugün burada özgürce nefes dönüşümünü aşamalı bir süreç olarak şöyle yapılandırdı: Eylül’de Ayvalık’ın kurtuluşuyla alabiliyorsak bu, o günün 1. “Egemenlik kayıtsız şartsız taçlandı ve ardından Anadolu kahramanları sayesindedir.” milletindir” ilkesiyle üzerine bilsin ki, benim için bir taraflık DP Genel Başkanlığı’ndan istifa saray (sultan ve halife) gölgesi değişebilecekti: Ölüm, görev düşmeyen TBMM’yi açarak vardır: Cumhuriyet taraflılığı, yapamayacak kadar hastalık ve etti. DP Genel Başkanlığı’na OMÜ Eczacılık öğrencilerinden ülkeyi adım adım meşrutiyetten fikri ve sosyal inkılap taraflılığı, istifa… (CHP Tüzüğü, Ankara, Adnan Menderes seçildi. Halk Fırkası’nın ideali, esas Ancak Celal Bayar da partili cumhuriyete taşımak. 1939, s. 3). ilkesi olan bu noktada, yeni cumhurbaşkanıydı. Tarafsız 2. Çeşitli devrimlerle (özellikle İkinci Dünya Savaşı’nı fakültenin taşınmasına tepki hukuk devrimi, eğitim devrimi) Türkiye camiasında bir ferdi demokratik ülkeler kazandı. davranmıyordu. Seçim CEMİL CİĞERİM toplumsal aydınlanmayı hariç tutmak istemiyorum. Türkiye de yükselen demokrasi kampanyalarında partisinin Onun için reisicumhur sağlamak. Böylece önce rüzgârından etkilendi. İsmet propagandasını yapıyordu. bulunduğum halde, partimizin Ond Okuz Mayıs Üniversitesi tebaayı yurttaşa, ümmeti ulusa İnönü, o durumda Türkiye’nin çok 1961 Anayasası’nın genel başkanlığını da muhafaza 95. maddesi ile partili dönüştürmek. partili demokratik düzene geçme (OMÜ) ana yerleşkesindeyken 3. Kadınlara medeni ve siyasal ediyorum. Bu suretle yeni zamanının geldiğini düşündü. cumhurbaşkanlığına son verildi. yeni akademik yıl öncesi Bafra haklar vermek. (Toplumun yarıdan Türk Devleti’nin, genç Türk 18 Temmuz 1945’te Milli ilçesine taşınan eczacılık Cumhuriyeti’nin geliştirilmesine fazlasını oluşturan kadınların Kalkınma Partisi kuruldu. 12 Temmuz Bildirisi (1947) fakültesinin öğrencileri, idari hizmet etmekte olduğum medeni ve siyasi hakları olmadan İsmet İnönü, 1 Kasım 1945’te 1946 Seçimlerinde yaşanan kararın iptali ve yürütmenin demokrasi kurulamazdı) kanaatindeyim.” “Tek eksiğimiz, hükümet usulsüzlükler ve baskılar, 1946 durdurulması istemiyle idare 4. Siyasal ve ekonomik 9 Eylül 1930’da Cumhuriyet partisinin karşısında bir parti il genel meclisi seçimlerini mahkemesine başvurdu. gazetesine yaptığı açıklamada da bağımsızlık başta olmak üzere bulunmamasıdır” diyerek Demokrat Parti’nin boykot şöyle demişti: Eczacılık fakültesi öğrencileri olmasını dikkate almıştık. “tam bağımsızlığı” sağlamak. demokratik düzene geçiş işareti etmesi, bazı partilerle, gazete “Ben CHP’nin Genel (Tam bağımsızlığın olmadığı bir verdi. İki ay sonra, 7 Ocak yaptıkları ortak açıklamada, Bu karar, bizler için ciddi ve dergilerin kapatılması, ülkede “gerçek demokrasinin” Başkanıyım. CHP, Anadolu’ya 1946’da CHP’den ayrılan bir grup “Biz, fakültemizin merkez mağduriyetler yaratmakta, 1947 bütçe görüşmelerinde ayak bastığım andan itibaren kurulaması da olanaksızdı.) Demokrat Parti’yi kurdu. Başbakan Recep Peker’in Adnan kampüsten Bafra ilçesine manevi açıdan külfet kurulup benimle çalışan 5. Devrimleri yapmak, 10 Mayıs 1946’daki CHP Menderes’e “psikopat” demesi taşınmasını istemiyoruz. Başta oluşturmaktadır. Fakat bu Anadolu ve Rumeli Müdafaai uygulamak ve halkı siyasal 2. Olağanüstü Kurultayı’nda ve DP milletvekillerinin TBMM barınma ve ulaşım sorunu yer değişikliğiyle ilgili bizlere katılıma hazırlamak için bir Hukuk Cemiyeti’nden Değişmez Genel Başkanlık toplantılarını boykot etmeleri gibi olmak üzere birçok yönden danışılmadan, bilgi verilmeden siyasal parti kurmak. (Atatürk doğmuştur. Bu teşekküle kaldırıldı. Ancak İnönü, gelişmeler siyaseti çok gerdi. zor durumda kalacağız. Biz ve itiraz hakkı tanınmadan tarihten bağlıyım. Bu bağı için tek partili düzen bir amaç Cumhurbaşkanlığı ile CHP Gerginlik artınca Cumhurbaşkanı çözmek için bir sebep ve icap üniversite tercihlerimizi karar alınması ve uygulamaya değil, özellikle radikal devrimleri Genel Başkanlığı görevini birlikte İnönü, bir arabulucu olarak yoktur ve olamaz…” düşünceden uygulamaya yürütmeye devam etti. yaparken fakültemizin konmasını kabul edemeyiz” duruma müdahale etti. Celal geçirmek için bir araçtı. Atatürk, normal koşulların partili 17 Kasım 1947’de CHP OMÜ’nün ana yerleşkesinde ifadelerine yer verdi. l SAMSun Bayar, Fuat Köprülü ve Recep cumhurbaşkanı değildi; o başında Demokrasiyi, “daima yükselen 7. Büyük Kurultay’ında Peker ile ayrı ayrı görüştü. Ancak bulunduğu partinin yaptığı bir deniz” ve “insanlığın ümidi” Cumhurbaşkanı İnönü, “tarafsız DP-CHP arasındaki gerginlik devrimlerle Türkiye’yi adeta bir olarak tanımlayan Atatürk, “Biz bir cumhurbaşkanı olacağını, tırmanmaya devam etti. İnönü, cumhuriyeti kurduk; o, on yaşını çağdan başka bir çağa taşıyan CHP Genel Başkanlığı görevini partiler üstü bir cumhurbaşkanı partili cumhurbaşkanıydı. doldururken demokrasinin fiilen yapmayacağını, bu görev tavrıyla olaya el koydu. Bayar bütün gereklerini sırası geldikçe için bir genel başkan vekili ve Peker’le yaptığı görüşmelerin uygulamaya koymalıdır,” seçilmesi gerektiğini” bildirdi. Baba cumhurbaşkanı sonucunda 12 Temmuz demişti. (Afet İnan, Atatürk 1947 Kurultayı’nda, parti genel 1930’da CHP’nin yanında ikinci Bildirisi’ni yayımladı. Hakkında H.B., s.251) başkanının, cumhurbaşkanı bir partinin, Serbest Cumhuriyet İnönü, bildirisinde tarafsız olması halinde bütün yetkileri Fırkası’nın kurulması gündeme cumhurbaşkanlığına vurgu yaptı: kurultay tarafından seçilen genel Atatürk’ün partili geldiğinde Atatürk, tarafsız “Ben devlet reisi olarak başkanvekiline devretmesine bir cumhurbaşkanı olacağını kendimi her iki partiye karşı cumhurbaşkanlığı karar verildi. Nitekim İnönü, genel belirtti. (Fethi Okyar, Üç Devirde eşit derecede vazifeli görürüm. 9 Eylül 1922’de İzmir kurtarıldı. başkan seçilecek, ancak genel Bir Adam, (Haz. Cemal Kutay), Varmak isteğim sonuç başlıca 9 Eylül 1923’te “Halk Partisi başkanlığı fiilen Genel Başkan İstanbul, 1980, s. 409.) iki parti arasında temel şartın, Nizamnamesi” kabul edildi. 23 Vekili Hilmi Uran yürütecekti. Atatürk, Serbest Cumhuriyet yani emniyetin yerleşmesidir. Ekim’de “Halk Partisi” kuruluş Avrupa Hareketlilik Haftası başladı Fırkası kurulunca iki partiye Muhalefet teminat içinde dilekçesi İçişleri Bakanlığı’na karşı nasıl davranacağını şöyle Partili cumhurbaşkanı yaşayacak ve iktidarın kendisini verildi. başlatıyoruz. 26 şehrimizin BATU BOZKÜRK açıklamıştı: ezmek niyetinde olmadığından Atatürk, cumhuriyeti kurmadan tartışmaları plakası, bizim için anlamı “Bu partiler benim iki evladım müsterih olacaktır. İktidar da önce Halk Partisi’ni kurdu. Türkiye’de partili Avrup A Komisyonu’nca büyük. Bu nedenle, her gibi olacak ve ben -böylece muhalefetin kanuni haklarından Cumhuriyeti, Halk Partisi ile kurup cumhurbaşkanı tartışmaları, düzenlenen, bu yılki teması tabir etmeme izin verirseniz- pazar günü bazı caddeleri başka bir şey düşünmediğinden teşkilatlandırdı. 1924’te Terakkiperver sizin babanız olacağım ve “Herkes için hareketlilik” olan araç trafiğine kapatacağız. emin olacaktır.” (Şerafettin Atatürk, 1923’te cumhurbaşkanı Cumhuriyet Fırkası’nın bir baba iki öz evladına nasıl Avrupa Hareketlilik Haftası, Bisikletliye, yayaya yol Turan, İsmet İnönü, 2. bas, seçildiğinde genel başkanlığı kurulmasıyla başladı. Partinin muamelede bulunuyorsa, ben Eskişehir’de başladı. Eskişehir Ankara, 2003, s.298) açacağız” dedi. bırakmamakla birlikte bir “genel kurucuları cumhurbaşkanlığı ile de aynı şekilde bu iki partiye İnönü’nün bu tarafsız cumhur- Büyükşehir Belediye Başkanı başkan vekili”, bir de “genel parti başkanlığının ayrılmasını öyle muamele edeceğim. Etkinlikler sürecek başkanlığı sözde de kalmadı. Ör- Ayşe Ünlüce, Avrupa Birliği sekreter” atadı. CHP 1927 savunuyordu. Bundan emin olunuz.” (Okyar, s. neğin yurt gezilerinde her iki par- Avrupa Hareketlilik Haftası Nizamnamesi ile genel başkan, (AB) Türkiye Delegasyonu 1930’da Serbest Cumhuriyet 425-26.) tiyi de ziyaret etti: Erzurum gezi- boyunca Avrupa coğrafyasında genel başkan vekili ve genel Fırkası’nı kuran Fethi (Okyar) Başkan Vekili Jürgis Vilcinskas, Atatürk her iki partiye de sinde hem CHP hem de Demok- sekreterden oluşan üçlü bir Bey, Atatürk’e, sadece olduğu gibi Türkiye’de de Avusturya Büyükelçisi eşit davranacağını belirtmekle rat Parti il merkezlerine gitti, DP il yönetim (Riyaset Divanı) parti cumhurbaşkanı olmasını ve farklı şehirlerde etkinlikler Gabriel Juen ve çok sayıda birlikte CHP’li olduğunu da merkezinde “Demokrat arkadaş- işlerini yürüttü. CHP’den ayrılmasını teklif etti. düzenleniyor. “Arabasız yurttaş, dün sabah erken asla inkâr etmiyordu: “Ben bir lara başarı dilerim!” dedi. 1924 Anayasası’nda İstanbul Darülfünunu Gün” olarak belirlenen 21 tarafım. Partim Cumhuriyet saatlerde Eskişehir Büyükşehir İnönü, “İdareci arkadaşlar cumhurbaşkanının siyasi partilerle Müderrisi ve Serbest Fırka Halk Partisi’dir. Reisicumhur Eylül’de Ankara’da, Aşkabat Belediyesi önünde toplanarak arasında tarafsızlık siyasetini ilişkilerinin nasıl olacağına yönelik İstanbul İl Başkanı İsmail Hakkı oldukça İsmet Paşa’yı Caddesi’nde (eski 7. Cadde) programın düzenleneceği bir hüküm yoktu. hazmedememiş olanların Baltacıoğlu bir makalesinde kendime vekil yazmışımdır. Ankara Büyükşehir Belediye Atatürk ve İnönü’nün çekilmeleri zaruridir,” dedi. Ulus Meydanı’na yürüdü. Atatürk’ün CHP Başkanlığı’ndan Eğer İsmet Paşa’nın idare cumhurbaşkanlıkları döneminde Başkanı Mansur Yavaş ve AB (Vatan, 25 Eylül 1947). Bir Başkan Ünlüce, Eskişehir’in ayrılmasını istedi. (Yarın Gazetesi, ettiği bu parti azınlıkta kalırsa genel başkan vekilleri başbakan süre sonra Recep Peker Delegasyonu Başkan Vekili 12 Ekim 1930). Reşit Galip ise tam bir Avrupa şehri olduğunu onu da memnuniyetle kabul olarak görev yaptı. başbakanlıktan istifa etmek Jürgis Vilcinskas’ın katılımıyla Atatürk’ün CHF Başkanlığı’ndan vurgulayarak “2026 yılında edeceğim,” diyordu. (Asım Us, Atatürk, hiçbir zaman zorunda kaldı. Onun yerine ayrılmasını istemenin bir “dalalet” “Herkes için ulaşım” yürüyüşü pazar günleri ‘Arabasız 1930-1950 Hatıra Notları, İstanbul cumhurbaşkanlığıyla başbakanlığı çok daha ılımlı Hasan Saka olduğunu belirterek Baltacıoğlu’nu yapılacak. l ESKİŞEHİR 1966, s. 14,15) Bir Gün’ uygulamasını birleştirmedi. Kendisine bunu başbakanlığa getirildi. İnönü, yeni eleştirdi. (Hâkimiyet-i Milliye, 18 Atatürk de partili cumhurbaşka- önerenlere 2 Ekim 1930’da başbakanı belirlerken muhalefet Ekim 1930.) nıydı, ancak; “Sistemsiz ve kanunsuz partisi başkanının fikrini sorma 1945’te kurulan Millî Kalkınma 1- Atatürk, olağanüstü biçimde cumhurbaşkanlığıyla inceliğini bile gösterdi. Partisi, cumhurbaşkanının 5 yıllığı- koşullarda vatan kurtarıp devlet başbakanlığı birleştirmeyi asla İnönü, partili cumhurbaşkanı na halkoyuyla seçilmesini teklif etti. T.C. KONYA 3. SULH HUKUK kurmuştu. düşünmedim ve düşünecek olmasına rağmen çok partili 1948’de kurulan Millet 2- Genel başkan olmakla adam olmadığım bütün milletçe hayata geçildikten sonra Partisi de tüzüğünde MAHKEMESİ’NDEN birlikte işleri genel başkan malumdur zannederim,” diye tarafsız olmayı başardı. Bilinçli cumhurbaşkanlığının vekiliyle ve genel sekreterle cevap verdi. müdahaleleri, tüzük değişiklikleri, tarafsızlığından söz etti. yürütmüştü. Ayrıca Atatürk, tek partiler arası dengeyi iyi kurması 1946’da kurulan Demokrat ESAS NO: 2023/2182 Esas 3- Hem cumhurbaşkanı hem partili sistemde partili ve tarafsızlığıyla demokrasiye Parti ise cumhurbaşkanlığıyla başbakan olma yoluna gitmemişti. DAVALILAR: KÖKSAL ÇİMEN 30962032320 - cumhurbaşkanıydı. Tek Parti zemin hazırladı. Bu nedenledir ki parti genel başkanlığının 4- Çok partili sistemde değil, CHP, sadece bir kesimi değil, MEHMET ve KARAKIZ oğlu/kızı, 24/06/1974 dogumlu, İsmet İnönü, 27 Haziran 1956’da ayrılmasını savundu. 1947’de tek partili sistemde partili tüm halkı temsil ediyordu. Meclis kürsüsünden dönemin Demokrat Parti’nin 1.Büyük Davacı/Davacılar tarafından aleyhinize açılan Ortaklığın Gi- Dolayısıyla CHP Genel Başkanı cumhurbaşkanıydı. Yani tarafsızlık DP iktidarına şöyle seslenmişti: Kongresi’nde kabul edilen Ana Atatürk aslında tek partinin değil, sorunu yoktu. derilmesi (Miras Nedenli) davasının yapılan yargılamasında; “Aramızdaki farkı bilelim. Biz Davalar Komisyonu Raporu’nda tüm halkın cumhurbaşkanıydı. 5- Çok partili sistem kuruldu- mutlakıyetten bugüne geldik, Mahkemenizce dava dilekçesinde belirtilen adresinize duruş- “Devlet başkanlığı ile fiilî Tek partili sistemin partili ğunda ise tarafsız cumhurbaşkanı siz ise bugünden mutlakıyete parti başkanlığının bir kişide ma gününü bildirir davetiye çıkarılmış olup, adresinizden ay- cumhurbaşkanının “tarafsızlık” olmaya söz vermişti. gidiyorsunuz.” birleşmesinin” milli hâkimiyete sorunu yoktu. rıldığınız gerekçesiyle tebligat yapılamamıştır. Adres araştır- aykırı olduğu belirtildi. HHH İnönü’nün partili İnönü’nün de belirttiği gibi masından da bir netice alınamadığından dava dilekçesi ve du- 1947’de DP’nin Hürriyet Atatürk partiyi cumhurbaşkanlığı Türkiye Cumhuriyeti’ni kuranlar, Andı’nda da “devlet başkanlığı ruşma gününün ilanen tebliğine karar verilmiştir. bırakmadı, çünkü... Türkiye’yi adım adım tek partiden 10 Kasım 1938’de Atatürk ile parti genel başkanlığının bir Durusma Günü: 02/10/2025 günü saat: 09:45’da duruşma- çok partiye taşıdılar ve partili CHP, sıradan bir parti değil, aramızdan ayrıldı. İsmet İnönü kişide birleştirilmemesi” istendi. DP’nin 3. Büyük Kongresi’nde cumhurbaşkanlığından tarafsız da bizzat hazır bulunmanız, veya kendinizi bir vekille temsil Türkiye Cumhuriyeti’ni kuracak, Cumhurbaşkanı seçildi. devrimleri yapacak bir kurumdu. 26 Aralık 1938’de toplanan 15 Ekim 1951’de kabul edilen cumhurbaşkanlığına geçişin alt ettirmeniz, Aksi taktirde HMK 30. Maddesi ve 147. madde- yapısını hazırladılar. Bugün ise Atatürk bu nedenle partiyi CHP Olağanüstü Kurultay’ında tüzüğüne göre ise “parti başkanı si uyarınca yargılamaya yokluğunuzda devam olunacağı hu- her şey tersine çevrildi; önce bırakmıyordu. Kendisinin partili kabul edilen tüzükle, İsmet İnönü, cumhurbaşkanlığına seçilirse tarafsız cumhurbaşkanlığı yeniden cumhurbaşkanlığını eleştirenlere “Değişmez Genel Başkan” parti başkanlığından çekilmiş susu, Dava Dilekçesi ve duruşma günü yerine geçerli olmak şöyle cevap vermişti: sayılır,” denildi. (Demokrat Parti partili cumhurbaşkanlığına oldu. Atatürk de CHP’nin üzere ilanen tebliğ olunur. “Reisicumhurun parti “Banisi ve Ebedi Başkanı” ilan Tüzük ve Programı, Ankara, 1953, dönüştürüldü, şimdi ise ana başkanlığıyla ilişkisini ikide bir edildi. Değişmez Genel Başkan, s. 11.) 1950’de DP Başkanı Celâl muhalefet partisi CHP etkisiz hale Resmi ilanlar: www.ilan.gov.tr’de (Basın: 2293455) getirilmek isteniyor. tekrar edenler ve bütün cihan ancak şu üç koşuldan biriyle Bayar Cumhurbaşkanı olduğunda