Katalog

gorus@cumhuriyet.com.tr 12 EYLÜL 2025 CUMA 2 OLAYLAR VE GÖRÜŞLER İdeolojisi: Otoriterlik ve Hukuk mahkemeleri YSK Faşizm, ideoloji olarak gücü ve disiplini yüceltir. Şiddet aracılığıyla desteklenen yerine karar verebilir mi? disiplin ve Otoriterliğin acımasızlık, bu HAMDİ YAVER AKTAN iki aydan fazla bir süre içinde na ve seçim sonucunu etkileye- kezlerinde olduğu gözetildi- yönetimin doğal çıkmazı: Şiddet bir uzantısıdır. olmamak üzere seçimlerin yeni- cek ölçüde/sayıda delege olma- ğinde ve davalı da parti tü- YARGITAY ONURSAL DAİRE Rejim, kendi leneceği tarihi” tespit edilerek yanların oy kullandığına ilişkin zel kişiliği olmasına göre ted- BAŞKANI sarmalı varlığını güçlü ilgili siyasi partiye bildirilir. bir iddia mevcut değildir. Bir bir davası Ankara mahkeme- ve yenilmez ugün 12 Eylül 1980’in 820 sayılı Siyasi Partiler diğer anlatımla “tam kanunsuz- sinde açılmalıdır. Birden faz- göstermek için şiddeti bir ve 12 Eylül 2010’un YSK’nin alanına müdahale Kanunu’na (SPK) göre si- luk hali yoktur.” la yerde ve mahkemelerde açıl- propaganda aracı olarak Byıldönümleri. Seçim hukukunda düzenlen- 2yasi partilerin genel mer- Somut olayın hukuksal değer- mış ise ilk açılan Ankara mah- kullanır ve bu da şiddetin Bu vesile ile Otoriterlik miş süreler, seçim güvenliği ve sürekli olarak tırmanmasına kez, il ve ilçe organları ile il lendirilmesinde hukuk mahke- kemesinde birleştirilmelidir. üzerine bir yazı yazdım. yol açar. istikrarı içindir. Resen gözeti- kongresi ve büyük kongre se- mesinin yetkisinin olmadığı, ko- Davalının yerleşim yeri (par- HHH 5) Kendi Dinamiklerinin lir; bu itibarla hak düşürücü sü- Otoriter Rejimlerin ve çimleri yargı gözetiminde ya- nunun bütünüyle seçim yargı- tiler için Ankara) dışında açı- Zorunluluğu: Otoriterliğin En Yüce, redir. Yüksek Seçim Kurulu’nun pılır (m.21/1). Seçimlerde “se- sının alanında olduğu açık. Ce- lan tedbir davasında Yargıtay Özetle, Otoriter ve Faşist (Yüceltilmiş, Süblime geliştirdiği uygulamaya göre, çim sonuçlarını etkileyecek öl- za mahkemesinde dava (M.112) da ikametgâha işaret etmek- rejimler, sürekli bir kriz ve Edilmiş) biçimi olan “tam kanunsuzluk” hallerinde çüde bir usulsüzlük veya kanu- açılmış olması da sonuca etkili tedir (4.HD. 9. 2. 2004 tarih, mücadele hali yaratarak Klasik Faşist Rejimlerin süreden sonra da istisnai ola- devam etmek zorundadırlar. na aykırı uygulama nedeniyle görülmemektedir. Seçime girme 2003/15197 esas, 2004/3592 en büyük çıkmazı, Bu dinamik, Rejimin rak karar verildiği görülmekte- seçimlerin iptaline” hâkim ka- yeterliliği kazanmayan bir parti- karar). siyasal yapılarından hayatta kalması için şiddetin ve ideolojilerinden dir. Sandık kurulunun yasaya rar verir (m.21/11). Ancak seçi- nin seçime girmiş ve dahası ce- dozunun artmasını zorunlu kaynaklanan, “sonsuz HSYK ne yapacak? aykırı oluşmuş ve seçim sonu- min iptaline karar verilebilmesi za mahkemesinde mahkûmiyet kılar çünkü Rejim, varlığını şiddet sarmalı”dır. cuna da süresinde itiraz edilme- Hukuk mahkemesinin için öncelikle gözetilmesi gere- kararı verilip kesinleşmiş olma- sürdürebilmek için sürekli HHH miş olmasına karşın Yüksek Se- YSK’nin alanına giren bir dava- ken husus, “seçimin devamı sı- sı bile YSK tarafından seçimle- yeni düşmanlar ve çatışmalar Otoriter ve/veya Faşist üretmek zorundadır. çim Kurulu (YSK) tam kanun- da karar vermesi halinde parti- rasında yapılan işlemler ile tu- rin iptal nedeni sayılmadığı bi- Rejimlerde şiddetin sürekli HHH suzluk halinin varlığıyla kesin- nin seçiminin kesinleşmesinden olarak artırılmasının temel tanakların düzenlenmesinden linmektedir. Hatta o partinin al- Sevgili okurlarım, yukarda, nedenleri kabaca şöyle leşmiş seçimi iptal edebilir. Ko- sonra seçilmiş kişilerin “men- itibaren iki gün içinde seçim” dığı oyların iptal edilmesi halin- Otoriter Rejimlerin ve bu özetlenebilir: nu YSK’nin yetki/görev alanın- faatleri zarar göreceğinden ce- sonucuna itiraz edilmiş olup ol- de bir başka partinin barajı ge- tür Rejimlerin varlıklarını 1) İktidarın dadır. Adli mahkeme bu konuda za yargılamasına konu olabil- maması yargıcın gözetmesi ge- çeceği açık olmasına rağmen! sürdürebilmek için Konsolidasyonu: yetkisizdir, görevsizdir. mektedir. Yargıtay, idari yargı- rektiğidir. Söz konusu süre geç- zorunlu olarak evrildikleri Otoriter rejimler, İhtiyati tedbir (hedefledikleri?) Klasik Faşist Kesinleşmiş seçim sonucu- nın yetkisinin de olan bir olay- tikten sonra yapılacak itiraz sü- toplumu tamamen kontrol Rejimlerin çıkmazı olan na ilişkin mahkemenin verece- mümkün mü? da, hukuk mahkemesinde ihti- altına almak için her re yönünden reddedilir. “Şiddet Sarmalı”nın tırmanış türlü muhalefeti ortadan ği karar, YSK’nin alanına mü- yati tedbir kararı veren yargıcın Süresi içinde itirazın yapıl- Bütün bunlara karşın hukuk sürecini yazdım. kaldırmaya çalışır. dahale anlamına gelir. Çarpıcı görevde yetkiyi kötüye kullandı- ması halinde; mahkemesi ihtiyati tedbir kara- Ayrıca unutmayalım: Bu, başlangıçta düşük bir örnek verilebilecek olursa, ğını kabul etmiş ve onaylamış- n Seçimin sonucunu etkileye- rı vermesi mümkün mü? Otoriterlikten gerçek seviyeli baskılarla başlar. bir ceza mahkemesinin boşan- tır. Mahkûmiyet kararını ona- cek usulsüzlük olup olmadığı ile Açıklanmaya çalışıldığı üzere (ideal) Klasik Faşizme Ancak rejim güçlendikçe geçiş de çok zor, çok ma kararı vermesine benzer. n Kanuna aykırı uygulama seçim hukuku kurallarına kar- mıştır (Ceza Genel Kurulu, tarih muhalif sesleri susturmak maliyetli ve çok kanlıdır. için daha yoğun ve Faşizm bulunup bulunmadığının seçim “Hukuk dünyasında doğmadı ve şın ihtiyati tedbir kararı nasıl 6.5. 2008, 76/97 Esas-Kısas). Çünkü Demokratik hedefine doğru daha yargısı tarafından incelenmek yok hükmünde olduğu hukuk- verilecektir. Hukuk Mahkeme- Ülkenin gündemini meşgul Rejimlerin eksik ve sistematik şiddet gerektirir. zorunluluğu vardır. çularca belirtilmektedir. (Prof. si Kanunu’na (HMK) göre genel eden, gerilime neden olan dava- gediklerinden yararlanarak 2) Korku ve Söz gelimi, üye olmayanın Dr. Doğan Soyaslan, “45 Asliye kurul, “davalı gerçek veya tü- larda, seçim hukukuna göre yet- Otoriter Yönetimlere İtaat Kültürünün “Sonradan ya da delege olmayanın seçim- Hukuk Mahkemesi kararı üzeri- zel kişinin davanın açıldığı ta- kili kurulun açık olmasına kar- heveslenen Yaygınlaştırılması: Görme, Lumpen Faşist Otoriter bir Rejim, özellikle de oy kullanması halinde seçi- ne...”, 08.09.2025, Cumhuriyet) rihteki yerleşim yeri mahke- şın, yetki/görev alanının dışı- Liderler” (arkalarında de onun son hali olan Klasik min sonucunu kullanılan oy et- mesidir.” Aynı yasanın 390/1. na çıkılması hukuk devleti ilke- Emperyalizmin desteği Faşist bir Rejim, toplumu ‘Tam kanunsuzluk kiliyorsa seçim iptal edilecek- maddesi ihtiyati tedbir talebine leriyle de bağdaşmamaktadır. olsa bile) klasik bir Faşizmi korku yoluyla yönetir. hali yok’ tir. Örneği sürdürelim, kullanıl- ilişkin davada görevli ve yetki- Kurallar gereği kurumlar belli- kuracak ne bilgiye ne Şiddet, halkı sindirmek ve maması gereken oy 1, seçim so- Gündemde olan ve günlerdir li mahkemenin, esas hakkında dir. Görev sınırları anayasa ve yeteneğe ne kadrolara ne de itaat ettirmek için zorunlu bir kaynaklara sahiptirler. nucundaki fark 2 ise, geçersiz değerlendirme yapılan, davala- görevli ve yetkili mahkeme ol- yasalarda belirlenmiştir. Yurt- araçtır. Bu nedenle Otoriter Rejimin meşruiyetini olması gereken oy seçimi kanu- ra konu edilen olayda, özel ya- duğunu düzenlemektedir. taşların hukuk devleti ilkesi- Rejimlerin gerçek Klasik sürdürebilmesi için bu saya göre (SPK) yapılan il kong- Partilerin il ve ilçe örgütleri- ne inançlarını sürdürmeleri ka- nuna verilmiş kabul edilse bile Faşizme evrilme süreci korku atmosferinin sürekli resi ve genel kongresi sonuç- nin tüzel kişilikleri bulunma- mu görevlilerine de düşmekte- sonuca etkili olmadığı için seçi- hem çok uzun sürer hem de tırmanması gerekir. ları kesinleşmiştir. Kongrelere maktadır. Siyasi Partilerin ge- dir; başta yargıya olmak üzere! min iptali gerekmeyecektir. günümüzde, (günümüzün Çünkü korkuya ve “hile” karıştırıldığı ileri sürül- nel merkezlerinin Ankara’da Bu bağlamda “Hâkimler ve Sav- Faşizme pek de uygun Seçimin yargıç tarafından, sü- şiddete alışkanlık, insanların olmayan egemen “Özgürlük, bulunması zorunludur. (SPK. cılar Kurulu ne yapacaktır” so- korkusunu azaltır ve onları resinde yapılan üzerinde iptal mektedir. Ancak sandık kurul- Eşitlik, Bağımsızlık” olağanlaştırarak direnişi M. 8/2) Tüzel kişilik genel mer- edilmesinde, “bir aydan az ve larının yasaya aykırı oluştuğu- rusu da haklı bir sorudur! ideolojisinden dolayı) buna önleme etkilerini azaltır. teşebbüs edenlerin iktidarı Oysa hem korkunun kaybetmelerine bile yol hem şiddetin dozu sürekli açabilir. olarak artırılmalı, toplum HHH her aşamaya alıştıktan Tarih bize, sermaye sonra, yeni bir korku ve 45. yılında darbenin acı mirası sınıfının desteğiyle şiddet dalgası yaratılmalıdır Otoriterliğin yüceltilmesi ki, herkes her an korku ve ve mukaddes değerlerin şaşkınlık içinde yaşasın! MAHMUT ASLAN 650 bin kişi gözaltına alındı, 1 fonla aramış ve bu ilanı Tur- yasal yapısı, 2002’den itibaren 3) Düşman Yaratma ve Otoriterliğe alet edilmesiyle milyon 683 bin kişi fişlendi ve gut Özal’ın hazırladığını söy- siyasal İslamcı AKP iktidarının YAZAR ortaya çıkan Klasik Kutuplaştırma: 49 kişi idam edildi. lemişti.” temellerinin atılmasına da do- Faşizm’in, tam kurulduktan Otoriter ve/veya Faşist Bu baskı, toplumu depoliti- Darbelerin en kritik amaç- laylı olarak zemin hazırladı. sonra, ancak bir iç veya bir nsanlık tarihi açısından kı- bir Rejim, “Biz ve onlar” ze etmeyi ve siyasetten korkar larında biri, 1970’lerin sonun- ayrımıyla işler. dış savaş ile sona erdiğini İsa, bireylerin yaşamı açısın- Maskeli Atatürkçülük Rejim, iç ve/veya dış öğretiyor. dan itibaren toplumun direni- hale getirmeyi hedefliyordu. dan ise uzun bir zaman ön- Bu açıdan dünyadaki düşmanlar (etnik gruplar, 12 Eylül, kendisini “Atatürk- 12 Eylül, işte bu korku iklimi- şi nedeniyle uygulanamayan ce, bu topraklarda yaşanan bütün Otoriter Liderlerin, siyasi muhalifler, azınlıklar) çülük” söylemiyle meşrulaş- ni yaratarak örgütlenme kültü- neoliberal ekonomi politika- 12 Eylül 1980 darbesi, yalnız- yaratarak toplumu böler ve ülkelerini gerçek bir Klasik tırmaya çalıştı. 1981 yılı “Ata- rünü yok etti ve devlete koşul- larını yaşama geçirmekti. 24 ca bir dönemin değil, bugün- seferber eder. Faşist Rejime kurban türk Yılı” ilan edildi. Ancak suz biat eden bir profil inşa et- Ocak Kararları adı verilen bu Bu düşmanlara karşı etmeden önce, bu tehlikeli kü Türkiye’nin siyasal, top- bu söylem, darbecilerin ken- yoldan vazgeçmeleri ti. Siyasetin terk ettiği boşluk program, Türkiye ekonomisi- mücadele, giderek daha lumsal ve ekonomik yapısının aşırı şiddet eylemlerini hem kendilerinin hem de di otoriter rejimlerini maske- ni uluslararası sermayenin ta- ise darbecilerin “Türk-İslam da temelini oluşturdu. O sabah meşrulaştırır. ülkelerinin yararlarına olur lepleri doğrultusunda yeniden lemek için kullandığı bir araç- sentezi” adı altında teşvik etti- tanklar, yalnızca bir kuşağın 4) Militarizm ve Şiddet diye düşünüyorum. yapılandırmayı amaçlıyordu. tan ibaretti. Darbeciler, bir ği yeni bir ideolojik alanla dol- umutlarını değil, bir ülkenin Darbenin yarattığı baskı orta- yandan Atatürk’ün adını yü- duruldu. Bu süreç, dini eğiti- geleceğini de ezip geçti. Pe- celtirken diğer yandan onun min yaygınlaşmasıyla, özellik- mı, Turgut Özal’ın ANAP ara- ki, darbecilerin “huzur” ve “is- Aradan kırk beş yıl geçti denci Yürüyüşü, 12 Eylül’ün bizzat kurduğu kurumlar olan le imam hatip okullarının sayı- cılığıyla iktidara gelmesini ve tikrar” diye sunduğu bu kanlı ama 12 Eylül’ün gölgesi hâlâ getirdiği neoliberal ve işçi düş- darbe sonrası ekonomik poli- Türk Dil Kurumu ve Türk Ta- operasyonun gölgesinde yara- sının hızla artırılmasıyla per- üzerimizde. Siyasi partiler ya- manı politikalara karşı Türki- tikaları uygulamasını olanak- rih Kurumu’nu kapatarak ken- tılan Türkiye, bugün hangi mi- çinlendi ve bu okullar siyasal sasındaki antidemokratik hü- ye işçi sınıfının en militan mü- lı kıldı. di ideolojik rotalarına uygun rasla yüzleşiyor? İslam için bir “kadro havuzu” kümler, siyasal sistemdeki tı- cadelesi oldu. Bunu takiben Grevlere yasak konuldu, sen- bir kültürel tekelleşme peşin- işlevi gördü. kanıklıklar, tarikatların siya- Tekel direnişi ve Gezi eylem- Toplumsal çözülüş ve dikalar kapatıldı ve binlerce de koştular. Cumhuriyet’in setteki ağırlığı ve emek piya- leri gibi büyük halk hareket- 24 Ocak Kararları ideolojik dönüşüm sendikacı tutuklandı. Böyle- büyük yazarlarından Nadir sasındaki güvencesizlik. Hep- leri, toplumsal dinamiğin hâlâ 12 Eylül aynı zamanda eko- ce emek-sermaye dengesi, ser- 12 Eylül, resmi gerekçeler- Nadi’nin “Siz Atatürkçü ise- si, o dönemde atılan adımla- ayakta olduğunu gösterdi. nomik bir kırılma noktasıydı. de “anarşi ve terörü önlemek” maye lehine kökten değiştiril- niz, ben değilim” diyerek tepki rın günümüze uzanan yansı- 12 Eylül’ün yarattığı zincir- Bilsay Kuruç, TBMM Darbele- ve “milli birliği korumak” gi- miş oldu. Özelleştirmeler, dı- göstermesi, darbenin yarattı- malarıdır. leri kırmak, bugün hepimizin ri Araştırma Komisyonu’nda, şa açılma ve taşeronlaştırma, görevidir. Laikliğe, demokra- bi yüce hedeflerle meşrulaştı- ğı bu sahtekârlığın en net gös- Direnişin mirası 15 Mayıs 1979’da TÜSİAD’ın Türkiye’nin küresel kapitaliz- siye, eşitliğe ve aydınlanma- rılsa da bu söylemin arkasında tergesiydi. Ancak unutulmaması gere- başlattığı “ilan kampanyası”nı me uyum sağlamasının yolunu ya yaslanmak; halkın egemen- toplumu yeniden dizayn etme Bugüne uzanan gölgeler ken bir gerçek var: Halk hiç- bir muhtıra olarak değerlendi- açtı. Bugün karşı karşıya kal- liğini savunmak, bu karanlı- amacı yatıyordu. O dönemin bir zaman tamamen boyun eğ- rerek şöyle demiştir: “Ecevit, dığımız güvencesizlik, artan Darbenin siyasi yapıda bı- ğın zincirlerini çözmenin tek medya manşetleri bile bu algı- medi. Yasaklara karşın düşün- ya bu muhtıraya direnecekti yoksulluk ve sendikasızlaşma, raktığı en büyük miraslardan yoludur. Cumhuriyet değerle- yı destekliyordu: “Huzur, 1 ya- ce, sanat ve edebiyat üretimi ya da teslim olup bırakıp gide- işte o dönemde atılan ekono- biri de 1982 Anayasası’dır. rini savunmak, geçmişin hata- şında.” Ancak bu “huzur” or- devam etti. Darbeden yaklaşık cekti. Ama Ecevit, direnmeyi Bu anayasa ile 1961 larından ders çıkarmak ve ge- tamı, yüz binlerce gözaltı, on mik politikaların acı mirasıdır. 10 yıl sonra, 1990 yılında baş- leceğe sağlam bir miras bırak- binlerce yargılama ve işken- tercih etti. Başbakan Ecevit’in Özal’ın darbe sonrası iktidarı Anayasası’nın özgürlükçü ya- layan Büyük Zonguldak Ma- mak, bugün bizlerin elindedir. ceyle yoğrulmuştu. Bu süreçte eşi Rahşan Hanım beni tele- ve 1980’lerin ekonomik ve si- pısı ortadan kaldırılmıştır. kitapları...