Katalog

gorus@cumhuriyet.com.tr 25 HAZİRAN 2025 ÇARŞAMBA 2 OLAYLAR VE GÖRÜŞLER Hiç sönmeyen Talat Paşa’yı eğitim ışığı: Tonguç İsmail Hakkı Tonguç biliyor musunuz? Köy Enstitüsü öğrencileriyle... HAMDİ YAVER AKTAN gelen Hareket Ordusu’nu kar- merkezinde ekmek-peynir- şılayan da Talat Paşa’dır. Ha- kavun ile öğle yemeğini yer, YARGITAY ONURSAL lit Ziya Uşaklıgil’in anıların- herkes vesika ile ekmek DAİRE BAŞKANI da yazılmış olduğu üzere, ün- alırken, hediye gönderilen lü ve namuslu Mahmut Şev- beyaz ekmeği iade eder, ttihat ve Terakki’nin “dev- ket Paşa’ya doğru gidendir Ta- Berlin’de parasız kaldığında rimci ruhuydu” Talat Pa- lat Paşa! 22 Nisan 1909’da Yat yine hediye sigara tabakasını şa; onu eleştirenler ve hatta Kulübü’nde Mebusan ve Ayan rehin bırakır ya da eşi İ“sipariş” üzerine kitap ya- üyeleri ile toplantıdadır Talat Hayriye Hanım’ın yüzüğünü zanlar bile “İttihatçılığın beyni” MUSTAFA GAZALCI andığımız törenden Paşa. Sina Akşin, 22 Nisan’ın satar. Mütevazı yaşam sahibi olduğunu kabul ettiler. sonra, bu değerli kişilerin 23 Nisan 1923’ü öncelediğini son konuşmasından sonra Ulus devleti, cumhuriyeti iç- 16. VE 22. DÖNEM DENİZLİ kimilerini ziyaret ettik. belirterek koşutluk kurmuştur istifasını verir. Mustafa Kemal selleştirmeyenler önce İttihat- MV., EĞİTİMCİ Önce, Atatürk’ün isteğiyle ki yerindedir! Paşa’yı desteklediğini Ali Fuat çılara, Talat Paşa’ya saldırdılar. yan yana gömülen üç üyük eğitimcimiz Talat Paşa Paşa’ya mektubunda belirtir. Sonrası mu? Mustafa Kemal devrimci Milli Eğitim Savaş bitmiş, Bİsmail Hakkı Tonguç’u, Vatanın diğer genç evlatlarına Paşa’ya, Lozan’a! Bakanının gömütlerini yenilmişiz! aramızdan ayrılışının 65. güvenmektedir. Vatanın genç Hüseyin Cahit Yalçın yaz- ‘İttihat ve Terakki’nin ziyaret ettik. Medreseleri yıldönümünde, dün Ankara Örgütsüzlüğün, yenilgiden çı- evlatları o güveni dünyaya mıştı: “Neşredilmiş bazı eserler güçlü adamı’ kapatarak Öğretim Birliğini Cebeci’deki gömütü başında kışa çözüm olamayacağını bi- gösterirler! ararsanız bunlarda İttihat ve İddialı saptamadır ama doğ- getiren Vasıf Çınar, andık. len Talat Paşa daha Berlin’e git- Hürriyet-i Ebediye Terakki düşmanlığından başka rudur: İttihat ve Terakki levha- andımızın yazarı Dr. Reşit 23 Haziran 2025, günlük meden Kara Kemal’e Karakol Tepesi’nde ışıklar içindedir. bir şeye tesadüf edemezsiniz.” ları “Kuvayı Milliye” olmuş ve Galip, yeni abece’yi, karma güneşlik bir haziran Teşkilatı’nı kurdurur. Erken ge- Fatih’in otağını kurduğu “Paltosundan” çok sosyal bi- ardından da kurucu partiye ev- eğitimi getiren devrimci günüydü. CHP Eğitimden len Silivri Bekirağa Bölüğü’ne yerdir bu tepe. Gerici limci çıkaran Tarık Zafer Tu- rilmiştir. O nedenledir ki Sivas bakan Mustafa Necati. Üçü Sorumlu Genel Başkan yurtseverler/milliyetçiler gön- ayaklanmada şehit olanlarla naya, “Cumhuriyetimizin te- Kongresi Birinci Kurultayı’dır. de genç yaşta ayrılmış Yardımcısı Suat Özçağdaş, derilirken Yalçın’ın sözleriyle birliktedir Talat Paşa. meli İkinci Meşrutiyet’e daya- Unutulmaz Adalet Bakanı ve aramızdan. Cumhuriyet gazetesi yazarı, “saklanmadan teşkilatçılık” ya- Hürriyet-i Ebediye Tepesi’nde nır” diye yazarken Yunus Na- hukuk devriminin mimarı Mah- Ardından Tonguç’un gazeteci Işık Kansu’nun pan da Talat Paşa’dır. Tvefik Fikret bu nedenle di de, “Türkiye Cumhuriye- mut Esat Bozkurt, “devlet sos- yol arkadaşı, birlikte Köy başkanlığını yaptığı İsmail İttihat ve Terakki son kongre- yazmıştı o dizeleri. “Seni ti, Talat Paşa’nın ve İttihat ve yalizmi” düşüncesinden ötürü Enstitüleri kurdukları, Hakkı Tonguç Belgeliği sini toplamıştır. Tarih 1 Kasım kurtaranlar, burada yatanlar Terakki’nin mirasçısıdır” tespi- kendisini Talat Paşa’ya yakın eğitimimizi her alanda Vakfı yöneticileri, Köy 1918’dir. Üzgün Talat Paşa te- topluluğudur.” tini yapmıştır. görür. Celal Bayar, “şefim” der; yücelten Hasan Âli Enstitüsü kuruluşlarının bessümü bırakmak istemeyen Mithat Cemal Kuntay ne mi Tarihte devamlılık vardır. ismi geçince Mustafa Kemal Yücel’in gömütüne temsilcileri, Ankara’dan, bir tavırla kongreyi aşar; Celal yazmıştı o şiirinde: Kesin kopukluklar devrimdir Paşa’nın gözleri dolar. gittik. O da Tonguç gibi Hasanoğlan’dan, ama eski toplum üzerinden Bayar da yazar: “Gayretlerimiz- “Sen zorla büyüktün, ne ka- Biyografisini yazanlar, İttihat mütevazı bir gömütte, eşi Antalya’dan gelen Tonguç yeniyi kurar devrimler... den beklediğimiz neticeyi ala- dar istemesen de. ve Terakki’nin güçlü adamı ve ve çocuklarıyla birlikte sevenler bir kez daha bir madık, mağlup olduk. Bundan En sonra eğildinse kurşunla Hüseyin Cahit, belki de ilk sivil lideri olduğuna dikkat çe- yan yana çam ağaçlarının aradaydık. sonra memleketin istiklâliyle eğildin.” kez ve iddialı bir şekilde kerler. Örgütçülüğü ve örgütü- altında yatıyordu. Oradan Konuşmacılar, Tonguç’un uğraşmayı (vatanın) diğer ev- Yazmakla bitirilmeyecek bü- saptamıştı: “İttihat ve Terakki ne bağlılığıyla bir örgüt ustası- Cumhuriyet eğitiminin özyaşamını, hizmetleri- düşmanları sonra milli latlarına bırakmalıyız” diyerek yük Talat Paşa’ya dil uzatanlar dır Talat Paşa. “Üç İstanbul” ro- yıldızlarından Nafi Atuf ni, iş eğitimine dayalı Köy hareketin kurtuluş hamlesinin uzun konuşmasını bitirir. bilmelidirler ki “o bizim onur manının yazarı Mithat Cemal Kansu’nun gömütünü Enstitülerini anlattı. 23 yıl- de düşmanları oldular. İttihat kaynağımızdır” Nitelemek iste- Kuntay, “Talat Paşa memleket- ziyaret ettik. Muammer lık AKP iktidarı dönemin- Vatanın genç dikleri kişi Talat Paşa değildir; ve Terakki mensupları içinde tir” diye tanımlar romanında. O Aksoy’a, Uğur Mumcu’ya de altı oyulan, dinselleşti- evlatlarına güven etraflarında sürüyle vardır. harpten sonra Anadolu’nun Kuntay ki, unutulmaz, muhte- eğitimci Abdullah rilen, paralı duruma getiri- milli mücadelesine muhalefet şem şiiri de yazacaktır... “Vatanın diğer evlatlarına” Sözümüz kurucu partiye!.. Özkucur’un anılarına len, niteliksiz eğitimden yi- etmiş bir tek kimsenin Erken gelen gerici ayaklan- güvenen o büyük adam, Talat Paşa’yı bilmiyorsanız, saygılarımızı sunmayı ne Tonguç’un eğitim ilkele- mevcudiyetinden haberdar mada soğukkanlılığını koruyan Sadrazamlığı sırasından tarihinizi okuyunuz! Biliyorsa- unutmadık. riyle nitelikli, laik, bilimsel değilim.” adamdır Talat Paşa! Selanik’ten İttihat ve Terakki’nin genel nız, yanıt veriniz! Tonguç’un oğlu Dr. Engin eğitimin kurulabileceğini Tonguç’un 2011’de kurdu- vurguladılar. ğu, yaklaşık 10 bin belgenin Parasız bir eğitim korunup geliştirdiği bir va- kıf olan İsmail Hakkı Tonguç İsmail Hakkı Tonguç eğiti- Belgeliği Vakfı, Tonguç’la il- min, özellikle ilköğretimin, gili belgeleri, fotoğrafları, İktidarın kanal ısrarı her çocuk için temel bir hak kitapları özenle koruyarak olduğunu savundu. İlköğre- araştırmacıların hizmetine Projenin büyük ölçüde rant tim Genel Müdürü olduğu PROF. DR. KAYA ÖZGEN amaçlı olduğu bilinmektedir. Öy- sunuyor. Vakıf, Tonguç’un yıllarda arkadaşlarıyla bir- E. İTÜ ÖĞRETİM ÜYESİ le ki çeşitli Arap televizyon kanal- eğitim ilkeleri doğrultusun- likte kurduğu Köy Enstitü- larında konutların reklamı yapıl- da uygulamalı eğitim veren leri sistemiyle bunu gerçek- KANAL İstanbul projesi hakkında maktadır. Daha da ilginci, ortada kişi ve kuruluşlara ödül ve- leştirmek için çalıştı. Sömü- daha önce bu sütunlarda yazdı- somut bir çalışma yokken konut riyor. İlki Bursa İnegöl’de rüsüz bir toplum, parasız bir ğım (10 Mayıs 2021 ve 1 Temmuz yapımının başlatılmasıdır. Bu ken- bir okula verilen ödül, bu yıl eğitim için çırpındı. 2021, Cumhuriyet) teknik ağırlıklı tin hatta ülkenin geleceğini ilgilen- da Tonguç Eğitim Uygulama yazılarımdan sonra yaşanan yeni Ölümünden kısa bir süre diren ve doğaya aşırı müdahalenin gelişmelerin ışığında konuyu bir Ödülü, Marmara Üniversi- önce 27 Mayıs 1960 İhtilâli uzman görüşleriyle değerlendiril- kez daha ele alalım. tesi Atatürk Eğitim Fakülte- olunca hazırlanacak yeni mesi zorunludur. Bilimsel açıdan İktidar Kanal İstanbul projesi- si Güzel Sanatlar Eğitimi Bö- anayasaya girmesi için “il- incelendiğinde de projeye olumlu ne bir süre ara verir gibi davra- lümü Resim-İş Eğitimi Ana- köğretim hakkından bütün bakılması mümkün görünmüyor. nıp sonra yeniden gündeme geti- bilim Dalı’na bağlı “Ders Bel- Bu kadar büyük bir kazı sürecin- çocukların yararlanması” riyor. Son olarak İBB Başkanı İma- de kent halkının nasıl etkilenece- geliği İşliği” öğrencilerine adına bir metin kaleme al- moğlu, 19 Mart’ta gözaltına alın- ğinin de düşünülmediği anlaşılı- sunuldu. dı. Bu metinde zorunlu, pa- dıktan sonra, TOKİ tarafından Ni- likle durdurulması çağrısıyla, “rant si gerilim ortamından kaynaklan- yor. Örneğin olası bir Kanal İstan- rasız olan ilköğretimden, her san ayında Sazlıdere Barajı havza- odaklı politikaların terk edilerek, dığı düşünülmektedir. bul kazı çalışması sürecinde, zaten Yapıtlarıyla hep çocuğun “Çağdaş okul bina- sı dahilinde konut inşaatları baş- İstanbul’un ekolojik bütünlüğü- Konuya ülke güvenliği açısından kördüğüm şeklindeki kent trafiği- yaşayacak sında okumasının ve eğitil- latıldı. İşin ilginci kanala karşı ol- nün korunarak gelecek kuşakla- bakıldığında daha da vahim bir ne, bir de bu trafiğin eklenmesiyle İsmail Hakkı Tonguç eği- mesini, kitaplardan, öğretim dukları bilinen Küçükçekmece gö- ra aktarılması” gerektiği vurgulan- durum ortaya çıkmaktadır. Şöy- kentte yaşamın uzun yıllar kabusa tim tarihimizde hizmetle- araçlarından, taşıt araçların- lünün batısındaki bütün ilçele- maktadır. Bu kapsamda konuyla il- le ki Atatürk’ün büyük bir başa- dönüşmesi kaçınılmaz görünüyor. riyle, yapıtlarıyla derin izler dan parasız yararlanması- rin belediye başkanları da gözal- gili tüm meslek örgütlerinin uya- rıyla elde ettiği Montrö Boğazlar Doğa ile böyle “vahşi” bir şekil- bırakmıştır. Yapıtlarından tına alındı. Proje ile kentin önem- nın” hakkı olduğunu belirtti. rıları da göz ardı edilmektedir. Bu- Sözleşmesi’ne yönelik beklenme- de oynanmasının, ileride beklen- Köyde Eğitim (1938), Can- li su kaynaklarından biri olan Saz- nun yanı sıra yerel yönetimlerin il- dik sorunların çıkması kaçınılmaz (Dr. Engin Tonguç, Bir Eği- meyen ve geri dönüşü olmayan so- lıdere Barajı’nın ortadan kaldırı- gili mevzuat kapsamındaki yetkile- görünmektedir. landırılacak Köy (1947), Eği- tim Devrimcisi, İsmail Hak- runlara yol açacağı gözetilmelidir. lacağı öngörülüyor. Bu bağlam- ri de yok sayılmaktadır. Geçmişte bir grup emekli ami- tim Yoluyla Canlandırılacak Bunun yanı sıra ülkede halkın bü- kı Tonguç.-Yaşamı, Öğreti- da İSKİ’nin baraj çevresindeki ya- ralin sorumluluk bilinciyle yayın- yük bir kesimi yokluk içinde kıvra- Köy (1939) Öğretmen Ansik- si, Eylemi. YKKED Yayını, Üniversiteler suskun pılaşmanın, İçmesuyu Havzalar ladıkları, son derece tutarlı bildi- nırken, böyle tartışmalı projelere lopedisi ve Pedagoji Sözlüğü 2007) Yönetmenliği’ne uymadığı için, in- Kentin, hatta ülkenin geleceği- riye, belirtilen uyarılardan ders al- kaynak aktarılması, ülke gerçekle- (1952), Köy Enstitüleri ilke- şaatların durdurulması yönündeki ni ilgilendiren bunca vahim geliş- mak yerine, hiç olmadık saldırılar riyle bağdaşmamaktadır. Cebeci gömütlüğünde leri bugün de yolumuzu ay- uyarısı da göz ardı edildi. me yaşanırken konuyla ilgili teknik yapılmıştı. Ne yazık ki, ülke çıkar- Olaya mevcut deniz trafiği açı- yatan tarih dınlatmaktadır. Konu, olayın vahametini bilen üniversitelerin çevre ve inşaat mü- ları açısından bu son derece önem- sından bakıldığında yeni bir ge- Çağdaş, ileri ülkeler- Cumhuriyet eğitimine, kesimlerde yoğun olarak tartışıl- hendisliği bölümlerindeki suskun- li bildiriye, ordu üst kademesi de çiş yoluna gerek yoktur; gerçekten de benzerleri görüldüğü gi- sanatına, kültürüne maktadır. Örneğin; İstanbul Ba- luk düşündürücüdür. Gerçekten bu sahip çıkmamış, bu değerli insan- Boğaz trafiğinde kayda değer bir bi ülkemizde de özerk çalı- hizmet etmiş nice değerli rosu Çevre ve Kent ve İmar Huku- bölümlerdeki öğretim üyelerinin lar yalnız bırakılmıştı. Bu bağlam- yoğunluk olmadığı bilinmektedir. şan Köy Enstitüleri ve Ton- insan Ankara Cebeci ku Komisyonu’nca yörede gerçek- uzmanlık alanına giren bu önem- da şimdilik sessiz olunuyor gibi gö- Sırf rant uğruna doğayla bu kadar guç Araştırma Enstitüsü ku- gömütlüğünde yatar. leştirilen incelemeler sonucu ya- li konuda sessiz kalmaları şaşkınlık rünse de, ileride Rusya’nın olaya oynanmasına ve kentin betona bo- rulmalıdır. İsmail Hakkı Tonguç’u pılan açıklamada, Sazlıdere Bara- verici niteliktedir. Bu suskunluğun bakış tarzının da yeni sorunlara yol ğulmasına tutarlı bir gerekçe bul- jı çevresindeki çalışmaların ivedi- büyük ölçüde ülkede yaşanan siya- açabileceği düşünülmelidir. mak mümkün değildir. İmparatorluk’tan Cumhuriyet’e miras Onlar bir toplumun kurtuluşunun Köy Enstitüleri ve onun kurucuları kalan eğitim, hem nicel hem de nitel konusundaki çarpıtmalara karşı bilimsel nitelikli ve bilimsel bir eğitimden yönden perişan durumdaydı. Devralı- geçtiğini özümsemiş, çabalarıyla ve ciddi bir yanıt verme iddiasını nan eğitimin her kademesinde taşıyan bu kitapta Köy Enstitüleri yolumuzu aydınlatan öncüleri… Eğitim okullaşma oranı çok düşüktü. Eğitimin devriminin ateşini harlayan birer uygulaması ve düşüncesine yönelik temel unsuru olan öğretmenin sayısı merak edilenlere değinilmiş, yanlış kıvılcım olarak yola çıkan ve zamanla çok azdı, onların da çoğu gerçek birer meşaleye dönüşmüş olan bu anıt bilinenler düzeltilmiştir. Köy Enstitüleri anlamda öğretmen olarak yetişip devrimi, geleceğe ışık tutmaya devam insanlar, kararlılıkları, yaptıkları ile seçilmiş değildi. Okulların ?ziksel bugün de halkın karanlığa karşı verdiği edecektir… Ktap okuduğunuzu blyoruz. olanakları çok çok kötüydü. Eğitime savaşımın büyük aydınlanmacıları olarak ayrılan ödenek çok yetersizdi. Eğitimde yaşamaktadırlar. dinsel-dünyevi ikilemi sürmekteydi. Cumhuriyet yönetiminin eğitimle ilgili ödevi gerçekten zordu. 16x24 - 349 sayfa - İnceleme 13,5x20,5 - 296 sayfa - İnceleme 13,5x20,5 - 217 sayfa - İnceleme