Katalog

l l l Ekonomi: Jale Özgentürk Haber Merkezi: Can Uğur Mali ve İdari İşler Müdürü: Osman Selçuk Özer İmtiyaz Sahibi: CUMHURİYET VAKFI adına l Reklam Genel Müdürü l l Eğitim: Figen Atalay Spor: Cumhur Önder Arslan l Yaygın süreli yayın Baskı: İstanbul: İleri Basım mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. A.Ş ALEV COŞKUN l Evsun Sinem Alkan Fotoğraf: Uğur Demir l Yenibosna mh. 29 Ekim Cd. no: 11A/41 Bahçelievler/İstanbul Tel : 0212 454 35 10. Ankara : İleri Basım 28 EKİM 2025 SAYI: 36543 l Genel Yayın Yönetmeni Sorumlu Yazıişleri Müdürü: Betül Berişe mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. A.Ş Saracalar mh. 57. cd. no: 21/A Akyurt/Ankara Reklam Yönetimi: Yenigün l Tel : 0312 353 29 61. İzmir: İleri Basım mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. A.Ş Fatih Yayımlayan ve Yönetim Yeri: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ. Mine Esen Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık Ankara Temsilcisi: Sertaç Eş l mh. 1199 sok. no:1/7 Sarnıç-Gaziemir/İzmir Tel : 0232 483 96 60. Adana: İleri Basım mat. Amb. Reklam Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sk. No: 2, 34381 Şişli/İST. Genel Yayın Koordinatörü AŞ. Prof. Nurettin Mazhar Öktel Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. A.Ş Levent mh. 1791 sok. no: 33/A Yüreğir/Adana Tel : 0322 346 36 25. Tel: (0212) 343 72 74 (20 hat) Faks: (0212) 343 72 64 Ege Bölge Temsilcisi: Mehmet Şakir Örs Sk. No: 2 34381 Şişli/İstanbul l Hakan Akarsu Trabzon: İleri Basım mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. A.Ş Organize sanayi Bölgesi e-posta: posta@cumhuriyet.com.tr Uets: 25999 - 15079 - 37611 Tel: (0212) 343 72 74 (20 hat) Yayın Kurulu: Alev Coşkun (Başkan), Emre Kongar (Bşk. Yrd.), no: 2 Arsin/Trabzon Tel : 0462 711 40 20. Dağıtım: Turkuvaz Dağıtım Pazarlama A.Ş. Yazıişleri Müdürleri l Ankara Temsilciliği: Güzeltepe Mahallesi, Abidin Daver Sokak, No: 14 Çankaya/Ankara Faks: (0212) 251 98 68 Şükran Soner, Işık Kansu, Miyase İlknur, Tel: (0312) 442 30 50 l Ege Bölge Temsilciliği: Halit Ziya Bulvarı 1352 Sok. 2/3 Cumhuriyet’te yer alan haber, yazı ve fotoğrafların yeniden yayım hakkı saklı tutulmuştur. İzin alınma- Özgür Soyer Cafer Kurt reklam@cumhuriyet.com.tr Pasaport - İzmir. Tel: (0232) 441 12 20 Mine Kırıkkanat, Zülâl Kalkandelen, Özlem Yüzak, Mine Esen dan ve kaynak göstermeksizin yayımlamak Basın Kanunu gereğince hukuki ve cezai yaptırıma tabidir. Herkese Bilim Teknoloji Dergisi’nin katkılarıyla hazırlandı. Sezgiler yalnızca kafamızda değil kalp, bağırsak ve omurgamızda da yer alıyor Beden beyinden Sigara izmaritleri yol akıllı olabilir mi? yapımında kullanılacak Bir şeyi neden bildiğinizi bilmediğiniz anlar vardır: Kaygan zeminde dizlerinizi bükerek yürümek ya da çorbayı soğutmak için üflemek… Bu bilgiler sadece SOKAKLARA atılan izmaritler, kül kalıntılarını temizleyerek beyninizde değil, vücudunuzun tamamında depolanıyor olabilir. yakında daha dayanıklı yolların işe başladılar. İzmaritleri yapımında kullanılabilecek. parçalayıp bağlayıcı görevi Girişim, İspanya’daki Granada gören sentetik bir hidrokarbon aşıkla şeker yapılar, bilinçli hatırlamaya deneyimlerden etkilenir tüm bedensel sistemlerimizden Üniversitesi ve İtalya’daki Bologna mumuyla karıştırdılar. Elde edilen karıştırdığınızda daha ilişkin hiçbir iz bırakmadan ve duygusal kararları besleniyor. Yani bedeniniz, sizi Üniversitesi’nden bilim insanları karışım daha sonra preslendi, Kçabuk eridiğini, kutuyu hızlı ve otomatik davranışları etkileyebilir. Kalbin kendi sinir düşündüğünüzden daha iyi tarafından yönetiliyor ve Çin ısıtıldı ve soğuk kesimle pelete kaydırmanın taşımaktan kolay öğreniyor ve yönetiyor. sistemi, çevresel koşullara tanıyor olabilir. hükümeti de ortak fon sağlıyor. dönüştürüldü. Bu peletler, olduğunu, kitap sayfalarını Tehlike anında zaman tepki verebilir ve “kalpten Bunu anlamak için bilim Bu girişim, Avustralya’daki RMIT bozulmuş yollardan toplanan eski çevirmek için parmağınızı kaybetmeden harekete geçmek Üniversitesi’nde yürütülen önceki gelen hisler”e bilimsel insanı olmaya gerek yok. asfaltla birlikte yüzde 40 oranında bir araştırmaya dayanıyor. Her ıslatmanın işe yaradığını kim yaşam kurtarabilir. Bu yüzden zemin kazandırır. Omurilik Elinizle bir ekmek kırıntısını dip pelet ve geri dönüştürülmüş ne kadar her tür sigara izmariti öğretti size? Muhtemelen evrimsel olarak örtük hafıza yol malzemesi içeren yeni asfalt ve periferik sinir ağı, acıya, yerden alırken, buzda temkinli kullanılabilse de bilim insanları kimse. Bu tür pratik bilgileri sistemleri, düşünmeye zaman elde etmek için karıştırıldı. Sert harekete veya reflekslere adımlar atarken ya da dikkatlerini elektronik sigara çoğumuz ne zaman ve nasıl ayırmadan tepki verebilmemiz ama esnek lifler, yeni asfaltı ilişkin deneyimsel bilgileri çorbanıza üflerken vücudunuz izmaritlerine odakladı. Bunlar, güçlendirdi. Sonuç olarak, yük öğrendiğimizi hatırlamayız. için evrimleşmiş. Örneğin, hafızaya kaydedebilir. zaten ne yapacağını biliyor. geleneksel sigara izmaritlerinden altında çatlamaya daha az eğilimli Yine de biliriz. Bilim insanları arkadan yaklaşan bir sessizlik, Bağışıklık sistemi mikropları Beyin ise sadece izliyor. daha uzun oldukları için aranan olduğu kanıtlandı. bu öğrenme biçimini “örtük beyninize bir tehdit sinyali tanımakla kalmaz, sinir filtreleme malzemelerinden daha öğrenme” (implicit learning) gönderir. Sokakta yürürken Haseltine, E. (2025). “Why Your fazlasını içerir. Bilim insanları, sistemiyle kurduğu çift olarak tanımlıyor. Ve bu aniden arkanızda sesin Body Is Smarter Than Your Brain.” çoğunlukla selüloz ve polilaktik Recyled cigarette butts can make yönlü iletişimle ruh halimizi öğrenme yalnızca beyinde azalmasıyla içgüdüsel olarak roads more durable, Popular Psychology Today. asit liflerinden oluşan kullanılmış bile etkileyebilir. Bağırsak gerçekleşmiyor. dönüp bakarsınız. Bu hızlı Reber, A. (1992). The Cognitive e-sigara filtrelerinin uçlarındaki Science, 23.07.25. mikrobiyotası, ruh halini ve tepkiler için beyindeki yavaş Unconscious. sezgileri etkileyen kimyasallar Bilgi beyinde başlamıyor karar sistemine ihtiyaç yoktur. Critchley, H. & Harrison, N. üreterek beyinle haberleşir. Örtük öğrenme, özellikle (2013). Neuron Hareket merkezleri durumu Bu sistemler, vücudun bilinçli yaşamın ilk yıllarında, analiz eder ve gerekeni yapar. düşünce olmadan bilgi işleyip Bedenin deneyim yoluyla ve farkında Beden, beyni beklemeden kararlar alabildiğini gösteriyor. olmadan gerçekleşiyor. Yeni hafıza merkezleri harekete geçer. Sezgilerimizin önemli bir yürümeye başlayan çocuklar Beyincik & bazal ganglionlar: bölümü gerçekten de Bedenin derinliklerinde dünyayı keşfetmek için Refleksler ve motor öğrenme. “içimizden” geliyor dokunur, tadar, düşer, kalkar. Yeni araştırmalar, bu hızlı Kalp sinir ağı: Bağımsız tepkiler ve olabilir. Bu bilgiler, Bu süreçte birçok bilgi, bilinçli ve sezgisel bilgilerin yalnızca öğrenmeye açık devreler. klasik “beyin her Bağışıklık sistemi: Sinir sistemiyle farkındalık olmadan bedenin beyincik ve bazal ganglionlarda şeydir” görüşünü doğrudan iletişim. farklı bölgelerine kazınıyor. değil, bedenin başka Bağırsak mikrobiyotası: Duygu ve karar sarsıyor. Sezgilerimiz, Beynin “ilkel” bölgeleri olan bölgelerinde de depolandığını mekanizmaları üzerinde etkili. davranışlarımız ve beyincik ve bazal ganglionlar, gösteriyor: Bağırsak sinir Ay toprağından su, Omurilik & periferik sinirler: Refleks kararlarımız yalnızca bu tür öğrenmelerin merkez sistemi (ikinci beyin), sadece düzeyinde öğrenme ve plastiklik. korteksimizden değil, üssü olarak görülüyor. Bu sindirimi yönetmez; geçmiş oksijen ve yakıt üretildi UZUN yıllardır bilim Karbon monoksit, oksijen, insanları, ayın yüzeyindeki hidrojen elde ediliyor. Bu regolit adı verilen toprakta bileşenler yakıt olarak Kediler de demans yaşayabilir su izlerinin bulunduğunu kullanılabileceği gibi, artan su biliyor. Ancak bu suyu da astronotların kullanımına BRISTOL Üniversitesi’nden hayvan davranış Öğrenme güçlüğü: Mama kabını bulamama, çıkarmak veya başka faydalı sunulabiliyor. Bu işlemin uzmanları Emily Blackwell ve Sara Lawrence- daha önce öğrendiği davranışları unutma. maddeler elde etmek için katalizörü ise ilmenit adlı Mills, yayımladıkları son araştırmada kedilerde önerilen yöntemler genellikle bir mineral. Ay regolitinde Nasıl fark ederiz? görülen demansın insanlardakiyle benzer karmaşık, pahalı ve bol enerji bolca bulunan bu bileşik, Bu belirtilerin bazıları böbrek hastalığı, artrit özellikler taşıdığını ortaya koydu. Demans, gerektiriyor. Bu da uzun tepkimenin kalbinde yer gibi başka sağlık sorunlarıyla da ilişkili kedilerde yaşa bağlı bilişsel gerileme olarak vadeli ay görevleri için büyük alıyor. olabilir. Bu yüzden ilk adım her zaman tanımlanıyor. Çoğunlukla başka bir hastalıkla bir engel oluşturuyor. Hong Avustralya’daki Sydney veteriner kontrolü olmalı. Kesin bir açıklanamayan davranış değişiklikleriyle Kong Çin Üniversitesi’nden Üniversitesi’nden Haihui tedavi yok, ancak: kendini gösteriyor. Araştırmalara göre 15 yaşına Lu Wang ve ekibi, bu soruna Joy Jiang, bu yöntemi “hem Zihinsel uyarı: Hafif evrelerde oyun, gelmiş kedilerin yarısından fazlasında demans pratik bir çözüm getirdi. ilginç hem de aydaki kaynak saklambaç, avcılık içgüdüsünü belirtileri görülüyor. 11-14 yaş arasındaki Geliştirdikleri güneş enerjili üretimi açısından umut tetikleyen oyuncaklar faydalı olabilir. kedilerin yüzde 28’i en az bir belirti gösteriyor. reaktör, ay toprağına (regolit) verici” olarak değerlendiriyor. Diyet desteği: Antioksidan (E Hatta 7 yaşındaki bazı kedilerde bile başlangıç doğrudan güneş ışığı ve Ancak süreç ayda tam ve C vitamini) ve omega yağ bulguları tespit edilebiliyor. astronotların nefes verdiği anlamıyla uygulanabilir hale asitleri içeren takviyeler beyin karbondioksiti kullanarak gelmeden önce çözülmesi iltihaplanmasını azaltabilir. Ama Dikkat etmeniz gereken 8 belirti: hem su hem oksijen hem de gereken ciddi sorunlar var: dikkat: Köpekler için üretilmiş Alışılmadık seslenmeler: Özellikle geceleri yakıt üretebiliyor. Ayın sıcaklığı geceyle gündüz takviyeler kedilere verilmemeli sebepsiz yüksek sesle miyavlama. arasında 100°C’den fazla çünkü toksik maddeler Sistem basit Değişen sosyal etkileşim: Daha fazla ilgi değişiyor. Ortam yüksek içerebilir. Çin’in 2020’de aydan getirdiği isteme ya da tam tersi, insanlardan uzaklaşma. vakumlu, düşük yerçekimli Çevre düzenlemeleri: Ağır Uyku düzeninde bozulma: Geceleri Chang’e 5 örnekleri üzerinde ve yoğun radyasyon altında. vakalarda yeni değişiklikler huzursuzluk, gündüz daha uzun uyuma. yapılan deneylerde şu Ayrıca CO² miktarı oldukça daha fazla kafa karışıklığı aşamalar izlendi: Tuvalet alışkanlıklarında değişim: Kum kabı sınırlı. Sürekli üretim için yeni yaratabileceğinden dikkatli dışında tuvalet yapma. 1. Güneş ışığı ve ısı, ay CO² kaynakları gerekebilir. uygulanmalı. Yönünü şaşırma: Kapının yanlış tarafına gitme, toprağında hapsolmuş suyu Emily Blackwell & Sara duvara bakıp kalma, mobilyaların arkasında serbest bırakıyor. https://www.newscientist. Lawrence-Mills, University sıkışıp kalma. 2. Ortaya çıkan bu su, com/article/2488520-simple- of Bristol, “Cats can get Aktivite düzeyinde değişim: Daha az oyun astronotların soluduğu device-can-produce-water- dementia too – here are oynama, keşfe çıkmama, daha az tüy temizleme. CO² ile kimyasal tepkimeye oxygen-and-fuel-from-lunar- the eight signs to look out Artan kaygı: Tanıdık kişilerden ya da giriyor. soil/ Joule, DOI: 10.1016/j. for”, The Conversation UK, ortamlardan bile kaçınma, yatağın altına 3. Bu tepkime sayesinde: joule.2025.102006 3 Eylül 2025. saklanma.