Katalog

24 TEMMUZ 2023 PAZARTESİ 6 LOZAN’IN 100. YILI BIZIM BUGÜNLERDE ATATÜRK VE ARKADAŞLARINDAN ÖĞRENECEĞIMIZ ÇOK ŞEY VAR Lozan’ın 100. yılı ve ülke çıkarları ngiliz Başdelegesi Lord Curzon’un İsmet İnönü’ye söyledikleri hâlâ güncelliğini koruyor. Lord Curzon, İsmet Paşa’ya yalın ve açık olarak “İstediğimiz her şeyi İ reddediyorsunuz, biz de bunları cebimize atıyoruz, yani hafızamıza yazıyoruz. Yarın ülkenizin ekonomik gelişmesi için bize geleceksiniz. Bu reddettiklerinizi birer birer cebimizden çıkaracağız, böylece reddettiğiniz ayrıcalıkları tekrar alacağız” diyordu. Temmuz 1923’ten bugüne 100 yıl geçti Lozan Barış Antlaşması İsmet Paşa tarafından 24 ve Lozan Antlaşması 24 Temmuz 1923’te imzalandı. hâlâ varlığını ve gerçekliğini sürdürüyor... Genel kabul görmüş bir deyiş vardır: “Lozan Türkiye Cumhuriyeti’nin uluslararası tapu senedidir.” Gerçektir ve yeni Türk devletinin uluslararası bir belge ile kabul edilişidir. Kuvayı Milliye’nin hedefi bağımsız Türkiye’nin yaratılmasıydı. Vatan toprakları, üç buçuk yılı aşan zorlu bir mücadele ve kanlı savaşlarla işgalden kurtarıldı. Anadolu 9 Eylül 1922’de emperyalist devletlerin desteklediği işgal güçlerinden temizlenmişti. Ancak tüm Trakya ve İstanbul emperyalist devlet askerlerinin işgali altındaydı. Mudanya Ateşkes Antlaşması’ndan sonra, Kasım 1922’de Lozan’da barış görüşmeleri başladı. Görüşmelere 15 devlet katılıyordu. İngiltere, Fransa ve İtalya, I. Dünya Savaşı’nın galip devletleri olarak konferansa davet eden ülkeler grubundaydılar. asla ödün vermiyordu. İngiliz Müttefiklerin imkânsız Bu konuşmadan 45 yıl sonra Ulusal çıkarlar - Türkiye davet edilen ülke isteklerde bulundukları ve Başdelegesi Lord Curzon, bir yazdığı Hatıralar’ında konuyla ekonomik çıkarlar durumundaydı. İngiltere, Türkiye’nin egemenlik haklarını ilgili şunları söylüyor: raporunda İnönü’yü “kapağı Lozan Konferansı’nın Batı Bu konuşma son derece aşağıladıkları yanıtını veriyor.” “Lord Curzon’un bu sözleri açıldığı zaman aynı melodiyi dünyasındaki lider ülkesiydi ve önemlidir ve devletlerarası Dikkat edileceği gibi Curzon kulağımda kalmıştır ve çalan müzik kutusuna” İngiltere’yi Dışişleri Bakanı Lord ilişkilerde “ulusal çıkar”, raporunda “söz dinlememesi” sözünün geçtiği her yerde benzetmişti. Curzon temsil ediyordu. Lord “ekonomik çıkar” kavramlarının nedeniyle İsmet İnönü’yü hatırlamışımdır. Musul ve kapitülasyon Curzon konferansta “Mondros ne anlama geldiğinin açık bir Mısır’daki taş piramitlere Lozan Konferansı olalı konularının en sert geçtiği bir Ateşkesi”ni ve I. Dünya göstergesidir. benzetiyor. 45 yıl geçti. Bu sözleri hiçbir Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin zaman diliminde, Lord Curzon, Lord Curzon, İsmet Paşa’ya zaman unutmadım. Bu kesin yenilgisini hatırlattı. Galip 26 Aralık 1922 günü Londra’ya ‘Cebimizden teker teker yalın ve açık olarak “İstediğimiz 45 yıl içinde, para almak devletler Milli Mücadele’yi gönderdiği raporda İsmet İnönü her şeyi reddediyorsunuz, biz çıkaracağız’ için başvurduğumuz her görmezlikten geliyordu. Bunun ile bir buçuk saat görüştüğünü de bunları cebimize atıyoruz, Kapitülasyonlar konusunda en yerde bu seçenekleri üzerine İsmet İnönü, “Ben ve hiçbir noktada anlaşmaya yani hafızamıza yazıyoruz. Yarın yakıcı tartışmaların geçtiği bir görmüşümdür.”* bağımsızlık savaşı veren bir ülkenizin ekonomik gelişmesi varamadıklarını belirtiyordu. gün, Curzon’un İsmet Paşa’ya İşte bağımsız Türkiye halkın temsilcisiyim, buraya için bize geleceksiniz. Bu Bu raporda İsmet Paşa ile ilgili söyledikleri önemlidir ve ibret böyle kuruldu. İşte Atatürk Mudanya’dan geldim” dedi. reddettiklerinizi birer birer vericidir. İnönü “Hatıralar”ında bölüm şöyledir: liderliğinde kamuya dayalı cebimizden çıkaracağız, böylece şöyle anlatıyor: “Tartışma, uyarı ve isteklere Kırmızı çizgiler ekonomik kalkınma böyle reddettiğiniz ayrıcalıkları tekrar “Bir kez Lord Curzon ile bir İsmet ilgisiz kalıyor; aynı Lozan’a giderken Başdelege yaratıldı. Yaratılan bu alacağız” diyordu. gece toplantısında bulundum... sloganları yineliyor; aynı İsmet İnönü’ye 14 maddeden ekonomik kurumlar milli İnönü, bu konuşması İkimiz vardık, bir de ABD oluşan bir “talimatname” yanıltmacalara başvuruyor fabrikalar, tersaneler, karşısında Lord Curzon’a şunları delegesi Mr. Child vardı. verilmişti. Bu 14 madde, ve aynı çocukça yakınmaları limanlar 1980’den bugüne Lord Curzon bana dedi ki: söyledi: “Şimdi sorunları çözelim, TBMM’nin gizli toplantısında yapıyor. Mısır’daki piramitle tam 43 yıldır bir bir satılıyor. ‘Konferanstan bir sonuca para istemek için gelirsem o yapılan görüşmeler ve Milli tartışmak Bizim bugünlerde Milli zaman gösterirsiniz.” varacağız. Ama memnun Mücadele’nin temel belgesi daha iyi Mücadele’den, Lozan’dan, ayrılmayacağız. Hiçbir işte bizi “Misakı Milli”ye dayanarak olacak. ‘Kulağımda küpe kaldı’ milli devleti yaratan Atatürk ve memnun etmiyorsunuz. Hiçbir TBMM hükümeti tarafından Hangi İnönü, Curzon’un bu önemli arkadaşlarından öğreneceğimiz dediğimizi akla uygun olduğuna, hazırlanmıştı. Bu maddeler, çok şey var. noktaya konuşmasını hiç unutmadı. haklı olduğuna bakmaksızın yeni Türkiye’nin sınırlarını, değinsem, kabul etmiyorsunuz. Hepsini kapitülasyonları, Osmanlı reddediyorsunuz. En sonunda borçlarını, Türkiye ve İsmet İnönü ve şu kanıya vardık ki ne Yunanistan’daki azınlıkların Meclis’in görevlendirdiği reddederseniz hepsini cebimize durumunu, yeni devletin heyet Lozan’da. atıyoruz. Memleketiniz haraptır. ordusunu kapsıyordu. Özellikle İmar etmeyecek misiniz? Bunun 3 madde çok katı ve kesindi: için paraya ihtiyacınız olacaktır. 1. Doğuda bir Ermeni Parayı nereden bulacaksınız? devleti kurulması için toprak Para bugün dünyada bir bende istenirse, var, bir de bu yanımdakinde... 2. Kapitülasyonların devamı Unutmayın, ne reddederseniz istenirse, hepsi cebimizdedir. 3. Ordu ve donanmaya sınır Nereden para bulacaksınız? getirilmesi istenirse, Fransızlardan mı?’ Ben, ‘Evet’ Lozan’daki Türk dedim. Curzon sözlerine delegasyonu Ankara’ya devam etti: ‘Para kimsede sormaya gerek duymaksızın yok. Ancak biz verebiliriz. konferansı terk edecekti. Memnun olmazsak Bu üç madde aslında kimden alacaksınız? bağımsız Türkiye’nin temel Harap bir memleketi nasıl ayaklarıydı. kurtaracaksınız. İhtiyaç Mısır’daki piramit sebebiyle yarın para istemek benzetmesi için karşımıza gelip diz * Lozan’da milli çıkarlar konusundaki tartışmalar ve İngiliz gizli belgelerine Başdelege İnönü, çöktüğünüz zaman, bugün geçmiş önerilerin ayrıntıları için “Diplomat İnönü: Lozan”, Kırmızı Kedi Türk bağımsızlığından ve reddettiklerinizi birer birer çıkarıp Yayınları (4.Basım) adlı kitabımıza bakılabilir. kendisine verilen talimatlardan size göstereceğiz.’” İsmet İnönü