Katalog

31 OCAK 2023 SALI İNCELEME 9 tarikatlara; tarımdan sanayiye; eğerli Cumhuriyet okurları, İçinde bulunduğumuz 2023 eğitimden dış politikaya o ay için toplumun tartışma konularında Dyılı Türkiye açısından her CUMHURİYET DOSYALARI bakımdan bir yeniden yapılanma yayımlanacak dosyaların bir özeti başarılı olması ve amaçlarına herkese, her kesime büyük görevler yeniden yapılanma döneminde gazeteniz Cumhuriyet tarafından dönemi olmaya adaydır. Ülkenin güçlendirilmiş parlamenter rejim ile ulaşmasının, ancak toplumun düşmektedir. okurlarını tartışma konusu güncel verilirken, yüksek kâğıt fiyatlarının yeniden demokrasiye dönerken, yakından ilgisi ve aktif katkısıyla Bu katkının sağlıklı biçimde konuların genel çizgileri, temel oluşturacağı altından kalkılamaz yürütmeden yargıya, yasamaya, mümkün olabileceği açıktır. Bu istenen sonucu vermesi için yaygın esasları konularında bilgi sahibi yükü hafifletmek üzere, dosyanın eğitime; tarımdan sanayiye; durumda önümüzdeki dönemde, toplumsal aksaklığa düşülmemesi kılmak için, her ay, toplumun tamamı “Cumhuriyet portal”da seçim sisteminden, yasalarından dernekler, sivil toplum örgütleri, gerekmektedir. üzerinde tartışacağı konularda, birer kullanımınıza sunulacak ve orada tarikatlara; ekonomiden dış meslek odaları, siyasi partiler Rahmetli Uğur Mumcu’nun Cumhuriyet Dosyası yayımlamaya sürekli ulaşımınıza açık tutulacaktır. karar vermiştir. ticarete kadar her alanda yeniden sendikalar ve de bireyler görüşlerini, deyimiyle toplumumuzda bilgi sahibi Bugün Cumhuriyet Dosyalarının düzenlenmesi kaçınılmazdır. düşüncelerini açıklayarak bu olmadan fikir sahibi olmak illeti Siyasal sistemden anayasaya, ilki olan anayasa dosyasını yasamaya, yargıya; seçim Bu yeniden yapılanmanın yeniden yapılanma hamlesinde aktif yaygındır. yayımlıyoruz. çoğulcu bir toplumu oluşturmakta olarak yer alacaktır. Bu konuda Cumhuriyet gazetesi, yoğun sistemleri ve mevzuatından ALİ SİRMEN Amaç güçlendirilmiş parlamenter sistem ürkiye’de tüm tartışmalar anayasa ve hukuk üzerinden yürüyor. ’lı masanın anayasa önerisi ne yenilikler getiriyor? Eksikleri, çelişkileri TMevcut anayasadaki eleştirilere, 6’lı masa hazırladığı taslakla yanıt 6neler? Taslakla ilgili sorulara yanıt veren Sağlam, “Uzlaşılan hususlarda veriyor. Prof. Dr. Fazıl Sağlam, masanın uzlaştığı öneri metnini analiz etti. tutarlılık sağlanamazsa uzlaşmanın kalıcılığı tehlikeye girer” diyor. neri metnine göre yasadan çok daha hızlı bir ancak neden kaldırıldığını amaç, 2017’den bu yana süreçle hakkın kullanılmasını anlamak yine de mümkün YÖK KALDIRILIYOR AMA! Ö“hukuk devleti ilkesinin sağlar. Yürürlükteki olamamıştır. aşınmasına”, “anayasal hak metinde “sınırlama” yerine YÖK’ün kaldırılması isabetlidir. güvence sayılamaz. Yargının kurucu unsurları ve özgürlüklerin tamamen “düzenleme” sözcüğünün Yerine önerilen yükseköğretim Önemli olan kurulun Öneride yargıya ilişkin en güvencesiz kalmasına” yol açan, kullanılmış olması da aynı üst kuruluyla ilgili düzenlemenin oluşum biçimi. Bu yeni ve özgün düzenlemenin “Cumhurbaşkanlığı sistemi”ni amaca hizmet eder. özerkliği sağlayacağı kuşkuludur. da yasa konusu Sağlam Kurulun “akademik, idarî ve mali olarak bırakılmış. “Savunma mesleği ve barolar”a tasfiye etmek. Onun yerine Meclis’in uluslararası özerkliğe müdahale etmeksizin” Özerkliğin yasa ile sağlanmak yargının kurucu unsurları “Kanunu Esasi’nin kabulünden antlaşmaları bir kanunla etkinlik göstermesi yeterli bir istenmesi düşündürücüdür. arasında yer vermesidir. bu yana benimsenen parlamenter uygun bulma yetkisine geleneğe uygun”, ama yaşanan 1982 Anayasası’nın yargıç ek olarak böyle bir deneyimlerden de yararlanarak ve savcıların özlük işlerini antlaşmadan geri çekilme de başbakana karşı da sorumlu “istikrarsızlığa ve vesayetçi aynı kurulun yetki çerçevesi aynı usule bağlı kılınmıştır. olmalarına ilişkin düzenleme de uygulamalara imkân vermeyen” içinde toplaması, aslında yargıç Uluslararası antlaşmaları aynen korunmuştur. “güçlendirilmiş bir parlamenter güvencesini azaltmak amacını Anayasa Mahkemesi’nin ön Cumhurbaşkanının sistem” tesis etmek. taşımaktaydı. Önerilen yeni denetiminden geçirmek, hükümetin belli bir sürede düzenlemede ise bu çelişki, işin Meclis’i güçlü kurulamaması ile bağlantılı Yarı başkanlık doğasına uygun olarak yargı kılan bir başka olarak TBMM seçimlerini Uzlaşma metninde bağımsızlığı ve yargıç güvencesi öneri olabilirdi. yenileme yetkisi, başbakanın parlamentonun konumunu lehine düzeltilmeye çalışılmıştır. istemi üzerine devreye güçlendiren en önemli öneri, Cumhurbaşkanı yetkileri girseydi “güçlendirilmiş İşlevsel ayrılığın en somut yürütme organıyla ilgili maddede parlamenter sistem” yansıması, yargıçlar ve savcılar Öneride, yer alan “yetki” sözcüğünün savına daha uygun üzerindeki denetimin her bir cumhurbaşkanında çıkarılmış olması. Böylece 1961 düşerdi. kurula bağlı ayrı müfettişler toplanan tüm Anayasası’nın yürütmeyi görev eliyle yapılacak olmasıdır. yeni yetkiler olarak tanımlayan anlayışına geri Olağanüstü hâl kaldırılmıştır. dönülmüş olmaktadır. Bu anlayışa Olağanüstü hâlin AYM için riskli öneri Ayrıca yeni göre, idari işlem ve eylemin yasaya (OHAL) ilanı AYM için önerilen yapı, denebilecek iki dayanması zorunludur. nedenlerine bu alanda yaşanan sorunları önemli öneriden Cumhurbaşkanını yine halkın “anayasayla kanıksama, bunlar üzerinde söz etmek doğru seçiyor olmasının, parlamenter korunan çoğulcu hukuku etkili kılmak üzere olur. Cumhur- sistemi güçlendirme şöyle demokratik gerekli olan yoğunlaşmada başkanının dursun, zayıflatacağı yakın düzeni” gereksiz bir dağınıklığa yol açma, tek başına dönemlerin deneyimiyle bilinen ifadesinin uyumsuzluğu artırma gibi riskler kullanabile- bir gerçek. Ülke Türkiye ise eklenmiş taşıyor. Daha da vahimi AYM ceği cumhurbaşkanının halka olması Genel Kurulu’nun görev alanları yetkilerin seçtirilmesi, fiilen yarı başkanlığa yerinde yönünden sorun yaratmaya aday. GREv sınırlı sayım doğru atılmış bir adım olur. bir Ayrıca yol açacağı bürokratik esasına göre ERTELEMESİ öneridir. hantallaşma üzerinde sanki hiç sıralanmış Hakların korunması Yeniden KALDIRILMAMIŞ düşünülmemiş gibi. olması, 2017 Anayasanın 13. maddesinin Cumhur- Öneride, iptal davası açabilme öncesine göre SOSYAL haklardan başlığını “Temel hak ve başkanı hakkı, TBMM siyasi parti özellikle grev hakkının da önemli bir hürriyetlerin sınırlanması” yerine başkanlı- fiilen uygulama dışı kaldığını gruplarını ve Meclis üye yeniliktir. “Temel hak ve hürriyetlerin ğında belirtmek gerekir. Bu fiili tamsayısının en az yirmide Bir başka üstünlüğü” şeklinde değiştirmek, toplanan durumu sağlayan araç grev bir üyesini içerecek biçimde yenilik, amacı yansıtmıyor. “Üstünlük” ertelemesidir. 6’lı masa, bakanlar kuruluna genişletilmiştir. Bu genişleme cumhur- zaten anayasa kurallarının tümüne işçi haklarının Avrupa verilmiş bulunan 1961 çizgisine yaklaşan bir başkanı standardında korunmasını özgü bir nitelik. Buna karşılık olağanüstü hâl değişikliktir. yetkilerinin istiyorsa bu alanda ilk “Temel hak ve hürriyetlerin ilan yetkisi, iki ayla yapılması gereken şey, grev Yenilik olarak takdim edilen bir yasayla korunması” denseydi daha anlamlı sınırlı tutulmuştur. ertelemesini kaldırmak başka öneri, soyut ve somut norm genişletil- bir değişiklik önerisi olurdu. OHAL’in süresinin ya da en azından bu yola denetiminde anayasa hükümleri mesine Anayasa şikâyeti başvurusu kısaltılması, kaldırılması, ancak zorunlu durumlarda dışında Türkiye’nin taraf olduğu imkân veren (bireysel başvuru), hak başvurulabilmesine yönelik Bakanlar Kurulu’nun istemi temel hak ve özgürlüklere ilişkin düzenlemenin arama özgürlüğünün bir sınırlamaların anayasal üzerine iki ayı geçmeyecek uluslararası antlaşmaların da kaldırılmış düzeyde alınmasını parçasıdır. Bu başvuru yolunun sürelerle uzatılması Meclis’in ölçü alınmasıdır. Bu öneri, olmasıdır. sağlamaktır. dayandırılabileceği hak ve takdirine bırakılmıştır. AYM’nin azaltılması düşünülen Buna karşılık özgürlük alanları, öneri Burada asıl yadırganacak iş yükünde önemli bir genişleme 1982 Anayasası’nda gerekçesine göre, tüm anayasal değişiklik, OHAL KHK’lerinin yaratır. Denetimin anayasa metni Cumhurbaşkanının gücünü hak ve özgürlüklerle Avrupa İnsan sessizce kaldırılmış olmasıdır. üzerinde yoğunlaşmasını önler. parlamenter sistemle Hakları Sözleşmesi’nde (AİHS) yer Bu köklü değişiklik, gerekçelerde Gereksiz bir karmaşaya yol bağdaşmayacak ölçüde alan hak ve özgürlükleri kapsar açıklanmamıştır. Sadece AYM’nin açabilir. artıran yetkiler yeterince biçimde genişletilmiştir. Önerilen yetkilerini düzenleyen 148. ayıklanmış değildir. Örneğin ifadenin, Anayasa Mahkemesi’nin madde gerekçesinde OHAL YSK düzenlemesi Cumhurbaşkanlığı’na (AYM) yapay bir yorumla ürettiği KHK’ler kaldırıldığından Öneri, “Seçme, seçilme ve bağlı Devlet Denetleme “ortak koruma” anlayışına, bunlara karşı yargı siyasi faaliyette bulunma Kurulu varlığını yürürlükteki metne göre daha yolunu kapatan haklarına ilişkin bireysel korumaktadır. yakın durduğu bile söylenebilir. düzenlemenin de başvurular” saklı olmak üzere TBMM’den üçte iki kaldırıldığı açıklanmış yürürlükteki maddenin Yüksek KHK’lerde Meclis iradesi çoğunlukla geçmiş Seçim Kurulu (YSK) kararlarına Cumhurbaşkanlığı bulunan anayasa karşı yargı yolunu kapatan kararnamelerinin bir değişikliklerini halk düzenlemesini korumuştur. Oysa yetki yasasına dayanması oylamasına sunma yetkisi de SOnUç DEğERLEnDİRMESİ YSK’nin yargısal kararlarına gerekmiyordu. Öneride, KHK’lerde devam etmektedir. karşı bireysel başvuru yoluna Meclis’in belirleyici iradesi, KÖKLü bir anayasa değişikliği geçirmesi beklenir. Yürütmenin sorumluluğu gidilebilmesi, bir istisna konusu eskisine göre daha da artırarak üzerinde altı farklı siyasi partinin Cumhurbaşkanının halk Yürütme organı parlamenter değil, yerine getirdiği yargı yeniden kurulmaktadır. uzlaşmaya varabilmesi önemli bir tarafından seçilmesi, “güçlendirilmiş aşamadır. Ama uzlaşılan hususlarda parlamenter sistem” tanımıyla işlevinin ayrılmaz bir parçasıdır. Kullanılmaları ancak devletin sisteme uygun olarak iki başlı tutarlılık sağlanamazsa uzlaşmanın çelişmektedir. Şayet amaç, Nasıl ki Yargıtay ve Danıştay’ın olumlu bir edimiyle mümkün yapısıyla yeniden kurulmuştur. kalıcılığı tehlikeye girer. siyaset alanında oluşacak olan sosyal hakların, artık KHK Bakanların Meclis’e karşı bireysel kesinleşmiş kararlarına karşı Bu nedenle 6’lı masanın demagojik polemiklerin yıpratıcı ile düzenlenememesi hatalı siyasal sorumluluğu ile başbakan bireysel başvuru yoluna anayasa değişikliğini hazırlamakla etkisinden sakınmaksa en azından bir öneri olup bu tür hakların ve Bakanlar Kurulu’nun toplu gidilebiliyorsa YSK’nin yargı görevlendirdiği kadronun, yapılan cumhurbaşkanı yetkilerinin tam siyasal sorumluluğu yeniden işlevi kapsamında olan bütün kullanılmasını geciktirir. Esasen eleştirileri, -sert, yumuşak ayrımı anlamıyla sembolik düzeyde tesis edilmiştir. 2017’den kararlarına karşı bireysel KHK’lerin önemli bir işlevi de asıl yapmaksızın- dikkatle gözden kalmasını sağlamak gerekir. bu alanda gündeme gelir. Çünkü önce olduğu gibi bakanların başvuru yoluna gidilebilmelidir.