Katalog

24 AĞUSTOS 2022 ÇARŞAMBA EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr 11 CUMHURİYET 24 AYAR DOLAR AVRO STERLİN FAİZ BORSA ALTIN ALTIN 18.1080 18.1260 21.6510 15.06 3121 6869.71 1028.71 0.2 kuruş 6.8 kuruş 26.7 kuruş 0.17 puan 59.03 puan 71.06 lira 6.18 lira Vatandaştan TL’ye güvenmesini isteyen iktidar projeleri dövize endeksli g TL’ye önce AKP üvensin Ekonomiye Yap-işlet-devret modeliyle gerçekleştirilen köprüler, tüneller, otoyollar, şehir hastanelerinde garantiler dövizle ödeniyor. müdahale Kur korumalı ise TL mevduatı dolara endekslemiş durumda. erbest piyasa ekonomilerinde de devlet piyasanın yetersiz- ükümetin ekonomide yeni na rağmen verilen garantiler de Sliklerini, başarısızlıklarını dü- model olarak ortaya attığı dövize endeksli olarak taahhüt zeltmek, negatif dışsallıkların etkile- H“liralaşma” vurgusu sürü- edilmiş. rini azaltmak, dengelemek; bilgi ek- yor. Cumhurbaşkanı Recep Tay- Bu projelerde dolar ve avro üze- sikliğini, bilgi bakışımsızlığını (aşı- yip Erdoğan, “Vatandaşlarımız- rinden verilen garantiler kurlar- MUSTAFA mötesini) gidermek; kamusal mal ve ÇAKIR dan ve iş dünyamızdan tek ricam; daki artış nedeniyle yükselince hizmetlerin yeterince üretmek için, kendi ülkelerine ve dolayısıyla bütçeden ek ödenek ayrılmak zo- kaynak dağılımını iyileştirmek ama- kendi paralarına güvenmeleridir” de- runda kalınıyor. Ulaştırma ve Altyapı cıyla ekonomiye, piyasalara müda- di. Ekonomistlere göre bu konuda atı- Bakanlığı’nın 2022 bütçesinde Avras- hale etmektedir. lacak ilk adım kamu-özel işbirliği pro- ya Tüneli’ne 540 milyon TL garanti Piyasalar tam rekabet değil, eksik jeleri ve dövize endeksli tüm garanti- ödeneği ayrılmıştı. Bu yetmeyince ek rekabet piyasaları, tekelci rekabet, lerin Cumhurbaşkanı kararıyla TL’ye bütçeyle katkı payı ödemeleri için 550 oligopal ve istisnai olarak monopol çevrilmesi olmalı. milyon TL daha ödenek verildi. (tekel) piyasalardır. Eksik rekabet Erdoğan, önceki gün kabine toplan- piyasalarında firmalar, piyasa güç- Mevduatlar da dövizde tısının ardından tasarruflarını halen lerini kullanarak marjinal maliyetle- Ayrıca iktidar dövizdeki artışı dur- rinin çok üstünde fiyat belirlemek- döviz ve altında tutan yurttaşları TL te; toplumsal açıdan en uygun ma- mevduatlara dönmeye çağırdı. Cum- durabilmek için icat ettiği Kur Koru- liyetle üretim yapmakta rekabetten malı Mevduatlarla (KKM) bir anlam- hurbaşkanı, “Unutmayınız, hepimiz kaçınmakta, piyasada başat hâkim de aynı Türkiye gemisinin içindeyiz. da TL de başka ülkelerin paralarına Yurttaşı hükümet TL’den uzaklaştırdı konumlarını kötüye kullanmakta za- endekslenmiş oldu. KKM’lerde şu Bu gemi hızla yol alırsa kazanan he- man zaman gizli danışıklı anlaşma- yükten kurtarabilir” dedi. Kozanoğlu, ALI CAN POLAT pimiz olacağız. Bu gemi güvenlik gi- anda bankaların verdiği faiz en fazla “Devletin yerli şirketlere borçları dö- larla da kârlarını ençoklamaya, mak- yüzde 16. Bunun üzerindeki kur ar- bi ekonomi üzerinden açılan delik- umhurbaşkanı Erdoğan’ın söz- viz ile, Kur Korumalı Mevduatla döviz- simize etmeye yönelmektedirler. lerden de su alarak batarsa hepimiz tışı direkt Hazine tarafından karşı- Clerini değerlendiren ekonomist- le hiç işi olmayan yurttaşın mevduatı Devlet, piyasalarda dürüst reka- lanıyor. Döviz hesaplarını bozdura- boğulacağız” dedi. ler mevcut görünümde TL’ye güve- da dövize endekslendi. Ekonomi yö- bet koşullarını gerçekleştirmek, fir- Ancak iktidarın uygulamaları so- rak KKM’ye geçenlere ise ödemeler nin mümkün olmadığını söyledi. KÖİ netimi kendi elleriyle yurttaşı TL’den maların piyasa güçlerini kötüye kul- Merkez Bankası (MB) tarafından ya- ru işareti yaratıyor. Yatırımların bü- projelerinin dövizle ödeme garanti- uzaklaştırdı” diye konuştu. Prof. Dr. lanmalarını önlemek, firmalar arası yük bir bölümünü kamu özel işbirli- pılıyor. KKM uygulaması kapsamın- lerinin TL’deki aşırı değer kaybı se- Cevdet Akçay ise Türkiye’deki para kartel anlaşmalarını engellemek için da açılan mevduatların döviz kuru- bep gösterilerek TL’ye çevrilebilece- ği projesi olarak gerçekleştiren hü- akışı problemine değinerek şöyle ko- piyasalara müdahale etmektedir. ğini söyleyen Prof. Dr. Hayri Koza- nuştu: “Bu problem bitmeden stok kümet köprüleri, tünelleri, otoyolla- na endeksli olması nedeniyle ger- Bir ekonomik ajanın faaliyetinin, noğlu, “Bu projeleri kullananlar TL ka- parayla ekonomi dönmez. Üç milyar çek dolarizasyon oranının da yüzde rı, şehir hastanelerini dövize endeks- diğer ekonomik ajanların, toplumun zanıp TL harcıyor. Kaldı ki TL de çok oradan beş milyar buradan gelince li gerçekleştiriyor. Bu projeleri ger- 72’lere ulaştığına dikkat çekiliyor. refahı üstüne etkisi, ekonomi yazı- fazla değer kaybetti devlet onları bu kimse size güvenemez.” l ANKARA nında “dışsallık” olarak ifade edil- çekleştiren Türk şirketleri olması- mekte. Olumsuz maliyet getiren et- kiler, negatif dışsallık olarak tanım- lanmaktadır. Negatif dışsallığın tipik TMO, ÇKS’ye kayıtlı çiftçilerin üretim örnekleri, hava, su, toprak kirliliği, belgelerindeki üretim çevreye verilen zarar, doğal denge- miktarının tamamını 7 milyon ton nin bozulması, gürültü, tarım alanla- satın alacak. Bı yılki tahmini rının verimsizleşmesidir. Devlet, ne- mısır rekoltesi gatif dışsallıkların sosyal maliyetini KÂRLILIKLARI DİKKAT ÇEKTİ hafifletmek için düzenlemeler yap- maktadır. Bu olumsuz etkileri piya- Borsada banka sada fiyatlanmamaktadır. İngiliz ik- tisatçı Pigou’nun önerisinden be- ri “Bu bağlamda kural, zarar veren- coşkusu yaşanıyor lerin haksız yarar sağlayanların be- iyasalar Merkez Bankası’nın fa- delini de ödemeleridir.” Çevre kirli- Piz düzenleme kârarlarının etki- liği, gaz salınımı vergileri, arıtma te- sindeyken yatırımcılar, son dönem- sisleri, alınan önlemlerdir. Vergileme lerdeki yüksek karların da etkisiy- yoluyla toplumsal zararı dengeleme le Borsa İstanbul’da banka hisse- savunulmakta fakat başarı ile uygu- lerine yöneldi. Endeksteki yükse- lanmamaktadır. liş yüzde 8’i aştı. Analistler, Merkez Buğday, fındık, çay ve kuru üzümden sonra mısır fiyatı da maliyetin altında Bilgi kirliliği, bilgi eksikliği, bakı- Bankası’nın faiz indirim kararıyla bir- şımsız bilgi; sağlıklı karar alınmasını, likte bankaların kârlılıklarında hız- kaynakların etkin kullanımını engel- lı yükseliş beklediklerini vurgulaya- lemekte, aldatmacalara, haksız ka- rak hisse fiyatlarının da ucuz olduğu- zanç sağlanmasına yol açmaktadır. nu belirtti. Borsa İstanbul, bankacılık Çiftçide hayal kırıklığı endeksindeki ivmenin de etkisiyle Devlet, bilgi kirliliğini, bilgi eksikliği- ni gidermeyi, kamuyu aydınlatmayı günü .... yükselişle tamamladı. Bor- sadaki yükselişin yanı sıra dolar/TL görev olarak üstlenmektedir. Suiçmez, mısırın yüzde 75’inin yem- beklediğini vurguladı. Suiçmez, kuru MUSTAFA ÇAKIR de gün boyunca Merkez Bankası’nın Piyasa, emniyet, sınırların korun- de kullanıldığını ve yemde Türkiye’nin üzümde alım fiyatının 1.72 dolardan faiz indirim kararının ardından çıktı- ması, adalet, eğitim, sağlık gibi ka- ktidar, buğday, fındık, çay ve ku- dışa bağımlı olması nedeniyle yüksek 1.49 dolara gerilediğini kaydederken ğı 18.12 seviyesinde seyretti. Avro/ musal hizmetleri ya üretmekte ya İru üzümün ardından mısırda da TL ise dolar/Avro paritesindeki geri- fiyatla ithalat yapıldığını hatırlatan Su- şöyle devam etti: da yeterince üretmemektedir. Dev- çiftçilerin beklentisinin altında fi- lemenin de etkisiyle 17.96 seviyesi- içmez, şu bilgileri verdi: “Fındıkta, kuru üzümde ihracatçı- letin bir ekonomik görevi de kamu- ne kadar geriledikten sonra günü ... yat açıkladı. Alım fiyatı olarak açık- “9 milyon ton mısıra ihtiyacımız var. yız. Maliyetin altında açıklanan fi- sal mal ve hizmetleri yeterli düzeyde seviyesinden kapattı. Japonya mer- lanan 5 bin 700 TL’nin maliyetin al- Üretim ise 6.5 milyon ton. 2.5 milyon yatlarla ihracatçı üreticimizi koru- üretmektir. kezli Yatırım Bankası Nomura, Av- tında kalması yine yüksek fiyatla it- AKP döneminde devlet düzenleyi- ton mısır başta Ukrayna olmak üzere muyoruz. Ayçiçekte henüz fiyat açık- ro bölgesindeki imalat PMI düşüşü halatı körükleyecek. Çiftçiye veril- ci, iyileştirici olarak değil bilakis da- çeşitli ülkelerden ithal ediliyor. Açık- lanmadı. Piyasada 10-11 lira. Mali- ve Amerikan Merkez Bankası’nın faiz ha da bozucu olarak ekonomiye ki- meyen para, ithalat yoluyla yabancı- lanan düşük fiyat, üretimin azalması- yet ise 17 lira. Ayçiçeğinde de düşük artırımlarının etkisiyle Eylül sonunda şisel, keyfi müdahale etmektedir. ya gidecek. na, yüksek fiyattan ithalatın artması- fiyat açıklanacağı gözüküyor. Bütün Avro/dolarda 0.95 seviyesi beklen- Piyasada yandaş, imtiyazlı firmalar Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Er- na neden olacak. Oysa ithalata verile- ürünlerde maliyet altı fiyat açıklanı- diğini söyledi. l Ekonomi Servisi arkalanmakta, maden arama, taşo- doğan tarafından destek hariç ton cek para üreticiye verilmeli.” yor. Girdilerdeki artış yüzde 158’ler cağı, HES gibi gerekçelerle çevreye başına 5 bin 700 lira olarak açıkla- düzeyindeyken fiyatta ‘yüzde 100 ar- büyük zararlar verilmekte, yanlış ka- nan alım fiyatını değerlendiren Zira- ‘Fiyat açıklamak yetersiz’ tış yaptık’ mantığı yanlış.” rarların sosyal maliyeti artmakta, bil- at Mühendisleri Odası Başkanı Ba- Suiçmez, ayrıca fiyat açıklamanın Bu arada Toprak Mahsulleri Ofi- gi kirliliğini önleme bir yana sağlıklı ki Remzi Suiçmez, rakamın maliye- da tek başına yetmeyeceğini, mut- si (TMO) mısır alımındaki dü- olmayan bilgiler üretilerek politik çı- tin altında olduğunu açıkladı. Ton laka açıklanan o fiyattan kamunun zenlemeleri açıkladı. Çiftçi Kayıt kar amacıyla kullanılmakta, kamusal başına 6 bin 400 lira maliyetle üre- alım yapması gerektiğini vurguladı. Sistemi’ne kayıtlı çiftçilerin üretim mal ve hizmetler gereken düzey ve tim yapılabildiğini anlatan Suiçmez, Kuru üzüm alım fiyatının da 27 li- belgelerindeki üretim miktarının kalitede üretilmemektedir. Düzeltici çiftçinin 7 bin lira fiyat beklediğini ra olarak açıklandığını dile getiren tamamının satın alınacağı açıklan- değil bozucu etki yapılmaktadır. söyledi. Suiçmez, oysa çiftçinin 35 lira fiyat dı. l ANKARA AYLIK YÜZDE 6.1 ARTTI Tüketici güveni GELİRİ 16 BİN TL’NİN ALTINDA OLANA UCUZ EV İMKÂNI dipte yükseldi ürkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve- Dar gelirliyi hatırladılar Trilerine göre Tüketici Güven Endek- si, ağustosta bir önceki aya göre yüz- azine ve Maliye Bakanı Nu- rusuna da “Bir sıkıntı varsa gi- de 6.1 artışla 72.2’ye yükseldi. En- deks, 2012 serisine göre haziranda Hreddin Nebati, daha ön- derilmesi noktasında bahsetti- 63.4’le veri tarihinin en düşük seviye- ce gözardı ettiklerini açıkladığı ğiniz alanlar dahil olmak üzere sini görmüş, temmuzda 68’e yüksel- dar gelirliler için iki yeni proje adımlarımızı atmamız mukad- mişti. Mevcut dönemde hanenin mad- hazırladıklarını açıkladı. der” demekle yetindi. di durumu endeksi temmuzda 46.4 Ekonomideki gelişmeleri Çevre, Şehircilik ve İklim De- iken ağustosta yüzde 16 artışla 53.8 NTV’de bir programda değerlen- ğişikliği Bakanı Murat Kurum oldu. Gelecek12 aylık dönemde ha- diren Bakan Nebati, Türkiye’nin ise “İstanbul’da geliri 16 bin, nenin maddi durum beklentisi endek- ikinci çeyrekte büyümesinin diğer illerde ise 14 bin liranın si ise temmuzda 67.2 iken ağustosta 72.2’ye çıktı. Gelecek 12 aylık dönem- yüzde 7.3’ün üzerine çıkmasını altında olanlar ev sahibi olabil- de dayanıklı tüketim mallarına harca- hedeflediklerini söyledi. Dar ge- mek için TOKİ’ye başvurabile- ma yapma düşüncesi endeksi de tem- lirlilerin sıkıntı yaşadıkları alan- ceğini açıkladı. Çalışma ve Sos- muzda 87.7 iken ağustosta yüzde 2.4 larda hazırladıklarını söylediği yal Güvenlik Bakanı Vedat Bil- artışla 89.8’e yükseldi. Tüketici gü- “çok önemli” iki proje konusun- gin de emeklilikte yaşa takı- ven endeksinin 100’den büyük olma- da ise ayrıntı vermedi. lanların (EYT) durumuyla ilgili sı tüketici güveninde iyimser durumu, “Bu çalışmaların kredi kartı “Kapsamlı bir çalışma aralık ve- 100’den küçük olması tüketici güve- borçlarının yapılandırılması gi- ya ocak ayında Meclis’te olur” ninde kötümser durumu göstermekte. Endeks 0-200 arası değer alabilmekte. bi sorunları mı kapsadığı” so- dedi.