Katalog

10 TEMMUZ 2022 PAZAR EKONOMİ 9 Eski Bakan Çelebi, potansiyelin doğru kullanımı halinde enflasyonun ineceği görüşünde: y ç Türki e bu krizden ıkar Türkiye’nin borç Eski Ekonomi Bakanı Prof. Dr. Işın Çelebi, “şapkadan yükü riski artıyor Çelebi, halkın kurumlara tavşan çıkarma modelinden” vazgeçip bilimsel ekonomi güveninin kalmadığını belirtir- on yıllarda neoliberal kapitalizmin ken rakamların eğilip bükül- politikalarına dönülmesi gerektiğini belirtti. Srüzgârıyla hesapsız ve kitapsız gidi- mesiyle gerçeklerin değişme- len borçlanmalar, Türkiye’nin finansman ltınbaş Üniversitesi Öğretim Üye- nün arttığı bir ortamda yükselebilir. Ak- yeceğine de dikkat çekti. sorununu tehlikeli sulara taşımıştır. Özel- si, eski Ekonomi Bakanlarından si takdirde matematiksel hesaplama tak- likle dış kaynak bağımlılığının ulaştığı bo- AProf. Dr. Işın Çelebi, Türkiye’de tikleri, rakamların eğilip bükülmesiyle yut itibarıyla sadece Türkiye ekonomisi- geçen yıl eylülde başlayan ekonomi man- gerçekler değişmez. Son 24 ayda enflas- nin değil siyasi bağımsızlığının da risk al- tına girdiğini söyleyebiliriz. tığına ters kararlarla gelir dağılımının bo- yonun düşeceği sekiz tarih verildi ve ne Ürettiğinden fazla tüketen, kazandı- zulduğunu, nüfusun 4- 5 milyonluk kıs- yazık ki düşme gerçekleşmedi. ğından fazla harcayan, ürettiklerinde ve mının kazancı artarken 80 milyonun sı- markalarında uluslararası rekabet gü- Orta sınıf eridi kıntı içinde yaşadığını söyle- cü olmayan, ihraç ettiğinden fazla ithal - Enflasyon başta olmak üzere açık- di. Çelebi, “Dünyada içe ka- eden ve sürekli daha çok borçlanarak lanan rakamlara kimse inanmıyor. panılan yeni bir düzene geçi- ekonominin çarklarını döndüren bir ül- Kurumlara güven kalmadı. Gelir da- liyor. Türkiye döviz talebini ke, eninde sonunda dış kaynak teminin- de sıkıntıya düşeceği aşikârdır. ğılımı tamamen bozuldu. Asgari ücret baskılayan değil artıran poli- JALE Türkiye’nin dış ve iç borçlanma düze- neredeyse genel ücret oldu. Bu denge- tikalara bir an önce yönelme- ÖZGENTÜRK yine ve katlanılan finansman (faiz ve kur sizlik nasıl düzelir? li. İlk yapılacak iş ise verilen farkı) yüklerine baktığımızda, gelecek Ne yazık ki belirsizlik ve güvensizlik sözlere güvenin sağlanması. Bütün bun- nesillerin bile kaldıramayacağı ve sür- ortamının yükselmesi ile beklentiler ne- lar yapılırsa Türkiye ekonomisi iyiye gi- dürülebilirliği olmayan bir durumla karşı DÖVIZ KAZANCI ARTMALI gatife dönüştü. Hayat pahalılığı yüzde debilecek potansiyele sahiptir” dedi. karşıya olduğumuz görülüyor. 78’in üstüne çıktı. Rakamlara ve söyle- Türkiye’nin toplam dış borcu rekor - Türkiye ekonomisi sıkıntılı bir sü- seviyede nenlere güven kalmadı. reçten geçiyor. Yüksek enflasyon sar- - Türkiye bu krizden nasıl rattığı ortam ABD ve Avrupa Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkla- Enflasyon ile birlikte gelir dağılımı malına girmiş durumdayız. Bu nokta- çıkabilir? Neler yapılması la- Birliği’nde (AB) enflasyonun dığı verilere göre, 2021 yılı sonu itibarıyla çok bozuldu. Üst gelir grupları, durum- ya nasıl gelindi? zım? yükselmesine neden oldu. Bu 415.1 milyar dolar olan Türkiye’nin toplam larını korurken alt gelir gruplarının sa- Ekonomide 1 Eylül 2021’den sonra ik- Öncelikle rakamlar doğru- süreç tüm dünyayı negatif et- brüt dış borç stoku, 31 Mart 2022 itiba- tın alma gücü çok düştü. Orta sınıf eri- tisat politikası mantığına ters işler yapma yu gösterecek. Ger- kiledi. Gelir dağılımı bo- rıyla 36.1 milyar dolar (yüzde 8.7 oranın- di. Oysa, orta sınıfın güçlü olması bir anlayışı ve ısrarı nedeniyle bozulma hız- da) artarak beş ay içinde 451.2 milyar do- çekler ortaya ko- zuldu. Nisan 2022’den toplumun sağlığı için çok çok önemli. lar düzeyine ve milli gelirin yüzde 59.8’ine landı. Zaten yüksek olan enflasyon yüz- nacak, bütçe di- bu yana bir resesyon yükselmiş durumda. Bu borç stokunun Esnaf, serbest meslek sahipleri, küçük de 30’lardan yüzde 50’lerin üzerine çık- siplini sağlana- ve durgunluk süre- 182.7 milyar doları kamuya, 29.8 milyar ve orta ölçekli sanayiciler büyük sıkın- tı. Yurtiçinde uygulanan yanlış bütçe po- cak. Dövize tale- cine girildi. Tekno- doları Merkez Bankası’na, 238.6 milyar tı içindeler. Alt gelir gruplarının, genç- litikası gelir-gider dengesini darmaduman bi baskılayan po- loji şirketleri değer doları ise özel sektöre ait bulunuyor. lerin, kadınların ve emeklilerin yaşama etti. Öncelikli olmayan projelerin mali- litikalar yerine dö- kaybetmeye başla- Ayrıca kamunun 29.3 milyar dolar, özel standartları, hayat pahalılığı nedeniy- yetlerindeki büyük artışlar kaynakların viz kazandırıcı işlem- dı. Bu durumun et- sektörün ise 136.3 milyar dolar dövizli iç le çok geriledi. 85 milyon nüfusun 4- 5 haksız dağılımına, dolayısıyla gelir dağı- borcunun olduğunu hesaba kattığımız- lere ihtiyacımız var. kilerini 6-18 ay içinde da, Türkiye’nin toplam brüt döviz borcu- milyonluk kısmının kazancı artarken, lımının hızla altüst olmasına neden oldu. Türkiye’nin uluslarara- daha net hissedilecektir. Dün- nun 617 milyar dolar ile milli gelirin yüzde 80 milyon sıkıntı içinde yaşıyor. Dolar kuru Haziran 2021’de 8.5 TL iken sı rekabette daha güçlü olma- yada yeni bir düzene geçili- 78’ine ulaştığını tespit ediyoruz. -Şapkadan tavşan çıkarma oyunu bu yıl haziran ayında yüzde 98 artarak sı, dışa açık büyüme ve yabancı yor. İçe kapanma dönemi. Ayrı- Merkezi yönetimin borç ve faiz yükü olarak yorumladığınız bu yeni Türkiye 17.3 TL’ye çıktı. Yıllık kur artış oranla- sermaye girişi yoluyla sağlana- ca gıda arz ve enerji arz güven- hızla artıyor modelinin sonu nasıl gelir? rı Güney Afrika’da yüzde 18, Brezilya’da cak. Bunun çözümü öncelikle liği sorunu ortaya çıktı. Petrol- Hazine ve Maliye Bakanlığı, 2021 yı- “Şapkadan Tavşan Çıkarma Mode- yüzde 4, Arjantin’de yüzde 33 oldu. üretimi ve verimliliği artırmak- doğalgaz fiyatları hızla artarken lı sunu itibarıyla Türk Lirası cinsinde 2 tril- li’ ile kastettiğim bilimsel gerçekliklerin yon 748 milyar TL olan merkezi yönetimin Türkiye’de yüzde 98. Döviz kuru açısın- tan geçiyor. Türkiye’nin ulus- buğday tedariği ciddi sorun ol- toplam borç stokunun, 31 Mayıs 2022 iti- dışında hareket edilmesi. Her ay enflas- dan Türkiye negatif ayrışıyor. Oysa, dö- lararası rekabet gücünün artırıl- du. Bu süreç, Türkiye’deki enf- barıyla 616.2 milyar TL (yüzde 22.4 ora- yonun düşeceği söylenmesine rağmen viz arzının artışı enflasyonun aşağı çekil- ması şart. Bütün bunlar yapılır- lasyonu ek olarak yüzde 20-25 nında) artarak 3 trilyon 364 milyar lira- artarak devam ediyor. Hayat pahalılığı mesinde çok olumlu rol oynuyor. sa Türkiye ekonomisi iyiye gi- yukarı çekti. Bugün geldiğimiz ya çıktığını açıkladı. Türk Lirası cinsin- yükselerek sürüyor. Sözlere ve rakamla- - Hükümet her seferinde altı ay son- debilecek potansiyele sahiptir. enflasyon düzeyi yüzde 78, üre- den açıklanan bu borç stokunun 1 trilyon ra güven kalmadı. Örneğin Türkiye’de 9 ra enflasyon düşecek diyor. Adım atıl- - Dünyada da çok önem- tici fiyat endeksi yüzde 138 ci- 565 milyar TL’si iç borç, 1 trilyon 799 mil- milyon emekli var. 65 yaş üstü emekli- mıyor... yar TL’si dış borçtur. Ayrıca bu borcun li sıkıntılar söz konusu. varında. Yeni bir açılım ve ye- ler asgari ücretin altında maaş alıyorlar. 1.087,3 milyar TL tutarındaki kısmı Türk Gerçek enflasyonun düşeceği ve hayat Türkiye’yi bekleyen tehlike- ni bir hikâyeye ihtiyacımız var. Lirası cinsi, 2.276,3 milyar TL’lik kısmı ise Bu insanlara durmadan enflasyon düşe- pahalılığının azalacağı ortam, üretim-ve- ler neler? AB tam üyelik yolunda yürü- döviz cinsi borçlardan oluşmaktadır. cek, hayat pahalılığı azalacak denilerek rimlilik artışının olduğu ve kur artışının Dünyada pandemi süreci son- meliyiz. AB de sorumlulukları- Merkezi yönetimin 2022’nin ilk beş ücretleri minimum yaşam düzeyi olan dengelendiği bir süreçte gerçekleşebilir. rası likidite genişlemesinin ya- nı yerine getirmeli. ayında ödediği faiz bir önceki yılın aynı asgari ücretin altında tutuluyor. Yaşam standartlarının, satın alma gücü- dönemine göre yüzde 49.6 oranında arta- rak 121.9 milyar lira olmuştur. Ek bütçey- le ilave edilen rakamla birlikte 2022 yılın- da 329.8 milyar TL faiz ödeneceği öngö- Yüksek büyümenin enflasyon sarmalı ve cari açık baskısı yarattığı belirtildi rülmektedir. Ayrıca Kur Kurumalı Mevduat nedeniyle üç ayda 21.1 milyar TL kur farkı ödendiği açıklandı. Bütçenin yedek öde- neklerine ilave edilen rakamlarla 2022 yı- lında toplam 66.2 milyar TL kur farkı öde- Fitch kredi notunu yine kırdı neceği varsayılmış görünüyor. Ancak bütçede yer verilen faiz ve kur luslararası kredi derecelendirme yümesinin hızını azaltmaya yönelik se- bu yana yüzde 14’te tuttuğu hatırlatıldı. farkı yüklerinin öngörülen tutarları aşaca- Ukuruluşu Fitch Ratings, geçen şu- çici makroihtiyati politikaların, makro- Fitch raporunda, “Hükümetin büyü- TÜRKİYE 20. SIRADA ğı şimdiden bellidir. Çünkü ülkenin ulusla- batın ardından Türkiye’nin kredi notu- ekonomik ve finansal istikrara yönelik meyi yüksek tutmaktaki kararı TL üze- rarası kredi risk primi 800 baz puanı geç- nu bir kez daha düşürdü. Dün yayımla- riskleri azaltmadığını düşünmektedir” rindeki baskıyı artırıyor, uluslararası re- miş ve her fırsatta yurtdışına yabancı ser- Dünyada borç nan Fitch raporunda, Türkiye’nin kre- değerlendirilmesine yer verildi. zervlerin düşmesine yol açıyor, enflas- maye çıkışı gözleniyor. İçerde ve dışar- di notu artan enflasyon, genişleyen ca- yon sarmalı yaratıyor, sermaye akışı- da Hazine’nin borçlanma faiz oranları gide- krizi riski artıyor ri açık ve diğer ekonomik riskler gerek- Müdahaleci politika nı engelliyor ve daha yüksek cari açığa rek yükselirken kayıtlara yansımasa da ih- çe gösterilerek “B+”dan “B”ye düşürül- neden oluyor” ifadelerine yer verildi. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme raç edilen enflasyona endeksli tahviller- ürkiye’nin gelişmekte olan ülkeler ara- dü. Görünümün ise “negatif” olarak te- Kurumun bu yıl için öngördüğü yıllık Kurumu’nun (BDDK) döviz varlığı de büyük borçlar oluşmaya başladı bile. Tsında en yüksek borç krizi riskine sahip yit edildiği raporda, enflasyon, döviz ortalama enflasyon yüzde 71.4. olan şirketlerin TL kredi kulla- Hazine’nin iç borç servisinde şimdiden fa- 20. ülke. Bloomberg’in haberine göre, ge- kuru ve tüketici güven endeksinin za- Fitch, gelecek yıl için ise enf- iz ödemeleri ana para ödemelerini geçmiş nımına kısıtlama getiren dü- lişmekte olan ülkelerin çeyrek trilyon do- yıflaması nedeniyle iç tüketimin yavaş- lasyon rakamında yüzde 57 durumda. İlave olarak, Kamu Özel İşbirliği zenlemesi, öngörülemeyen larlık borç yükü, dünyanın tarihi bir temer- projeleri nedeniyle borç üstlenim taahhütle- lamasının beklendiği belirtildi. B+ ve B tahmininde bulundu. ve müdahaleci politikalar- rüt zincirine sürüklenme riskiyle karşı kar- ri nedeniyle gelecek yükler de merkezi yö- kredi notu yüksek spekülatif seviyesin- Fitch’in12 Şubat’taki ra- dan biri olarak nitelendiril- şıya olduğuna işaret ediyor. Haberde, so- netimin finansman yapısını kötüleştiriyor. de yer alıyor. porunda, “daha sık ve yo- di. Merkez Bankası’nın po- runlu seviyelerde işlem gören ve yüklü dış 12 aylık bir dönemde 200 milyar do- Raporda, “Artan geriye dönük en- ğun politika odaklı” finan- litika faizini, hızla yükselen borçlara sahip piyasaların sayısının son al- ların üzerinde dış finansmana ihtiyaç deksleme riskleri, liranın ek olarak de- sal stres dönemlerinin, enflasyona, Ukrayna’daki tı ayda iki kattan daha fazla arttı. Kimi uz- bulunuyor ğer kaybetmesi ve döviz kuru geçiş- Türkiye’de yüksek enflasyo- savaşın emtia piyasaları üze- mana göre gelişmekte olan ekonomilerde Merkez Bankası’nın nisan sonu itibarıyla kenliğinin hem hız hem de büyüklük nu, düşük dış likiditeyi ve zayıf rindeki etkisine ve çoğu geliş- enerji ve gıdaya erişimin sürdürülmesine açıkladığı kısa vadeli borç istatistikleri de olarak artması nedeniyle yörünge be- politika güvenilirliği açısından kı- miş ekonomilerde sıkılaşan para ilişkin derin endişeler mevcut. Sıkıntıların pek iç açıcı görünmüyor. Türkiye’nin nisan lirsizliğini koruyor. Fitch, hızlı kredi bü- rılganlıkları artırdığı belirtilmişti. politikasına rağmen, Aralık 2021’den bir kısmı temel faiz piyasalarındaki kayıp- sonu itibarıyla, orijinal vadesine bakılmak- lardan kaynaklansa da kredilerdeki bozul- sızın vadesine bir yıl veya daha az kalmış ma en problemli ülkeler açısından kritik rol dış borç stoku 182.4 milyar dolardır. Bu- oynuyor. Borç krizi riski en yüksek ülkele- nun 35.4 milyar doları kamuya, 29.4 mil- Sirena Marine Yönetim Kurulu Başkanı İpek Kıraç: rin başında El Salvador bulunurken Tunus, yar doları Merkez Bankası’na, 117.6 milyar Pakistan, Mısır, Arjantin, Ukrayna, Bah- doları ise özel sektöre ait bulunuyor. reyn, Brezilya, Fas da listede. Listenin 20. 2022 yılının ilk beş ayında 28.1 milyar ‘Yat üretiminde güçleniyoruz’ dolar olan cari açığın, yıl sonuna kadar 40 sırasındaysa Türkiye yer alıyor. Öte yandan milyar dolar seviyesine çıkması muhte- Sri Lanka ve Lübnan korkulan senaryonun irena Marine Yö- rımızdan birinin yat mel görünüyor. Bu durumda, Türkiye’nin içine çoktan düşmüş durumda. Snetim Kurulu Baş- sektörü olacağını ön- 12 aylık bir dönem içinde hem kısa vade- kanı İpek Kıraç, yeni görüyorum. Bu kap- li borçlarını ödemek hem de 40 milyar do- geliştirdikleri ve Can- samda ülkemizin bu TWITTER KAVGASI TİCARET BAKANLIĞI’NDAN: ları aşan bu cari açığı finanse etmek için nes Yat Festivali’nde sektördeki hızlı gelişi- 200 milyar doların üstünde bir dış kayna- tanıtacakları “Sire- mine katkı sağlamak- ğa ihtiyacı olacağı anlaşılıyor. Aldatıcı tatil Elon Musk vazgeçti, na 78” yatıyla ilgi- tan ve küresel ölçek- 31 Mart itibarıyla, reel sektörün 6.5 tril- li yaptığı açıklama- te iddiamızı güçlen- yon TL, bankaların 1.7 trilyon TL, hane reklamına takip Taylor dava açacak da Türkiye’nin bu pazardaki konumunun dirmekten büyük mutluluk duyuyoruz.” halkının ise 1.2 trilyon TL borç yükü bulu- güçlendiğini söyledi. “Türkiye her geçen yıl Bursa Orhangazi’deki tersanelerin- nuyor. En vahimi de yüksek enflasyon ne- esla ve SpaceX’in kurucusu Elon atil sezonuyla birlikte turizm sek- dünyanın önde gelen tekne üreticilerinden de dünya kalitesinde üretim yaptıklarını deniyle hane halkı borç ödeme kabiliyetini TMusk, Twitter’a verdiği 44 milyar do- Ttöründe artışa geçen aldatıcı ta- biri olma konumuna geliyor“ diyen Kıraç, ve istihdam yarattıklarını ifade eden Kı- kaybediyor. Böyle bir atmosferde ozanın larlık satın alma teklifini geri çekti. Musk, nıtımlara ilişkin inceleme ve değer- sektörün geleceğiyle ilgili şu vurguyu yaptı: raç, bu yıl sektörün ihracat sıralamasın- “Bayram benim neyime, dert damlar yüre- satın alma teklifini, anlaşmanın birden lendirmeler sürüyor. 2020-21 Rek- “Üç tarafı denizlerle çevrili bir ülke ola- da yedinciliğe yükseldiklerini, Sirena 78 ğime” sözünü hatırlatarak bütün okurları- fazla hükmünün esaslı ihlalini gerekçe lam Kurulu faaliyetleri kapsamında, rak gerek sektörümüzün gelişimine gerek ile de dünyanın en iyileri arasına girme mın Kurban Bayramı’nı kutluyorum. göstererek feshetti. Musk’ın Twitter’ı al- 157 turizm sektörüne ilişkin dosya- taşıdığımız potansiyele baktığımızda önü- hedefine bir adım daha yaklaşacaklarını maktan vazgeçmesinin ardından Twit- dan 140’ı ilgili mevzuata aykırı bulu- müzdeki yıllarda en temel sanayi alanla- belirtti. l Ekonomi Servisi ter Yönetim Kurulu Başkanı Bret Taylor, nurken çeşitli cezalar verildi. Musk’ın satın alma anlaşmasına uyma- Turizm sektörüne ilişkin olarak yanıl- Ceviz üretimi artırılacak dığı gerekçesiyle dava edeceklerini açık- tıcı ifadeler ve görseller içeren tanıtım- larken “Kazanacağımızdan eminiz” açık- lar hakkında tüketiciler, e-devlet üze- eviz Üreticileri Derneği (CÜD), ceviz üre- Taşınmazlara da barışma imkânı laması yaptı. Satın alma işleminin ipta- rinden “Reklam ve Haksız Ticari Uygu- Ctiminin yaygınlaştırılması amacıyla Bursa linden sonra Twitter hisselerinde yüzde eclis’te kabul edilen yeni “Varlık Ba- da alınması imkanı getirildi. Gelir İdare- lama Şikâyeti” bölümünden veya Cİ- Uludağ Üniversitesi ile işbirliği protokolüne 7’den fazla düşüş gerçekleşti. Elon Musk, Mrışı” düzenlemesiyle yurtdışında bu- si Başkanlığı da yeni Varlık Barışı uygu- MER üzerinden bakanlığa şikâyetlerini imza attı. Buna göre yerli cevizin fonksiyo- lunan ancak kapsama girmeyen taşın- lamasına ilişkin usul ve esasları belirle- geçen martta Twitter’ın kullanıcı tabanı- ulaştırabiliyor. Ayrıca, tüketiciler, ya- nel özelliklerinin ortaya konulması için bilim- nın yüzde 20’sinin veya daha fazlasının mazlar gibi varlıkların 31 Mart 2023’e mek üzere bir tebliğ taslağı hazırladı. Bu- şadıkları mağduriyet hakkında uyuş- sel araştırmalar da yapılacak. CÜD Eş Başka- kadar kapsamdaki varlıklara dönüştürü- na göre, yurt dışındaki para, altın, döviz, bot olabileceğini iddia ederek anlaşmanın mazlığın çözümü amacıyla, uyuşmazlık nı Ömer Ergüder, “Türkiye’de yükselen tüke- beklemede olduğunu söylemiş daha son- lerek uygulama çerçevesinde Türkiye’ye menkul kıymet ve diğer sermaye piyasa- konusunun parasal değerini de dikka- tim oranı ithalatı da artırıyor. Bu işbirliğiyle getirilmesi mümkün olacak. TBMM’de sı araçlarının, 31 Mart’a (bu tarih dahil) ra şirketi birleşme anlaşması kapsamın- te alarak tüketici hakem heyetine veya cevizin daha modern tekniklerle yetiştirilme- kabul edilen düzenlemeyle, yurtdışı ve kadar Türkiye’deki banka veya aracı ku- daki yükümlülüklerini şeffaf bir şekilde tüketici mahkemesine fatura, satış fişi si, besin değeri açısından üstünlüklerinin or- yurtiçi varlıkların bildirim ve beyanla kay- rumlara bildirilmesi gerekiyor. yerine getirmemekle suçlamıştı. gibi belgelerle başvurabiliyor. taya konulmasını amaçlıyoruz” dedi.