Katalog

9 MAYIS 2022 PAZARTESİ 10 HABER/YORUM İnönü, Yen İ köY enst İtüler İn İn Yapılamaması Yla İlg İl İ tonguç ve Yücel’e şö Yle ded İ: Savaştan sonra hiçbirini Altmış yıllık büyüme öyküsü bize yaptırmayacaklardır eden Türkiye ekonomisi sık sık tekliyor? Neden küresel yarış- Eğer bu köylüyü toprak sahi- öy Enstitüleri- Nta ve kişi başı gelirde hak etti- nin Gücü” başlı- bi yapmayacak olursak, bu sa- ğimiz yerde değiliz? Türkiye bundan “Kğı ile çıkan son yazı- nayi fabrikalarını kim için, han- sonra hangi fırsatları kullanırsa da- mın (25 Nisan) odak noktası gi pazarlar için kuruyorsunuz?” ha başarılı bir ülke olabilir? Reform İnönü’nün, 1942’de yukarıda- (1936) (Biliyoruz, sanayi hare- Enstitüsü’nün üç hafta önce yayımla- ki sözüdür. Yenileyelim: 1942 keti 1934’te başladı). dığı bir çalışma bu sorulara cevaplar Temmuzu’nda Tonguç’u ala- Atatürk’ün kendi sesini de arıyor ve Türkiye’nin geleceği için olası rak köylerde ve enstitülerde- ekleyelim. 1937 yılının ka- bazı fırsatları değerlendiriyor. ki “çalışma seferleri”nden bi- sım ayı, TBMM: “Memleket- Devletin yayımladığı resmi istatistik rinin dönüşünde Tonguç’la ve te topraksız çiftçi bırakılma- ve raporlarla Dünya Bankası ve IMF yeni Tarım Bakanı Hatipoğlu malıdır. Daha önemlisi, bir çift- gibi uluslararası kuruluşların raporları- ile toplantı yapıp hedef koyu- çi ailesini geçindirebilen topra- nı birlikte analiz eden çalışmaya göre, yor: “Enstitü sayısı 60’a çıka- ğın ‘hiçbir sebep ve suretle bö- Türkiye, 1960 yılından bu yana milli ge- rılmalı ve 200 bin tarımcı (çift- lünemez’ bir mahiyet alması- lirini 50 katına çıkarmış! İlk bakışta bu çi) yetiştirme hazırlığı yapılma- dır. ‘Büyük çiftçi ve çiftlik sa- veri çok çarpıcı gelebilir. Lakin aynı ça- lı.” Tonguç ciddi bir çalışma ya- hiplerinin işletebilecekleri ara- lışma dünya ekonomisinin bizden daha par. Fakat hedef eldeki kapa- ziyi, yoğunluğuna ve toprak ve- hızlı büyüdüğünü ve aynı dönemde 60 Atatürk’ün, “Memlekette topraksız çiftçi siteden çok büyüktür. Bakan kat büyüdüğünü tespit ediyor. rim derecesine göre sınırla- bırakılmamalıdır” sözünün üzerine Köy Yücel’le uzun uzun görüşürler. Çalışmanın ortaya çıkardığı en dra- mak lazımdır...” Berrak. Bel- Enstitülerinde yurttaşlar, toprakla bir aradaydı. Yapamayacaklardır. İnönü’ye matik verilerden biri ise global yarış- li ki teknik çalışma yapılmış, giderler, “Olamayacak” derler. ta 60 yıl önce bizden çok daha geriler- işin esası saptanmış. 1945’te, de olan ülkelerin performansı: Örneğin Tonguç şöyle demiştir: “Yanı- Hatipoğlu’nun tasarısında da iş kolektivizasyona gider. Bun- bizim 50 kat büyüdüğümüz sürede En- tını yaşam boyu unutamadım: bu esası bulacağız. Atatürk da tehlike görüyorum” diyordu. donezya 186 kat, Çin 246 kat ve Gü- ‘İleride çok pişman olacaksı- ile İnönü’nün ortak çizgisidir. Sonra M. Şeref Bey istifa etti. ney Kore tam 413 kat büyümüş! Bi- nız. Savaştan sonra bu işlerin “Uzlaşmacı” rolü finans serma- 1937 anayasa değişikliğinde ze benzer ülkeler arasında mukayese- hiçbirini bize yaptırmayacak- temele döşenmiştir. CHP’nin yesinden Celal Bey’e (Bayar) li olarak daha iyi bir performansa sahip lardır. En önemli olanağı kaçırı- her kademesinde özümsenmiş verildi. İktisat vekili oldu. Fakat olduğumuz tek ülke Arjantin olmuş. yorsunuz!’” midir? Hayır, gerçek başkadır. sermayenin karşı çıktığı sanayi Dünyanın ortalama olarak bizden da- Sonrasını biliyoruz. Bu köylüler ülkesinde ekono- hareketini frenleyemedi. Cum- ha hızlı büyümesinin doğal sonucu ola- Hatipoğlu’nun “bağım- huriyetin güçlü arzusu 1933’te mik gücün sahipleri büyük top- rak, dünya ekonomisi içindeki payımız sız çiftçi”si, 1945 kışında, raklılar, eşraf ve tüccardır. Ve Kadro dergisinde Başvekil İs- düşmüş. 1960’ta yüzde 1.01 olan pa- TBMM’deki karma komis- değişmez “müttefik”tirler. Or- met imzalı, “Fırkamızın Devlet- yımız, 2020’de yüzde 0.85’e gerilemiş. yonda yok edildi. Doğamadı. çilik Vasfı” yazısında noktayı taçağdan gelen mülkiyet ve ba- Neticede bu gerileme Türkiye’yi G20 li- Tonguç’un, köyün “enstitü öğ- sit üretim dokusuna el sürdür- koydu. Başka ne oluyor? Ser- ginden de düşürmüş ve küresel sırala- retmeni” ile buluşamadı. Kısa- maye kendi gücünü sınarken, memekte kararlıdırlar. Atatürk mada 1960’ta 16. sırada olan yerimiz, ca, toprak ve köy yerinden oy- ve İnönü’nün önlerine koydu- Bayar’ın rolüyle eşzamanlı, par- 2021 sonunda 21.’liğe gerilemiş. natılamadı. Ortaçağdan beri ğu dava karşısında bir santim ti içinde bir damar oluşmaya Kişi başına düşen milli gelir seviyesi- yerleşmiş, katılaşmış mülkiyet başlıyor: Uzlaşma damarı! bile gerilemezler! Şaşırtıcı mı- ne göre de durum çok farklı değil. Ör- ve ilkel üretim dokusunu tas- dır? Hayır. Ortaçağ 20. yüzyıl İkinci adım daha berrak. neğin 1960 yılında dünya ortalama- fiye edemeyince, Cumhuriyet 1938’in ikinci yarısı. İnönü si- karşısında serttir. Ve karşıdev- sı 458 dolar iken, Türkiye’de kişi başı ayağındaki prangadan kurtula- yaset dışında, Atatürk ağır rimin çekirdeğini bağrında ko- milli gelir 509 dolarmış fakat, 2020 yı- madı. O tarihi koşullardaki öz- rur. Ancak 1940’ları ve deva- hasta. Bayar, kasım başın- lında dünya ortalamasının oldukça altı- lemi bugün iyi anlayabilmeliyiz. da TBMM’deki konuşması için mını yorumlamak için bu kadar na gerilemiş. Kişi başına milli gelir sıra- Atatürk’e vekâlet eder, konuş- lamasında 1990 yılında 46. ve 2003 yı- bilgi yetmez. ‘Kurun-u vustada mayı o hazırlar. Dikkatle oku- lında 53. olan ülkemiz, 2020 yılında 78. Doğamayan ‘bağımsız çiftçi’ için yasa taslağı, 1945. Uzlaşma damarı gibi esir!’ yalım: Bir yıl önce Atatürk’ün sıraya gerilemiş. Siyaset tarihine girmeye- toprak üzerine kuvvetli vurgu- “Bize yaptırmayacaklardır”ı tinin gitgide daralan devrimci rısında Muhtelit Encümen (Kar- lim. Ancak, dikkatle bakalım. larını, yeni başbakan olarak Yapısal dönüşüm olmayınca biraz araştıralım. “Güç” me- ma Komisyon) zemininde orta- damarı onun için siyasetin yo- CHF (sonra CHP) en ileri (dev- programında tek sözcük ak- Geride bıraktığımız 60 yıl boyun- selesini vurguluyor. İpuçla- lu değildir. Bir santim bile ge- çağ mülkiyet sahiplerinin “sa- rimci) çizgisine 1931’de eriş- satmaksızın, “Şefin direktifle- rı 1930’lardadır. Cumhuriye- ca ağırlıklı olarak sağ iktidarlar tarafın- rilemeyen ortaçağ dokusu ek- vaş düzeni” ile uyumlu çizgisi- ti. 1931 Kurultayı “Altı Ok” de- ri” diyerek yinelemişti. 1938 dan yönetilmiş olan Türkiye, benzer ül- tin toprak davasında ilk sözcü senine sırtını dayayacak olan ne bakalım. Uzlaşmacılar ora- mek oldu. İnönü’nün 1932’de Kasımı’nda okuduğu metin- kelere göre neyi eksik ve yanlış yapıyor İçişleri Bakanı Şükrü Kaya’dır. “uzlaşma damarı”nın geniş- da “Savaştan sonra bize bun- Sovyetler’deki “araştırma se- ki hem dünya ekonomisi içindeki payı de ise değil çiftçinin topraklan- Atatürk’ün sesiyle konuşuyor ların hiçbirini yaptırmayacak leyeceğini 1930’lardan itiba- feri” sonrasında başlatılan sa- hem de halkının refahı geriliyor? sayılır: “Arazisini ve tarlasını dırılması, toprak sözcüğü bile ren görmüştür. Köy Enstitüleri- olanlar” ile uyum içindedirler. Çalışma, bizden geride olan hemen nayi hareketinin kurgusunu en yoktur! Berrak değil mi? Kendi kendisi işletmeyerek, oralarda O koşullarda “güç” hangi taraf- nin 1940 ve 1942 yasalarında her ülkenin “yapısal dönüşüm” süreç- uzun okun, devletçiliğin mima- ‘kurun-u vustada (ortaçağda) siyasal kapasitesini aşarak ve “yoklar” arasındadır. 1945’te ta görünüyorsa, uzlaşma buna leri geçirerek ekonomik kalkınmayı ba- rı İktisat Vekili Mustafa Şeref Atatürk adına konuşarak san- gibi, yani esir gibi çalışan Türk ayarlanmaktadır. İlginçtir, ara- siyasette yeni görev zamanı şardıklarını ortaya koyarken Türkiye’nin Bey (Özkan) yaptı. “Temmuz ki günün artık “uzlaşma gü- köylülerini ev ve arazi sahibi larında sonradan “demokrasi gelecektir. kısmi iyileştirmelerle yol aldığını tespit yasaları”nı getirdi. Bir fiili eko- yapmak amacımızdır.” (1933) nü” olduğunu söylemiştir. Top- mücadelesi”ne katılan isimler ediyor ve benzer ülkelere göre düşük ‘Demokrasi içinde’ nomik gücün sahibi “sermaye” rak davasını rafa kaldırmakta- “Bugün memleketin 5 milyon de az değildir! Uzlaşmacılık gü- performansta yol alıyor olmamızı seçi- (ve müttefikleri) hemen rahat- nüfusu başkalarının toprağın- dır. Devrimci damarı “vitrin”e Uzlaşmacı damarın gelişme- venli koşullar arama sanatı ise len “büyüme modeli”ne bağlıyor. sız oldular. Devletçi birikim on- hapsederek yeni “yükselen sini, 1942’de Köy Enstitüleri da çalışıyor... Ancak kara ek- bunlar artık “demokrasi içinde” Özetle rapor, krizlerden sonra uygu- mek yiyecek haldedirler. Türk ların basit üretime kilitlenmiş değer”i partiye gösteriyor: Fiili Teşkilat Yasası görüşmelerin- bulunacaktır. Ortaçağ dokusu- lanan istikrar paketlerinin sadece kı- kâr alanını daraltacaktı. Uzlaş- güce dokunmamalı, onunla uz- de, ortaçağın savunma çizgisi- köylüsü Türk’ün efendisidir nu tasfiye hedefi ise 1950’den sa dönemde makroekonomik denge- demek, adeta bir süsten iba- mazlık yarattılar. Eski İttihatçı laşmalıyız! ne verdikleri destekle okuma- sonraki iktidarla yerini, orta- sizlikleri gidermeye yönelik olarak yü- Halil Bey (Menteşe) sözcülük ret kalıyor. Bazı illerin yarısın- Bayar, fiili gücü koklayan, ya başlayabiliriz. Daha açık se- çağ ile “barışık yaşama”ya, on- rürlüğe konduğunu, fakat sonrasında dan fazlasında köylü başkaları- yaptı: “İktisadi zorunluluk ol- buna öncelik veren siyaset çik görmek istersek uzlaşma- dan destek almaya bırakacak- yapısal reformlarla desteklenmediğini; nın topraklarında çalışıyor. Bu madan müdahaleye gidiyorsu- adamıdır. O koşullarda kendi- cılığın 1945 Şubatı’ndan baş- tır. Gelişmelerin o aşaması bili- kaynaklarımızın doğru yönetilmediğini, toprağı ne suretle ele geçirmiş- nuz. Üretime, servet dağılımına sinde bir misyon arayamayız. layan “Çiftçiyi Topraklandırma niyor. O aşama günümüze ka- kamu harcama politikalarında verim- ler, şimdi ele alacak değiliz... devletin müdahalesine gelince Ancak tutarlıdır. Zamanla par- ve Çiftçi Ocakları Kurma” tasa- dar geliyor. lik ve etkinlik yaratacak uzun dönem- li programların uygulanamadığını orta- ya koyuyor 3 trilyon 127 milyar dolar ‘Yapay bolluk’ içindeki kuşaklar kavrayamazlar nereye gitti? on yazı- mamış bir kır dünyasında be- enstitü, 200 bin çiftçi) bile ula- let yoksullaşırken, büyük top- oluşmasına bağlı oldu. Yaz- Türkiye’yi son yirmi yılda yöneten Smın baş- lirleyici güç olamıyor. Yetmi- şamıyor. Ulaşabilse olur muy- rak sahipleri ve tüccar ittifakı gı artık kentlerde belirlene- Adalet ve Kalkınma Partisi hükümet- lığında “Köy yor. Tonguç’un ve Köy Enstitü- du? Ortaçağ ve müttefiki güç- zenginleşmiştir. Siyasette uz- cekti. İşçi sınıfı sahneye çık- lerinin, ülkeyi önceki sağ iktidarlardan Enstitülerinin lü değerli Pakize Türkoğlu’nun ler o “muharebe”de dağıtılabi- laşma damarı bu zenginleşme- maya hazırlanıyor. Yeni “tari- daha da palyatif yöntemlerle yönettiği- Gücü” var- kitaplarında, o yıllarda ba- lir miydi? Oradan bir farklı de- yi hissederek genişlerken, top- hi zaman”da demokratik dev- ni kaydeden rapora göre bu dönemde, dı. Evet, ora- zı yerlerde topraksız köylü- mokrasi dünyasına yol açıla- lumun ana enerjisi, yani siya- rimin belgesi CHP’nin 1959 2.8 trilyon dolar vergi, 66 milyar dolar da bugün bile lerin İnönü’nün yoluna çıka- bilir miydi? Bilemeyiz. Bunları sal enerji de yavaş yavaş sön- Ocak ayındaki “İlk Hedefler özelleştirme geliri ve 252 milyar do- hissedilen bir güç oluştu. Or- rak onunla konuştukları yazı- konuşmak kehanete girer. müştür. Beyannamesi”dir, yani 1961 lar dış borç olmak üzere 3 trilyon 127 milyar dolar gibi muazzam bir kaynak taçağ çizgisini korkutan, uz- lıdır. Ama büyük kitle pasiftir. İkinci Dünya Savaşı’nın kıt- Yeni başlangıç gerekiyor- Anayasası’nın esasıdır. (Bunu laşmacıları da tedirgin eden Bir demokratik devrimin “ol- lıklar ve enflasyonlu dünyasını, du. “Siyaset tarihine girmeye- bugünkü CHP kuşağı bilme- toplanmış. Ancak toplanan kaynaklar üretime, bir tarihi güç. Ancak henüz ba- mazsa olmaz”ı sayılacak yeni, bir “yapay bolluk” içinde ya- lim” dedik. Yalnız, şunu gör- yebilir.) 1960’lar ve 1970’ler üretkenliği artıracak alanlara, sana- ğımsız çiftçi olamamış ve kit- kitlesel enerji orada üretilemi- şayan bugünün kuşakları kav- mek zor değildir: Ülkenin yaz- ise yepyeni bir “tarihi zaman” yi dönüşümüne veya teknolojiye değil, lesel olarak henüz aydınlana- yor. Bir minimum ölçeğe (60 rayamazlar. O koşullarda dev- gısı başka bir “tarihi zaman”ın olacak. Şimdi konumuz değil. betona harcanmış. Bu tercihin sonu- cunda inşaat sektörü roket hızıyla yük- selirken sanayi yerinde saymış. Bu dö- nemde liyakat temelli bürokrasi döne- Ya Yla a gro gıda başkanı gümüş, ş İrket İn ‘sıfır ka Yıp’ hedef İn İ ve planlamalarını anlattı minin sona ermesine bağlı olarak eği- tim, Ar-Ge ve yenilik alanları tümüyle ihmal edilmiş. ‘Ar-Ge çalışmaları tamam, yatırım aşamasındayız’ Nasıl çıkabiliriz? Son 60 yıldır uluslararası işbölümü ayla Agro Gıda’nın kurucu- liyat işliyoruz. Olgunlaşma- yöne doğru yatırım yapıyo- dırıldığını ifade etti. içinde kayda değer bir ilerleme kayde- Ysu ve Yönetim Kurulu Baş- mış, buruşuk, deforme ol- ruz. Bireysel yaşantı ön pla- demiyor olmamızın temel sebebinin, Halka arz olacak kanı Hasan Gümüş, bakliyat muş taneleri ayrıştırıyoruz. na çıktı. Pratik çözümlerle ülkemizin yoğunlaştığı sanayi kolları işlemede sıfır kayıp hedefi için Gıda tüketimine konu olma- insanların hayatına dokunu- Yayla Agro Gıda’nın 11-13 ve teknolojilerin geçmiş dönemlere ait yaptıkları Ar-Ge çalışmaları yan yüzde 10 ile yüzde 40 yoruz” dedi. Ürünlerini “yeni Mayıs’ta halka arz edileceği- olmasına bağlayan rapor, Türkiye’nin ve yatırımlarını Cumhuriyet’e arasındaki kısımdan mısır, nesil ambalaj” olarak tanım- ni anımsatan Gümüş, “Halka bu sarmaldan çıkabilmesi için şunla- anlattı. fasulye, nohut, mercimek lanan, oksijen geçirgenliği arz, şirketimizin kurumsallaş- rı öneriyor: Gümüş, hayvan yemi ola- cipsi ürettik” dedi. Gümüş sıfır olan paketlerde, katkı ma, sürdürülebilir büyüme ve 1- Yapısal dönüşümü sağlayacak tu- rak satılan ürünlerin atıştır- ayrıca humus da yaptıkları- ve koruyucu madde kullan- global marka olma yolunda tarlı ve uzun dönemli politikalar uygula- malık haline dönüştürüldü- nı belirtti. madan iki yıl saklayabildik- önemli bir aşaması olacak” yarak sanayi ve teknoloji yapısını dijital ğünü kaydederek “Ar-Ge’si lerini belirten Gümüş, “Eks- dedi. 25 yıla yönelik strate- ve yeşil teknolojilere dönüştürmek Yeni nesil ambalaj tamamlanan ürünlerde yatı- tra bir enerjiye ihtiyaç du- jilerini yaşama geçirmek için 2- Yeşil ve dijital teknolojiler olarak rım aşamasına geldik” dedi. Gümüş, daha sağlıklı bir yulmadan her ürün ambalaj- daha kurumsal bir yapı kazan- tanımlanan yenilik politikalarını ekono- Gümüş, şöyle konuştu: “Sa- gelecek inşa etmek için de- da taşınabiliyor. Bu ambalajı mayı hedeflediklerini de belir- minin tüm alanları ile uyumlaştırarak, tışlarımızın yüzde 65’i yurt- ğişen tüketim yapısına bağ- Türkiye’ye biz getirdik, son- ten Gümüş, şunları ekledi: “El- refah artışı getiren bir büyüme ve adil dışına yönelik ve toplam- lı gözlemlerle pratik ürün- ra ülkemizde üretilmesini de edilecek geliri, Niğde Orga- bölüşüm modeline geçmek da 65 ülkeye ihracat yapıyo- ler oluşturduklarını vurgu- destekledik, şu anda dışa- nize Sanayi Bölgesi’nde satın 3- Ekonomi yönetiminde, mevzuatta, ruz ve 6-7 yıldır Ar-Ge yapı- layarak, “Sağlıklı fast-food rıya ihracatı yapılıyor” diye aldığımız 127 bin metrekare- bütçe yapma ve uygulama anlayışında, yoruz. Sektörümüzde ilk ve dediğimiz ürün dalını orta- konuştu. Gümüş, sıfır atık lik arazi üzerinde kuracağımız destekleme mekanizmasında, yatırım tek Ar-Ge yapan şirketiz.” ya koymuş oluyoruz. İki et- belgesine sahip olduklarını üçüncü fabrikamızda, fonksi- planlanmasında, vergi sisteminde, ve- İşledikleri bakliyat ürünlerin- li ürün dışındaki tüm ürün- da belirterek, tüm atıkları- yonel gıdaların da üretileceği ri politikalarında kapsamlı bir iyileşme de kaybı sıfıra indirmeyi he- lerimiz vegan, glütensiz çe- nın ayrıştırıldığını ve bakan- Ar-Ge odaklı yatırımlarda de- sağlamaya yönelik olarak bir Ekonomik deflediklerini belirten Gü- şitlerimiz var. İnsanların is- lık onaylı kurumlar aracılı- ğerlendirmeyi hedefliyoruz.” Hasan Gümüş Reform Paketi uygulamak. müş, “Yüz binlerce ton bak- tek ve ihtiyaçlarının evrildiği ğıyla doğaya yeniden kazan- l ANKARA/Cumhuriyet