Katalog

31 MART 2022 PERŞEMBE 10 DİZİ 61 ANAYASASI’NI TARTIŞMAYA AÇAN DEKLARASYONDA SORU İŞARETLERİ VAR NATO’nun ‘Çoğulcu toplumun dirilişi dünyanın gerilişidir! Şubat’ta Ukrayna topraklarında başlayan Rusya-NATO 24 savaşının kısa sürede kapısını hukuka açtı’ bitmeyeceği İstanbul toplantısında anlaşıldı. Rusya ve Ukrayna heyetlerinin Dolmabahçe buluşması, diplomasiye verilen şansın devam etmesi bakımından Bilkent Deklarasyonu’na imza atan altı partinin güçlendirilmiş parlamenter sistem önemliydi. Çıkan sonuç da diplomatik zeminin devam edeceğini gösteriyordu. çalışmasında 1961 Anayasası, “dar kalıplı”, “vesayetçi” biçiminde tanımlanarak eleştiriliyor. BUGÜNDEN DÜNE Kısa sürede barış ise şu aşamada Gazetemiz yazarları başta olmak üzere eleştirilere yönelik birçok yazı kamuoyuna sunuldu. hayal. ve YARINA BAKIŞ Cumhuriyet, söz konusu eleştirileri dönemin tanıklarına ve hukukçulara sordu. Zira kısa sürede barış isteyen taraf 1961 ANAYASASI azınlıkta! Aralık 2010’da başlayan Arap kışından 2 İKLİM ÖNGEL bu yana AKP’nin izlediği “hesapsız 1961 KURUCU MECLIS ÜYESI OKTAY EKŞI: tarafgir” politikayı eleştirmiş, bu ülkelerin içişlerinde taraf olmanın sakıncalarını vurgulamıştık. Libya, Mısır, Suriye deneyleri ortada. Ukrayna krizinde ise daha dengeli ELEŞTİRİLERİ HAKSIZ VE bir politika gerekliliğini hayat dayattı. Erdoğan da buna oynamaya çalışıyor. Üstelik içeride ekonominin ikinci planda YERSİZ BULUYORUM kalması için bulunmaz fırsat. Her iktidar için geçerlidir; iç destek tükendi mi ya güçlü bir dış düşman n Bildirgedeki Mil- Kurulu’na biçi- gerekir ya da yüksek bir dış kahramanlık! li Güvenlik Kurulu’na len rol, Bakanlar Erdoğan bu “kahramanlığı” on yıldır yönelik eleştirilerin Kurulu’na yardım- yaşadığımız bütün dış sorunlarda aradı, haklılık payı var mı? cı olmaktan iba- bulamadı! 1961 Anayasası’na yö- rettir. Daha son- Antalya’nın ardından İstanbul nelik eleştiriyi “haksız ra yani 20 Eylül toplantısıyla bulabilir mi? Türkiye’nin barış odaklı denge ve yersiz” buluyorum. 1971’de yapılan politikasının olumlu olduğunu vurgulayıp Ayrıca ilave edeyim ki değişiklikle MGK yanıtlayalım; bulamaz! 1961 Anayasası, sade- görüşlerinin Ba- Bu öyle bir konu değil... ce Anayasa tarihimizin kanlar Kurulu’na HHH değil, çağının da en öz- “tavsiye” niteliğin- Neden öyle bir konu değil? gürlükçü ve demokratik de olacağı yazıl- 24 Şubat’tan tam bir ay sonra 24 anayasalarından biri ola- mış yani onda Mart’ta Brüksel’de toplanan NATO Ekşi rak tarihte yerini aldı. bile “vesayet” yolu zirvesinde başı çeken ülkeler şehvetin Altı siyasi parti liderinin açılmamıştır. An- doruklarındaydı. NATO, aradığı düşmanı bulmuştu... imzasını taşıyan Bilkent Bildi- cak 12 Eylül 1980 1961 NATO, işlevinin devam ettiğini risi, 1961 Anayasası’nı “Silah- darbesinin ürü- Anayasası’nı anlatmak için zorlanmaktan kurtulmuştu. lı Kuvvetler başta olmak üze- nü olan 1982 “vesayetçi” olarak NATO, adeta dirilmişti! suçlamak, bu görüşü re bazı bürokratik kurumlara Anayasası’nın ESKI DANIŞTAY BAŞKANI NURI ALAN: Bu bir dirilişti ama aslında gerilişti! kaleme alanlar ve altı- demokrasi ile bağdaşmayacak 118’inci mad- Yani dünyanın yeniden güvenlik na imza atanlar yönün- yetkiler tanımış, dolayısıyla desinde ay- merkezli uluslararası politikalara den gafletin değilse bürokratik vesayet düzenine nı kurul yeni- dönmesi anlamına geliyordu. Zaten bilgisizliğin kanı- sebep olmuştur. Örneğin Milli tıdır. den teşkil edi- BAĞIMSIZ VE TARAFSIZ Almanya’nın sosyal demokrat başbakanı da hemen ABD eksenli politikalara ayak Güvenlik Kurulu (MGK) üzerinden lirken, “Milli Gü- uydurmuş, Kuzey Akım projesini iptal yürütmenin etkinliği zaafa uğra- venlik Kurulu’nun etmiş, savunma bütçesine 100 milyar tılmış, siyaset müessesesi istikrar- (ön gördüğü) tedbirlere ait ka- YARGININ YOL HARİTASI Avro’luk bir kaynak aktarmıştı. Bu, sızlığa mahkûm edilmiştir” diye- rarların Bakanlar Kurulu’nca ön- ABD’nin öteden beri istediği bir şeydi. n Bilkent nayan “kollektif özgür- rek suçlanmıştı. Gösterilen tek so- celikle dikkate alınacağı hükme NATO’nun 24 Mart zirvesinde Deklarasyonu’nda lükler” kuramının gir- mut örnek MGK olduğuna göre on- bağlandı. Görüldüğü gibi 1961 Ukrayna’nın çevrendeki ülkelerden 1961 Anayasası ile mesi sağlandı. dan gidelim. 1961 Anayasası’nın Anayasası’nın gerek Kurucu Romanya, Macaristan, Slovenya gelen bazı kurum- 1961 Anayasası ya- konuya ilişkin 111’inci maddesi- Meclis tarafından kabul edilen ve Bulgaristan’a yeni muharip güç lar vesayetin kay- sama ve yürütme erki- nin ilgili fıkrasındaki ifade şöyley- metninde, gerekse 1971 yılın- gönderdiğini açıklaması genel nağı olarak tanım- nin tasarruflarının yar- gözlemlerimizi doğruluyor. di: “Milli Güvenlik Kurulu, milli da yapılan değişiklikte bir vesa- lanıyor. Bunu nasıl gısal denetimini yürü- Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenski, güvenlikle ilgili kararların alınma- yet sistemine yer verilmiş değil- değerlendirirsiniz? tecek kurumları oluş- NATO’dan gelen haberlerin hiçbirinden 27 Mayıs 1960 as- turdu; bağımsız ve ta- sında ve koordinasyonun sağlan- dir. O nedenle tekrar ediyorum: mutlu olmuyor. Daha çok silah, daha çok keri müdahalesin- rafsız bir yargı erki masında yardımcılık etmek üzere, 1961 Anayasası’nı “vesayetçi” destek istiyor. Görünen savaş kılavuz den sonra Milli Bir- için gereken düzen- gerekli temel görüşleri Bakanlar olarak suçlamak, bu görüşü ka- istemez, NATO fiilen Ukrayna’da. Ancak lik Komitesi yöneti- lemeleri yaptı. Ana- Kurulu’na bildirir.” leme alanlar ve altına imza atan- Zelenski, ülkesinin işgalden kurtulması mi döneminde hazır- yasa Mahkemesi ve Görüldüğü gibi anayasanın ori- lar yönünden gafletin değilse bil- için daha açık bir NATO desteği istiyor. lanarak 9 Temmuz Yüksek Hâkimler ku- jinal metninde Milli Güvenlik gisizliğin kanıtıdır. Alan Özetle, NATO’nun dirilişi dünyanın 1961’de halkoyuna rulu kuruldu, 1924 gerilişidir. Doğası gereği böyledir. sunulan anayasa, oy- Anayasası’nda yü- Soğuk Savaş’tan sonraki süreçte lamaya katılanların yüzde 61.5’i ta- rütme görevi içinde gösterilen PROF. DR. RIDVAN AKIN: keşke savaş değil, barış kurumları öne rafından kabul edilerek yürürlüğe Danıştay’a yargı ve yüksek mah- çıksaydı. girdi. Ret oyu kullananların oldukça kemeler içinde yer verildi. İdare- Ne var ki tarih sözlüğünde “keşke” yüksek olmasının anayasanın içeri- nin her türlü eylem ve işlemine kar- yok. ğiyle ilgili olmadığı, bu oyların aske- şı yargı yolu açıldı böylece idari yar- 28 Şubat 1986’da Olof Palme’nin 59 CUMHURİYETİN Me- rin, sivil iktidara müdahalesine ve gının denetim alanı dı- yaşında öldürülmesinden sonra dünya, tinde laikliğin Milli Birlik Komitesi’nin yönetimi- şında kalan “hükü- uluslararası kabul gören barışsever bir geçiştirilmesinin ne tepki olarak verildiği de- met tasarrufları” katego- lider görmedi. nedeni ittifakın yapı- TEMİNATI LAİKLİK ğerlendirildi. risi kalktı. 1924 Anayasası’na HHH sıdır. Her ne kadar CHP İkinci maddesinde, göre tüzüklerin yasaya ay- Türkiye’ye dönersek... büyük ortak gibi görün- Cumhuriyetin nitelikle- kırılık iddiası Meclis’in n Bilkent Türkiye NATO’dan çıkarsa NATO İçe- se de ittifakın ağırlık rini “insan haklarına görev alanı içindey- Deklarasyonu’nda ge- riğini değer- Türkiye’ye girer. merkezi sağdadır. dayanan milli, demok- ken bunlara kar- lendirmek yerine, bir çen laiklik ve dini dü- Şu anda Türkiye’nin konumu şu: ratik, laik ve sosyal şı açılan davalar da askeri darbenin arkasın- NATO’nun üyesi ve hedefi! şünce özgürlüğü yakla- hukuk devleti” ola- dan hazırlandığını vurgula- Danıştay’ın görev Yeniden kurulma çalışmaları şımı hakkındaki görü- yarak, uygulamadan doğan rak belirleyen 1961 alanına alındı. İdari süren yeni dünya düzeninde içinde mel ilkelerindendir. şünüz nedir? sorunlar nedeniyle yöne- Anayasası’nın getirdi- davalarda süre aşı- bulunduğumuz coğrafyanın şakası Din ve vicdan özgür- Metinde laikliğin ge- len olumsuz eleştirile- ği, büyük bir kısmı hu- mının yazılı bildirim olmadığını yaşayarak görüyoruz. lüğü ise temel hak ve ri haklı bulmuyo- çiştirilmesinin nedeni it- kukumuza yeni giren tarihinden başlama- Türkiye, NATO üyesi kalarak rum. özgürlüklerden biri. tifakın yapısıdır. Her ne önemli kural ve kurum- sı ve idarenin kendi ey- NATO’nun ana karar vericilerinin vahşi Çelişkinin kaynağı ların bazılarını şöyle özetle- lem ve işlemlerinden do- kadar CHP büyük ortak politikalarına karşı kendini koruyabilir. şurada: Din bir inanç mek mümkün: ğan zararı ödemekle yükümlü Bir de etrafında barış halkası örmek gibi görünse de ittifakın 1924 Anayasası’nın yasama yet- olduğu ilkeleri getirildi. Tüm bu yeni için güven veren bir siyaset izleyerek. olarak devlet eliy- ağırlık merkezi sağdadır. kisini ve yürütme erkini TBMM’de kurallar ile hukuka bağlı yönetimin Erdoğan bu konuda ne yapar? le genel idare içinde Metinde 80’lerden be- Akın toplayan kuralı bırakıldı, egemen- oluşması amaçlandı. Bir kısmını kı- Bugüne kadar yaptığını... yer almış ve iktidarlar ri sağın devlet yapısına liğin anayasanın koyduğu esasla- saca özetlediğim yeni kurum ve ku- eliyle zaman içinde siyasallaştırıl- egemen kılmaya çalıştığı düşünce- ra göre yetkili organlar eliyle kulla- ralları ile 1961 Anayasası, aslında mıştır. Diyanet’in idare içinde yer ler egemendir. 1950’den Özal’a ka- nılacağı kuralı getirilerek kuvvetler yeni bir anayasa çalışmasında ör- alması, Cumhuriyet devrimleri sü- ANKARA BAROSU dar merkez sağ, Cumhuriyetin ku- ayrılığı ilkesi benimsendi. Böylece nek alınacak çağdaş bir anayasadır. recinde beklenen işlevi görmüş ol- rucu ilkeleriyle çatışma halinde de- erklere tanınan anayasal yetkilerin Elbette tamamını almak durumun- du. Ancak özellikle 12 Eylül ara re- dengelenmesi sağlandı. Demokratik da değilsiniz. Uygulamada aksayan ğildi. Sadece laiklik anlayışını ka- Mehmet Eren Turan jiminden sonra tersine bir işlevle hukuk devletinin en önemli unsuru hükümlerini düzeltmek veya elemek tı buluyordu. Menderes ve Demi- olan temel haklar ayrıntılı bir biçim- toplumun gelişen istemlerine yanıt laikliği aşındırmanın yolunu açtı. rel dönemlerinde Diyanet teşkila- yeni başkan seçildi de düzenlendi. Temel hak ve özgür- verecek yeni kurallar eklemek, siya- Bu tecrübelerden sonra dinin, dev- tı laiklik karşısında hoşnutsuz ama lüklerin anayasanın sözüne ve ruhu- sal tercihlerinize göre yeni kurumlar let ve toplum hayatında yeri üze- sessiz bir uyum göstermişti. Erken nkara Barosu Başkanlığı’na, Kemal na uygun olarak ancak kanunla sı- oluşturmak mümkündür. Hal böy- rinde bir oydaşma sağlanmadıkça Cumhuriyet döneminde hüküme- AKoranel’in istifasının ardından Mehmet nırlanabileceği, kanunun temel hak le iken 1961 Anayasası’nın içeriği- tin dışına çıkarılan Diyanet teşkila- özgürlükçü, demokratik bir siyasal Eren Turan seçildi. ve özgürlüklerin özüne dokunama- ni değerlendirmek yerine, bir askeri tı, sanki Şeriye Vekaleti olarak geri hayat imkân dahilinde görünmü- Ankara Barosu Başkanı Kemal Koranel’in, yacağı kurala bağlandı. 1961 Ana- darbenin arkasından hazırlandığını “Aleyhime algı operasyonu başlatılmıştır” di- dönmüş, iktidar bloku içinde Bâb-ı yor. Bu nedenle dinsel düşünce öz- yasası; siyasi partilere, çalışanların vurgulayarak, uygulamadan doğan yerek istifa etmesinin ardından dün, Anka- haklarına ve örgütlenmesine, mes- sorunlar nedeniyle neredeyse tümü- Meşihat işlevi görmekte. Dinci sağ, gürlüğünün diğer düşünce biçim- ra Barosu Yönetim Kurulu seçim için toplan- lek kuruluşlarına ilişkin ve benzeri ne yönelen olumsuz eleştirileri haklı laikliği öteden beri devletle mille- leri karşısında özel himaye görme- dı. Yönetim kurulu toplantısında avukat Meh- hükümleri ile çoğulcu toplum yapı- bulmuyorum. Bu eleştirileri yapanla- tin değerlerinin çatışması olarak mesi, eşit saygınlıktan yararlanma- met Eren Turan, Ankara Barosu Başkanı se- sının oluşmasının kapısını açtı, Türk rın, duygularından sıyrılarak yeni bir tanımladı. Oysa ki laiklik demokra- sı hep özlenildiği söylenilen sivil çildi. Turan’dan boşalan Ankara Barosu Baş- hukukuna demokratik ve çoğulcu değerlendirme yapmaları halinde tik çoğulculuğun vazgeçilmez temi- toplumun kurulmasını olanaklı kı- kan Yardımcılığı’na Mahcemal Seyhan, genel toplumun oluşmasında ve düzeyinin bu anayasa hakkındaki görüşlerinin natıdır. Laiklik, Cumhuriyetin te- lacaktır düşüncesindeyim. sekreterliğe ise Emrah Acar seçildi. Ankara yükselmesinde belirleyici bir rol oy- olumluya yöneleceğinden eminim. Barosu 66. Olağan Genel Kurulu’nda en fazla oy alarak yedek listeye giren Alican Ertaş da yönetim kurulu üyesi oldu. Yeni bir anayasaya ihtiyaç var mı? 61 Anayasası’ndan nasıl yararlanılmalı? l Rona Aybay l Korkut Kanadoğlu l Alev Coşkun YARIN: l ANKARA/Cumhuriyet